Küresel navlun endeksleri uluslararsı taşımacıklıkta daralmanın derinleştiğine işaret ederken, Türk lojistik sektörü için 2024’ün çok daha zor geçmesi bekleniyor. Teknoloji ve dijitalleşmeye yatırım yaparak operasyonel verimliliğini artıranlar firmaları ise gelecek yılı daha az zararla atlatacağı öngörülüyor.
Pandemiyle birlikte tüm dünyada ivme kazanan ve tarihi karlılıklara sahne olan lojistik sektörü, küresel ekonomideki yavaşlamaya bağlı olarak daralma eğilimine girmişti. Küresel navlun endeksleri sektördeki daralmanın derinleştiğine işaret ederken, Türk uluslararası taşımacılık sektörü için 2024’ün çok daha zor geçmesi bekleniyor. Bir yandan yerel ekonomideki gelişmelere paralel işletme giderleri hızla artan Türk lojistik firmaları, diğer yandan küresel yük taşıma talebindeki gerilemeye paralel karlılıklarında büyük kayıplar yaşıyor. Özellikle orta ölçekli firmalar için ayakta kalmak giderek zorlaşıyor.
Uluslararası taşımacılığın önemli göstergelerinden biri olan ve denizyolu konteyner navlun piyasasını değerlendiren Drewry'nin Dünya Bileşik Konteyner Endeksi, armatörlerin gemi arzını kısması ile bir haftalık kısa bir artış göstermesinin ardından yeniden düşüşe geçti. 9 Kasım haftasında 1.500 doları gören Drewry Dünya Bileşik Konteyner Endeksi, son açıklanan 23 Kasım verisinde ise 1.384 dolara geriledi. Böylece endeks, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 46 gerileme kaydetti. 40’lık konteyner başına 1.384 dolar olan endeks pandemi öncesi olan 2019'daki ortalama oran olan 1.420 dolardan yüzde 3 daha düşük. Küresel uzmanlar 2025’ten önce navlun piyasasında toparlanma beklemezken, en kötü senaryoda bu durumun 2028’e kadar sürebileceğini dile getirenler de var. Düşen navlun yılın üçüncü çeyreğinde dev konteyner firmalarının karlılıklarında yıllık bazda yüzde 70’i aşan kayıplara neden olurken konteyner gemi fiyatları da hızlı düşüşe geçti. Sadece son iki ayda gemi fiyatları yüzde 20 geriledi.
Limanlarda 5 yıl sonra ilk daralma
Küresel ekonomideki yavaşlamaya paralel, Türkiye limanlarında elleçlenen yük miktarı da azalıyor. Ekim 2023’te limanlarda elleçlenen yük miktarı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3,5 azalarak 44 milyon 282 bin 189 ton olarak gerçekleşti. Ekim ayında dış ticaret taşımaları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1,5 azalarak 33 milyon 718 bin 870 ton olarak gerçekleşti. 2023 yılı Ocak-Ekim döneminde ise limanlarda elleçlenen yük miktarı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4,1 azalarak 436 milyon 89 bin 462 ton oldu. TÜRKLİM Başkanı Aydın Erdemir, 2023 sonunda Türkiye limanlarında toplam yükte yıllık daralmanın kaçınılmaz olduğunu belirtiyor. Türkiye limanlarında elleçlenen toplam yükte en son 2018’te düşüş olmuştu.
İhracat TIR seferi azaldı
Karayolunda da ihracat seferleri daralma eğilimine girdi. Uluslararası Nakliyeciler Derneği'nin (UND) verilerine göre, Ocak-Ekim 2023 döneminde Türkiye'den karayoluyla yapılan ihracat seferleri geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık yüzde 3 azalarak 1 milyon 660 bin 720 sefer olarak gerçekleşti.
Avrupa pazarı için yeşil dönüşüm şart
Lojistik sektöründe 2024’ün önemli gündemlerinden biri de Sınırda Karbon Vergisi ve AB’nin Yeşil Mutabakatı olacak. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Yönetim Kurulu Başkanı Ayşem Ulusoy, Türk firmalarının küresel rekabet gücünü koruyabilmesi için karbon salımını azaltacak yatırımlara odaklanması gerektiğini belirterek, aksi halde birçok firmanın özellikle en önemli ihracat pazarı olan Avrupa’da kayıplar yaşamasının kaçınılmaz olduğunu dile getirdi.
Ulusoy, bu konuda Türkiye’de atılması gereken adımları şöyle sıraladı:
Çevre dostu teknolojilere yatırım yapmak,
Çevre dostu teknoloji yatırımlarının teşvik edilmesi,
Karayolu taşımacılığından demiryollarına moda geçişi,
Karayolu taşımacılığında çevre dostu (elektrikli) araçların kullanımının arttırılması,
Intermodal taşımacılığın teşvik edilmesi,
Limanların demiryolu bağlantılarının kurulması,
Dijitalleşme.
Küresel rekabet için 10 acil ihtiyaç var
Demiryolu gibi çevreci taşıma modlarının desteklenmesi
Limanlarda demiryolu bağlantılarının sağlanması
Demiryolu taşımacılığında özel sektöre TCDD ile eşit rekabet koşulları sunulması ve lokomotif yatırımlarının teşvik edilmesi
Çevreci ve teknolojik yatırımların teşviki
E-ihracat lojistiğinin gelişimini hızlandıracak mevzuat düzenlemelerinin yapılması
Sektöre özel finansman desteklerinin sağlanması
Fuar teşviklerinin kapsamının genişletilmesi
Karayolunda sınır geçiş problemleri, kota ve vize sorunlarının çözülmesi
Gümrük süreçlerinin kolaylaştırılması ve hızlandırılması
Şoför açığı sorunun azaltılması için TIR sürücüsü yaş sınırının artırılması.
Geçen hafta gerçekleşen Black Friday döneminde AVM ziyaretçi sayıları 8 milyona yaklaştı. Cirolarda rekorlar kırılırken online tarafta ortalama sepet tutarı yüzde 70 artışla 1.145 TL'ye çıktı. AYD Başkanı Şapkacı, ziyaretçi sayılarının geçen yılın altında kalsa da 2019’la kıyasla yüzde 20 yükseldiğini dile getirdi.
Yılın ne büyük alışveriş kampanyası olan Black Friday döneminde cirolar rekor kırsa da AVM ziyaretçi sayısı geçen yılın az da olsa altında kaldı. Söz konusu rakamların 2019 ile kıyaslandığında ise yüzde 15-20 artışa işaret ettiğini söyleyen Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Deneği (AYD) Başkanı Nuri Şapkacı, bu dönemde 'gerçek' kampanya yapan markalara ilginin daha yüksek seyrettiğini dile getirdi. Şapkacı, “Tam rakamlar elimize ulaşmadı ama hem kendi yönetimini yaptığımız AVM’ler hem de sektörden aldığımız rakamlara göre günlük ziyaretçi sayıları, geçen yıla yaklaştı ama yakalayamadı. 2019 ile kıyaslandığında ise ziyaretçi sayıları yüzde 15-20 yukarıda” dedi. Ancak ziyaretçi sayılarını geçen yıl ile kıyaslamanın çok da doğu olmayacağına dikkat çeken Şapkacı, “Bu kötümser bir durum değil. Çünkü 2022’nin Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında çok ciddi bir alışveriş oldu. Orada ötelenmiş ve ertelenmiş satın almalar vardı. Ziyaretçi sayıları açısından bakmamız gereken dönem 2019 yılı olmalı.” diye konuştu. Salgın öncesinde AVM’ler günlük ziyaretçi sayıları olarak en fazla 6,5-7 milyonu buluyordu. Bu da geçen hafta günlük ziyaretçi sayısının 8 milyona yaklaştığı anlamına geliyor.
“Daha fazla köpürtülebilirdi”
Peki bu durum cirolara nasıl yansıdı? Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Inditex grubu markaları başta olmak üzere yabancı markaların önünde sıralar oluştu. Şapkacı, satışların perakendecilerin yaptığı kampanyalar ile doğru orantılı olduğuna dikkat çekerek, “Inditex’in bazı markalarının önünde kuyruklar oluştu. Satışlar ve ilgi markanın pazarlama gücü ile doğru orantılı ilerledi dedi. Şapkacı, şöyle devam etti: “Daha fazla duyuru olabilirdi ama AVM’ler bir platform ve reklam kaynakları sınırlı. Markalar ile bir araya gelinerek daha fazla köpürtülebilirdi bu dönem. Belki buradan biraz kaybetmiş olabiliriz.” Bünyesinde yer alan Armonipark, Arenapark ve Forum Trabzon gibi üç AVM ile 400 marka ve 300 bin metrekare kiralanabilir alana sahip olan Avrupakent GYO Genel Muhsin Erkoç, portföylerinde bulunan üç AVM’de durumun genelden farklı seyrettiğini söyledi. Erkoç, “Geçen seneye gör kapı girişleri yüzde 14 arttı. Bünyemizde bulunan markalar da iyi kampanyalar yapmıştı. Başta elektrik elektronik olmak üzere giyim ve ayakkabı gibi kategorilerde hareketlilik gözledik. Ulaşılabilir kategorilerde de hareketlilik vardı" dedi. oranlı bir artış olduğu aşikar” dedi.
Hepsiburada’dan 4 milyar TL’lik katkı
Hepsiburada Efsane Kasım kapsamında platform üzerinden gerçekleşen satışlar ile ilgili bilgileri paylaştı. Şirketin 1-27 Kasım arasındaki cirosu geçen yılın aynı dönemine göre 2 katın üzerinde artış gösterdi. Satılan ürün adedi 30 milyona ulaşırken hane bütçelerine 4 milyar TL'ye yakın tasarruf sağlandı. 11 Kasım'da Hepsiburada tarihinin en yüksek günlük sipariş sayısı ve ciro rakamına ulaşıldı ve ziyaretçi rakamları ortalamanın 5 kat üzerinde gerçekleşti. Müşteriler en çok temel tüketim ve gıda kategorilerinden ürün satın alırken, moda kategorisi satışları 2,5 kat arttı. Platform üzerinden satış yapan 100 binin üzerinde işletme katıldı. Yine verilen bilgiye göre İstanbul, Ankara, İzmir'in ardından Efsane Kasım'da alışverişe en yoğun ilgi gösteren şehirler Bursa, Kocaeli, Antalya, Konya ve Adana oldu.
Sepet ortalaması 1.145 TL
Öte yandan 24 Kasım Cuma 2023 günü iyzico üye iş yerlerindeki işlem hacmi geçen yıla kıyasla yüzde 70 arttı. Ortalama sepet tutarı ise yüzde 75.6’lık artış göstererek 652 TL’den 1.145 TL’ye yükseldi.
KAYNAK: Aysel YÜCEL – EKONOMİ.COM
LOJİPORT