Limanlar, mega gemiler için ek yatırım hazırlığında

Türkiye Liman işletmecileri Derneği (TÜRKLİM), “2015 Sektör Raporu”- nu açıkladı. Sektörle ilgili son verilerin açıklandığı raporun ana gündeminde ise mega gemiler var. Dünya ticaretindeki gelişmeler, taşımacılık maliyetleri armatörleri mega gemilere yöneltiyor. Projeksiyonlara göre konteyner taşımacılık maliyetlerini yarı yarıya düşüren ve 2020 yılında 456 metre uzunluğa ulaşması beklenen mega gemiler, küresel armatörlerin yatırım gündeminde. Ancak bu gelişme liman işletmecileri ve yatırımcıları endişelendiriyor. Çünkü bu devasa gemiler taşımacılık maliyetlerini düşürmekle birlikte, limanlara aynı ölçüde olumlu bir maliyet etkisi getirmiyorlar. Gemi ebatları büyüdükçe rıhtım uzunluğu ve derinlik ölçüleri yetmeyen birçok limanda ek yatırım ihtiyacı ortaya çıkıyor. Fiziki sınırlılıklar nedeniyle yeni yatırımla ölçüleri uygun hale getirilemeyecek limanlar ise atıl kapasite riski taşıyor. Türk liman işletmecileri “2015 Sektör Raporu”nda, 16 maddelik bir hazırlık ve yatırım planı açıklıyor. 

İlk çeyrekte 35 mega gemi siparişi 

Yeni verilen siparişlere bakıldığında 20 bin TEU'luk gemilerin piyasaya girme hazırlığında olduğu görülüyor. Hatta 21 bin 100 TEU kapasiteye kadar giden siparişler verildi. 2017’de OOCL’nin 21 bin 100 TEU kapasiteli yeni gemisi filoya giriyor. Global gemi siparişleri mega gemilerin büyük bir hızla devreye gireceğini gösteriyor. 2015’in ilk çeyreğinde 35 yeni mega gemi siparişi verilmiş durumda. OOCL, her biri 21 bin TEU kapasitede 6 gemi siparişi verdi. MOL, her biri 20 bin 150 TEU kapasitede 6 sipariş verdi. Maersk’in 10, CMA’nın 3 olmak üzere her biri 20 bin TEU kapasitede 13 gemi siparişi var. COSCO, her biri 19 bin TEU kapasitede 10 mega gemi siparişi verdi 

Limanların maliyeti artacak 

Temmuz 2015 itibariyle dünya deniz ticaretinde faaliyet gösteren dünya gemi filosu içinde en büyük gemiler konteyner gemileri. Bu tipteki gemilerden, 2015’te inşa edilen MSC Oscar, 394 metre uzunluğunda. Gemi uzunlukları son 25 yılda 300 metreden 400 metreye dayandı. 2020 yılına uzanan projeksiyonlara göre 5 yıl sonra denizlerde uzunluğu yarım kilometreye dayanan 64 metre genişlikte gemiler dolaşacak. 2017 yılında 18 bin TEU üstü 60 civarında gemi yüzüyor olacak. Gemi büyüklüklerindeki bu gelişmeler liman yatırımcılarını endişeye düşüroyor. Ana gemiler için halen 14.5 su derinliği yeterliyken artık 16 metre derinlik gerekiyor. Türkiye Liman İşletmecileri Derneği’nin (TÜRKLİM) “2015 Sektör Raporu” nda, “Küresel düzenli hat (liner) operatörlerinin son birkaç yıldır en büyük gemiyi ticarete sunma konusunda girdikleri tatlı rekabet ile peş peşe mega gemilerin hizmete girdiği bir dönem yaşanmıştır. Bu gelişme, dünyada limanlar dahil lojistik altyapı gözönüne alındığında önemli sorunların yakın gelecekte yaşanacağı anlamına gelmektedir” ifadeleri yer alıyor. Gemi boyutlarındaki artış taşıma maliyetlerini düşürüyor. Ancak liman verimliliği aynı ölçüde artmıyor. Avrupa – Asya rotasında gemi boyutları 2007 yılından bu yana ikiyi katlanmasına rağmen liman verimliliği sadece yüzde 50 arttı. Gemiler liman zamanlarını, yanı limanda geçirdikleri ortalama zamanı 12’den 18 güne çıkardı. Rapordaki analize göre mega gemilerin limanların fiziksel yapılarına etkisi çok fazla. Rapora göre gemi boyutlarının artması birim taşıma maliyetlerini düşürse de alt yapı yatırımları ile ilgili maliyetler önemli oranda artış gösteriyor. Çünkü bu gemiler için yaklaşım kanallarının genişlik ve derinliklerinin; rıhtım derinlik ve uzunluğunun artması, rıhtım vinçlerinin yükseklik ve genişliklerinin artması, saha konteyner kapasitelerinin artması gibi çok yönlü etkileri olacak. Türkiye’de halen 14 bin 500 TEU üstü kapasitede büyük gemilere hizmet verebilen limanlar var. Ancak mevcut birçok limanda mega gemiler için gerekli 400 metre rıhtım uzunluğu ve 16 metre derinlik bulunmuyor. Bu limanlar, mega gemilere hizmet vermek istediklerinde yani yatırım yapmaları gerekecek. 

Kapasite yatırımı yapılacak 

Raporda şöyle deniliyor: “Türkiye’de yer alan limanlardan bazıları her ne kadar 14 bin TEU kapasitenin üzerinde gemilere hizmet verse de ağırlıklı olarak daha düşük boyutlu gemilere hizmet veriyor. Ancak ana rotalarda artan gemi boyutlarının ana limanlardaki yoğunluğu artırmasının bir etkisi olarak feeder gemiler ve limanlar da kapasite artırımına gidecektir. Günümüz şartlarında kısa ve orta vadede konteyner terminallerinin; 22 sıra gemiyi elleçlenebilecek vinç, gemi başına 3 – 5 arası rıhtım vinci, en az 400 metre rıhtım, en az 14.5 – 16 metre arası derinlik, en az 17 yaklaşım kanalı gerekecek. Bu derinlikleri günümüzde boyutları büyüyen gemiler karşısında yetersiz kaldı. "

'Yatırım yapılmazsa gemileri komşuya kaptırırız'

TÜRKLİM raporuna göre Türkiye limanlarının bu yeni gelişmeye hazırlanması ve kabotaj hatlarda da payını artırabilmesi için ulusal bir liman politikasının oluşturulması gerekiyor. Mevzuatın ve bürokrasinin acilen gözden geçirilmesi gerekiyor. Yönetim ve denetim işlevinin yeniden düzenlenmesi, özel limanların kara, demiryolu bağlantılarının geliştirilmesi, limanlarda geri saha sorunun çözülmesi, yaklaşım kanalları ve su derinliklerinin artırılması gibi yeni yatırım ihtiyacının altından kalkmak için üzerlerindeki mali yüklerin azaltılması ve yatırımların teşvik edilmesi gerekiyor. TÜRKLİM Genel Sekreteri İrfan Bilgin, "Bir ülkede bütün limanların bu büyüklükte gemileri ağırlaması mümkün değil. Ana limanlar mega gemileri ağırlamak zorunda kalacak. diğer aktarma limanlarına ise küçük gemilerle gidecek. Türkiye'de şu anda Mersin Limanı ve Ambarlı'daki Kumport ve Marport gibi birkaç liman en fazla 15 bin TEU büyüklükte bir gemiyi ağırlayabiliyor. Ancak gemi boyutları 21 bin TEU'lara kadar çıkacak. Limanlarımız bu koşullarda bu gemileri ağırlayamaz Limanlara ek yatırım yapılması şart. Aksi halde bu gemiler daha büyük limanlara sahip olan komşu ülkelere gidecektir" diye konuştu.

Dünya limancılığına Çin damgası

Dünyanın en fazla konteyner elleçleyen 30 limanı arasında Türk limanı yok. Akdeniz ölçeğinde en fazla konteyner elleçleyen limanlar içinde ise Ambarlı Limanı 5. sırada. Son yıllarda birçok alanda dünyada birinci sıraya yerleşen Çin, limancılıkta da bir numara oldu. Çin’in Ningbo Limanı, 2014’te dünyanın en fazla yük elleçlenen limanı oldu. Yük elleçleme bakımından dünyanın en büyük 10 limanının 8’i Çin limanı. İlk 10’a bir liman Singapur’dan bir liman da Hollanda’dan (Rotterdam) giriyor. 2014 yılında, Türkiye’deki limanlarda 383 milyon ton yük elleçlendi. Çin’in sadece Ningbo limanında 873 milyon ton yük elleçlendi.

Aysel YÜCEL – DÜNYA

LOJİPORT