“Bir yılda Türkiye’de soğuk depolar 1.2 milyar euroluk elektrik harcıyor. Yuvarlak hesapla 1 milyar euro olsa ve akıllı sistemlerle bunlara en az yüzde 25 tasarruf sağlasak, yılda 250 milyon euroluk enerji harcamamış oluruz. 300 fabrikanın üretim yaptığı Antalya Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) yıllık elektrik tüketimi 10 milyon euro. Bu da demek oluyor ki 25 OSB’nin enerjisi kadar tasarruf sağlayabiliriz.”
Bu sözler Cantek Yönetim Kurulu Başkanı Can Hakan Karacan’a ait. İddialı bir tespitte bulunduğunu düşünebilirsiniz. Ancak Karacan’ın ürettiği soğuk odaların yüzde 25 değil ‘akıllı kumanda’ sistemleri ile yüzde 71.4 tasarruf sağladığı TUV raporuyla sabit.
Amerikan ordusuna soğuk tabut, Buckingham Sarayı’nda Kraliyet ailesinin mutfağına soğuk oda, Afrika’da tematik kar mekânları üretmek gibi işlere imza atsa da Karacan’ın asıl tutkusu alanındaki mühendislik.
Karacan’ın Ar-Ge ağırlıklı şirketi Cantek, otel, tatil köyü gibi turizm yatırımları, et, balık, tavuk işletme ve depolama tesisleri, süt ve sütlü mamuller üretim ve stoklama tesisleri, elma, portakal, diğer meyve ve sebze depolama tesisleri kuruyor. Cantek, kendi tasarımı soğutma cihazları, panel, kapı, raf ve aydınlatmayı birleştirerek proje aşamasından montaja kadar anahtar teslim iş yapıyor.
Can Hakan Karacan yaptıkları çalışmalar ve geliştirdikleri enerji tasarruflu akıllı soğutma sistemlerini okurlarımız için anlattı. Karacan, söze “200 kişilik istihdamımız ve Ar-Ge merkezimizle gerçek bir teknoloji ve mühendislik şirketiyiz” diye başladı ve “150 irili ufaklı firmanın yer aldığın sektörümüzde Türkiye’deki pazar payımız yüzde 20 civarında. Üretimimizin yüzde 45’ini de ihracata yolluyoruz. Biz Ar-Ge’ye 3,5 milyon dolar harcama yaptık. Yüzde 30-60 oranları arasında enerji tasarrufl u ‘akıllı soğutma makineleri’ üretiyoruz. Octosense markası ile ‘akıllı kumanda’ sağlayarak sektörümüzde devrim yaratan bir gelişmeye imza attık. Dünyanın güvenilir denetim kuruluşu TUV tarafından onaylanan ve belgelendirilen Octosense, soğuk odalarda tüketilen enerjide yüzde 71,4 oranında tasarruf sağlıyor” şeklinde konuşuyor.
5 BİN DEPOYU AKILLI HALE GETİRDİK
Ar-Ge yapmaktan büyük heyecan duyduğunu da söylüyor Karacan, “İtalyanlardan aldığımız kontrolörler karışıktı. Bu hengamenin arasında önce kendi kartlarımızı üretelim ve bunları izleme üzerine kuralım, soğuk depoyu kumanda etsin biz de onu izleyelim dedik. Sonra bu soğuk odayı kumanda eden cihazları uzaktan izleme birimleri yerleştirerek, tüm bunları izleyen bir sistem kurduk. Bunu Ar-Ge’ye ilk başladığımız zaman yani 10 yıl önce yaptık” diyor.
Çalışmalarının ilk 1.5 yılında, yaptıkları soğuk depoları sürekli izlediklerini not ediyor Karacan ve şunları söylüyor: “Soğutma makinelerinin pek de güzel çalışmadığını gördük. Her soğutma ihtiyacında kompresör çalışıyor, gereksiz bir elektrik sarfiyatı var. İlk yapacağımız şey elektrik tüketimini azaltmak için kompresör çalışma saatini azaltmaya başladık. Çünkü siteminin yüzde 70 elektriğini kompresör çekiyor. İki soğutma makineleri, evinizdeki buzdolapları da dahil 4 saatte bir durur, içindeki karı buzu eritir. Bu da defrostdur. Dedik ki her 4 saatte bir defrost yapmaya gerek olmayabilir. Biz makineye akıllı defrost yapmayı öğrettik. Sonra soğutma makineleri için yazılım geliştirdik. İlk önce geliştirdiğimiz algoritma akıllı defrost yapan, az kompresör çalıştıran bir sistemdi. Bu sistemi 20-30 depoda denedik. Elektronik bir iş yapmak demek sürekli daha iyi yazılım ve donanım yapmak demektir. 8.5 yıldan bu yana da bu yazılımı geliştiriyoruz. Şu ana kadar 5 bin soğuk depoyu akıllı hale getirdik.” Akıllı makineden sonra ikinci bir devrim daha yaptıklarını anlatıyor Karacan, “Makineyi markaja aldık. Ne zaman fazla elektrik tüketiyor, ne yaptığı zaman daha az elektrik tüketiyor, ne kadar performanslı çalışıyor ve günde kaç paralık elektrik yakıyor. Bunu ekranına yazan bir elektronik kontrolör daha yaptık. Bu akıllı makineden sonra ikinci devrim. Dünyada böyle bir kontrolör yok. Bir soğutma makinesinin neden elektrik tasarrufu yapmadığını da anlatır. Bizim Ar- Ge’nin bir lafı vardır: ‘İzlemeden ölçemezsin, ölçmeden yönetemezsin’. Aslında bizim Ar-Ge ile yaptığımız bu” açıklamalarında bulunuyor.
NESNELERİN İNTERNETİNDE ÖNCÜYÜZ
“Biz nesnelerin interneti kavramına 10 yıl önce giriş yaptık. O zaman kimsenin bundan haberi yoktu. Akıllı makineler kavramını dünyada ilk kullanan firmalardan biriyiz” diyor Karacan ve şunları söylüyor: “Soğutma makineleri yönetiminde iki büyük devrim var. Birisi defrost sisteminin, diğeri kompresör sisteminin yönetilmesi. Daha insanlar defrost sistemini yönetemiyorlar. Yılda kumanda edilen soğutma makineleri 1.2 milyar euroluk elektrik harcıyor. Yuvarlak hesapla bunu 1 milyar euro olarak kabul edelim. Yüzde 25’te elektrik tasarrufu yapsak, 250 milyon euro tasarruf ederiz. 300 fabrikanın üretim yaptığı Antalya OSB’nin yıllık elektrik tüketimi 10 milyon euro. Bu da demek oluyor ki 25 OSB’nin elektriği kadar tasarruf sağlayabiliriz.”
STANDART OLUŞTURULMALI
Sektörde üretimin şartnamesi olması gerektiğini anlatıyor Karacan: “Bahsettiğimiz bu tasarrufu sağlamak çok mümkün. Bilimsel bir kurul kurulmalı. Makine Mühendisleri Odası, özel sektör, kamu, ticaret ve sanayi odaları ile üniversiteler bu işin içinde olmalı. Standart oluşturulmalı. Karkas et deposu şu şartlarda olmalı, elma deposuna mutlaka atmosfer kontrolü yapılmalı demeli. 50 bin euroluk ev alsanız 4 şartnamesi var, 5 milyon euroluk soğuk depo, mezbaha yaptırsanız şartnamesi yok. Dünya kadar elektrik yakıyor, üreticinin fiyatlarını direk soğuk depoların kalitesi belirliyor ve şartnamesi yok."
AR-GE SÖZCÜĞÜ ÇOK YIPRATILDI
Herkesin Ar-Ge yaptığını söylediğini belirtiyor Karacan. “Ar-Ge sözcüğü çok yıpratıldı. Biz TUV’un raporu ile 71.4 tasarruf sağladığımızı belgeledik. Ama sektörde bazı insanlar çıkıyor, ‘Ar-Ge’ yapıyoruz diyor, bir A4 kağıda ’Yüzde 75 tasarruf sağlıyoruz’ yazıyor. Bunu denetleyecek kimse yok” şeklinde konuşuyor.
TÜKETİCİNİN PARA ÖDEMEDİĞİ BİR MAL KAZANMAZ
Türkiye’de tarım ve hayvancılığa verilen IPARD destekleri olduğunu kaydeden Can Hakan Karacan, şunları söylüyor: “Bu destekler sektörü olumlu etkiliyor. Depolamada kaliteniz yoksa ürününüzü doğru fiyatla satmanız mümkün değil. O yüzden soğuk depolarda saklanmış ürünün katma değer sağlaması yönünde bu desteklerin çok büyük etkisi var. Sabah bir yatırımcıyla görüştüm, 3 milyon liralık bir yatırımı var. 1.5 milyon lirasını IPARD veriyor. Bizce ürününü fazla miktarda üretenlerin mutlaka soğuk depoyu kendilerinin kurması gerekir. Piyasada inanılmaz bir belirsizlik var, ne zaman ve nasıl biteceğini kimse bilmiyor. Bunlar yaşanırken müşteriye, ‘Bir depolama işi yapacaksan mutlaka en kalitelisini yapman gerekiyor ki, ürün fiyatları bir yere gelsin' diyoruz. Elma depolarının çok yetersiz olması sebebiyle Türkiye’de elmayı çok para ettiremiyoruz. Aynı şey armutta da portakalda da var. Bir; tüketici, Türkiye’de iyi bir ürüne iyi bir fiyat verebilir. Türkiye’de alım gücü iyidir. İki; eğer siz ürünü iyi kalitede sunamıyorsanız tüketici buna para ödemez. Artık insanlar buna uyandı herkes atmosfer kontrollü depo yapıyor.”
ENDÜSTRİYEL TARIMIN EL KİTAPLARINI HAZIRLIYORUZ
Biz ürün ürün endüstriyel tarımın el kitaplarını yapıyoruz. Elma ekonomisini yazdık. Armut, üzüm, mango kitaplarını hazırladık. Muz da hazır gibi. Bundan sonra ete, balığa ve tavuğa çalışacağız. Hele kitaplarla eş zamanlı hazırladığımız belgeseller bitip yayına girdiği zaman ortalık yıkılacak.
'ENERJİSİNİ DOĞRU KULLAN'ANLARLA ZİRVE DE YAPTI DERİNLERE DE DALDI
Enerji tasarrufu konusunda kendi alanında dünyada markalaşan Cantek, Türkiye’nin marka değeri için de ‘Enerjini Doğru Kullan’ sloganıyla sosyal sorumluluk projeleri yürütüyor. Cantek, bu slogan ile Nasuh Mahruki’ ye 2010 Everest Ekspedisyonu’nda sponsor olmuştu. Projenin ikinci ayağında 2012’de 9 Dünya Serbest Dalış Rekoru olan Yasemin Dalkılıç ve Cantek, ‘Dünyanın İnanılmaz Dalışları’ projesini gerçekleştirdi.
(Dünya)
LOJİPORT