Lojistik, ekonominin başrollerinden olacak

Burak GÜNER: Ülkemizde tedarik zinciri yönetiminin geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Akın TOROS: Dünyada olduğu gibi ülkemizde de tüm sektörlerde benzer fonksiyonlu ürün alternatifleri artmakta, ürün yaşam süreleri azalmakta ve ürün satış fiyatı üzerinde artan derecede fiyat baskısı oluşmaktadır. Bu durumun sonucu olarak; yüksek teknoloji sektörü hariç diğer sektörlerde firma karlılıkları giderek azalmakta, sektörel karlılık tek haneli rakamlar ile ifade edilmektedir. Scormark tarafından yapılan, Avrupa’da yerleşik orta ve küçük ölçekli firmaları kapsayan bir araştırma sonucuna göre, bin dolar tutarında bir ciro yapmak için firmalar; perakende sektöründe 80.52 dolar, endüstriyel ürünler sektöründe ise 70.12 dolar tutarında masraf yapmaktadır. Firmalar açısından karlılığı arttırmanın akla gelen ilk yolu ise, tedarik zincirlerini etkin ve verimli yönetirken, tedarik zinciri maliyetlerini azaltmaktan geçmektir. Bu nedenle tedarik zincirinin etkin yönetimi, günümüzde firmalar açısından operasyonel bir konu olmanın ötesinde, rekabet avantajı sağlayan bir güç olarak stratejik anlam ifade etmektedir.

Gelecek üç yıl içerisinde, ülkemizde firmaların daha fazla maliyet tasarrufuna odaklanacağı, müşteri memnuniyeti sağlamak amacı ile tedarik zincirlerine daha fazla önem vereceği, tedarikçi ve üreticilerin, perakende firmaların birbirleri ile zincir boyunca daha yakın ve bilgi paylaşımına ve işbirliğine dayalı olarak çalışacağı öngörülmektedir. Firmalar arasında ürün ve hizmet odağında gerçekleşen rekabet, firmaların tedarik zincirleri arasında gerçekleşecektir. Tedarik zinciri yönetiminde ulaşılan etkinlik ve verimlilik seviyesi; müşteri memnuniyeti ve ciro artışı sağlamak ile ürün ve firma karlılığını arttırmak hedeflerine ulaşılmasında firmalara kayda değer katkılar sağlayacaktır.

Satın alma ve kalite, planlama, ithalat ve lojistik, üretim süreçlerinde, bütünselliğin ve merkezi yönetiminin sağlanması amacı ile tedarik zinciri direktörü pozisyonu oluşturulacaktır. Firma organizasyonları içerisinde daha sıklıkla tedarik zinciri müdürü ve direktörü pozisyonlarına rastlanılacaktır. Global ölçekli firmalar, tedarik zinciri yönetiminin rekabet ve karlılık üzerindeki artan etkisi nedeni ile yönetim kurulu başkanlarını tedarik zinciri geçmişli yöneticilerden seçilmiş olmaları bir tesadüf değildir. Apple ve Procter and Gamble yönetim kurulu başkanları, geçmiş kariyerlerinde tedarik zinciri tecrübesi olan yöneticilerdir.

Dağıtım lojistiği ve şehir içi operasyonlarının daha verimli hale gelmesi için yapılması gerekenler nelerdir?
Lojistik maliyetler içerisinde en yüksek payı olan dağıtım maliyetlerinin azaltılması ve etkinliğinin arttırılması, müşteri sipariş yönetimi etkinliğinin sağlanması ile doğrudan ilişkilidir. Müşteri sipariş yönetiminde etkinliğin sağlanması için, müşteri sipariş sıklığının ve bölgesel dağıtım günlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Müşteri sipariş sıklığının artması, sevkiyat sayısı ve parça yüklerde artış ile birlikte dağıtım maliyetlerinin yükselmesine sebep verir. Bu nedenle; müşteri sipariş sıklığı müşteri ile mutabık kalınarak, dağıtım maliyetlerinin en uygun seviyede gerçekleşmesine imkan verecek şekilde belirlenmelidir.

Bölgesel bazda dağıtım günlerinin belirlenmesi; araç doluluklarının artmasına, kargo ve parça yüklerinin azalmasına, yüklerin birleştirilerek komple kamyon ile sevk edilmesine imkan verecektir. Dağıtım sürecinde kargo ve parça yük sevkiyat oranının azalması ve komple kamyon sevklerinin artması durumunda dağıtım maliyetinin azalmasına imkan vermektedir.

Dağıtım maliyetlerinin azaltılması; kargo ve parça yük sevkleri yerine yük birleştirme yapılarak uğramalı komple kamyon sevkleri ile gerçekleştirilir. Bölgesel sevk günlerinin belirlenmesi haricinde aynı bölgelere sevk yapan farklı firmalar ile işbirliği yapılarak ortaklaşa dağıtım faaliyeti gerçekleştirilmesi, dağıtım maliyetlerinin azaltılmasını sağlayacaktır. Şehiriçi operasyonlarda firmalar ile işbirliği yapılarak teslimat bölgesinde aynı araca dönüş yükü bulunması araç sefer maliyetinden tasarruf edilmesine ve dağıtım maliyetlerinin azaltılmasına imkan vermektedir. İnternet üzerinden araç tedarik hizmeti sağlayan firmalar ile işbirliği yapılması halinde, dönüş yükü arayan araçların bulunması ve bu araçlar ile dağıtım faaliyetinin gerçekleştirilmesi ile dağıtım maliyetlerinin azaltılması mümkün olabilmektedir.

Nesnelerin interneti ve RFID teknolojilerinin günümüzde lojistiğe sağladığı katkıları nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu tür teknolojilerin gelecekteki payı ne olacak, tedarik zincirini nasıl şekillendirecek?
Yapılan araştırmalara göre, bugün internete 10-11 milyar cihazın bağlı olduğu tahmin edilmekte ve bu rakamın 2020 yılına gelindiğinde 50 milyar cihaz seviyesine çıkması öngörülmektedir. Aynı araştırmalara göre; 2003 yılında dünyada kişi başına düşen birbirleriyle bağlantılı cihaz oranı 0,08 iken, bu oranın 2020 tahmini ise "6,48"dir. Ayrıca 2020 yılında, 20 adet tipik ev cihazının üreteceği bilgi trafiğinin, 2008 yılında üretilen tüm internet trafiğinden daha fazla olacağı tahmin edilmektedir. (Kaynak; Karel ve EU Future of Internet Portal) Tedarik zinciri boyunca fabrika, depo, dağıtım merkezi, mağazalarda bulunan malzeme, yarı mamul ve ürünlere ait gerçek zamanlı verilerin izlenebilirliğinin sağlanması, belirsizliğin asgari seviyeye inmesine imkan verecektir.

Tedarik zinciri firmaları organizasyonları, kendi sınırlarının ötesinde zincir boyunca optimizasyon faaliyetlerini gerçekleştirebilecek ve elde edilen kazanımlar, karlılık üzerinde kayda değer artış sağlayacaktır. Bulut teknolojisinin yaygınlaşması işbirliği imkanlarını arttıracak olup, talep tahmini vb. ortaklaşa yazılım kullanımı ile süreç yönetimi ve veri paylaşımını çok daha etkin ve iktisadi hale getirecektir. Tüm bu olumlu sonuçlar ile birlikte tedarik zinciri boyunca üretilecek olan verinin büyüklüğü, (big data) bu büyük verinin analizi ve karar vericiler için anlamlı hale getirilmesi konusu, çözümlenmesi gereken yeni problemlerden biri olacaktır.

Daha etkin ve verimli bir tedarik zinciri yönetimi için firmaların dikkat etmeleri gereken konular nelerdir? Teknolojinin bu alandaki payı sizce olacak?
Gartner Grup tarafından yapılan bir araştırmada, firmalara göre tedarik zincirlerinde mükemmelliğe ulaşılmasında karşılaşılan en önemli engeller; tahmin doğruluğu ve uçtan uca izlenebilirliğin sağlanmamış olmasıdır. Tedarik zincirlerinde etkin ve verimli bir ürün akışının sağlanması, stratejik ve operasyonel kararların geçmiş zamanlı veriler yerine gerçek zamanlı verilere göre verilmesi ile mümkün olmaktadır. Bununla birlikte talep tahmini konusunda firmaların ortaklaşa planlama faaliyetleri gerçekleştirmesi ve tedarik zinciri boyunca uçtan uca izlenebilirliğin sağlanması önde gelen gereksinimlerdir. Tedarik zinciri boyunca ürün izlenebilirliğinin sağlanması, karşılaşılacak belirsizliğin azalmasına imkan verirken planlama faaliyetleri yüksek doğrulukta gerçekleşecektir. Planlama faaliyetinin yüksek doğrulukta gerçekleşmesi ve belirsizliğin azalması sonucunda, tedarik zinciri boyunca emniyet stokları ile ilişkili envanter düzeylerinde ve satış kayıplarında kayda değer azalma sağlanabilecektir.

İnternet ve dijital teknolojilerde yaşanan gelişmeler ile bulut çözümlerinin yaygınlaşması, tedarik zinciri yönetiminin etkinliğinin sağlanmasına önemli katkı sağlamaktadır. Ülkemizde firmalar kendi yazılımlarını fiziki sunuculardan bulut teknolojisi ile sanal sunucuya taşımaktadır. Bulut üzerinde, talep tahmini yazılımı başta olmak üzere tedarik zinciri yazılımlarının diğer firmalar ile ortaklaşa kullanımı sağlanacak ve bulut üzerinde çalışan firmaların ERP sistemleri arasında veri entegrasyonu çok daha etkin sağlanacaktır. Bulut çözümleri, firmaların ERP sistemleri üzerinden iletilen gerçek zamanlı verilerin kısa sürede tedarik zinciri boyunca paylaşmına imkan verecek alt yapıyı sunmaktadır.

Özellikle depo ve envanter yönetimi konusunda yakın gelecekte ne gibi yeniliklere şahit olacağız?
Otomatik depo çözümlerinin yaygınlaşması, depo yönetim sistemlerinde ilave fonksiyonların gelişimi ve sesli mal toplama sistemlerinin (Voice Picking) daha sık kullanımı ile mal yerleştirme ve mal toplama operasyonları, yüksek doğruluk oranlarında gerçekleştirilmektedir. Depo yönetim sistemlerinin yeni fonksiyonları; müşteri önceliklendirme, müşteri sevk kısıtlarının tanımlanması, işlem sınırsız ürün çevrim değeri tanımlama, stok paylaşımı (fair sharing) fonksiyonları, depo operasyonlarına kayda değer verimlilik artışı sağlamaktadır. Nesnelerin interneti teknolojisi ile depo ekipmanlarının veriye dayalı yönetimi, önleyici bakım faaliyetlerinin sistemsel planlanması söz konusu olacaktır. Bununla birlikte, gerçek zamanlı veriye dayalı olarak depo ve personel performanslarının ölçümlenmesi sağlanırken, depo işgücü yönetiminin etkinliği artacaktır. Depolar, gelen lojistik (inbound logistics) kapsamında maruz kalacakları iş yüklerine ait gerçek zamanlı verilere sahip olacaklar ve etkin işgücü planlama faaliyeti gerçekleştirilebilecektir. Bu sayede pik dönemlerde depolarda yaşanan operasyonel verimsizlikler asgari seviyeye düşürülecektir.

Nesnelerin interneti teknolijisinin yaygın kullanımı ile birlikte depo, dağıtım merkezi ve satış alanlarında ürün izlenebilirliği sağlanacaktır. Ürün izlenebilirliğinin sağlanması, tedarik ve teslimat süreçlerinde belirsizliği asgari seviyeye indirecektir. Bu durumda tedarik zincirlerinde karar vericiler, geçmiş zamanlı veriler yerine gerçek zamanlı verilere göre yüksek doğrulukta planlama faaliyeti gerçekleştirebileceklerdir. Yüksek doğrulukta gerçekleşen planlama faaliyetleri sonucunda envanter yönetimi çok daha etkin ve başarılı bir şekilde gerçekleşecektir. Tedarik zinciri boyunca belirsizliğin azalması, depolardaki emniyet stokları ile birlikte envanter düzeyinin azalmasına imkan verecektir. Tedarik zincirinde izlenebilirliğin sağlanması ve ortaklaşa kullanılacak talep tahmini ve tedarik planlama yazılımları ile birlikte envanter yönetimi, firma organizasyonları yerine firma sınırlarının ötesinde tedarik zinciri boyunca gerçekleştirilecektir. Bu yeni yaklaşımın sonucu olarak envanter düzeylerinde azalma yaşanacak ve daha az envanter tutulması nedeni ile firmaların finansal kaynakları güçlenecektir.

Sürdürülebilir lojistik operasyonları adına firmaların ve kural koyucuların atması gereken adımlar nelerdir?
Sürdürülebilir lojistik operasyonlarının sağlanması için; süreçler, insan, bilgi ve finansal kaynaklar, mevzuatlar ile çevre ve toplum konu başlıklarında fırsat ve tehdit alanlarının belirlenmelidir. Fırsat ve tehditlerin risk yönetim planı kapsamında yönetilmesi gerekmektedir. Risk yönetim planı kapsamında, fırsat ve tehditler etki ve gerçekleşme olasılıklarına göre sınıflandırılmalı, tehditlerin etkisini en aza indirgeyecek faaliyetler belirlenerek önlem planı hazırlanmalıdır. Kural koyucular; piyasaları doğrudan ilgilendiren mevzuat ve genelgeleri hazırlarken sektör temsilcileri, firmalar yöneticileri, üniversiteler, kar amacı gütmeyen dernekler ile bir araya gelerek ortak akıl ile değerlendirme yapmalıdır. Kural koyucuların; sürdürülebilirliğin sağlanmasına destek vermek amacı ile sadece toplumsal fayda elde etmek yerine firmaların iktisadi faydalarını da gözetmesi gerekmektedir.

Burak GÜNER – LOJİSTİK EKİPMANLAR