İran’a uygulanan ambargonun en çok etkilediği ülkelerden başında Türkiye geliyor. Türk firmaları ambargo nedeni ile İran’da iş yapma konusunda çekinirken, İran’daki dev altyapı projelerini Alman firmalarının üstlendiği öğrenildi. Tahran ve Tebriz'deki toplam 1 milyar 50 milyon euroluk metro projelerini Alman firmaları aldı.
İran ve Ortadoğu Ticareti Geliştirme Derneği Başkanı Özcan Alaş “Almanlar, Fransızlar, İngilizler, İran’da dev projeleri üstlenirken, bizimkiler iç çamaşırı satmakla yetiniyor. İran’da hızlı tren projesi var. Bizim 10 büyük firmaya gittik. Korkudan işi almak istemediler. Bu ambargo bir tek bize mi uygulanıyor. Ambargoyu delmek için bu derneği kurduk” dedi.
Ambargo uygulamasının liderliğini Amerika yürütüyor. 146 ürün ambargolu durumda. 80 milyon nüfuslu İran’ın, Türkiye ile 16 milyar doları aşan bir dış ticareti var. 2011 yılı verilerine göre Türkiye’nin İran’a ihracatı 3.6 milyar dolar, İran’dan yapılan ithalat ise 12.4 milyar dolar. Söz konusu ithalat kaleminin başında ise petrol ve doğalgaz yer alıyor. Türkiye’den İran’a yapılan ihracatta ise tekstil ve gıda ürünleri yer alıyor.
BİZİMKİLER KORKUDAN İŞ ALMAK İSTEMİYOR
İran ile yaşanan sorunları, bu ülkeyi en iyi bilen isimlerden İran ve Ortadoğu Ticareti Geliştirme Derneği Başkanı Özcan Alaş ile konuştuk. Özcan Alaş 15 yıldan bu yana İran ile yakın ilişki içinde olduğunu söylüyor. İran resmi makamları ile de güvene dayalı iyi bir ilişkilerinin olduğunu ifade ediyor.
Özcan Alaş, İran’a uygulanan ambargonun en çok Türkiye’yi vurduğu görüşünde. "Türk firmaları İran’da iş almaya korkuyor" diyen Alaş'a göre benzer bir durum Alman, Fransız ve İngiliz firmaları için ise söz konusu bile değil.
"İran bizden her şeyi almak istiyor" diyen Alaş şunları ifade etti:
"İran bizim yakın komşumuz. Ancak ambargo kararı sanki bir tek bizim için geçerli durumda. İran’ın üç büyük alt yapı projesi oldu. Bu projelerden 450 milyonluk Tahran metrosu projesini Almanlar üstlendi. 600 milyon Euroluk Tebriz metrosu projesini de yine Almanlar aldı. Şimdi Hazar Gölü’ne uzanacak hızlı tren projesi var. Biz, kendi alanında en büyük 10 Türk firması ile görüştük. Tek tek hepsine gittik. Bu projeye girmelerini önerdik. Ancak hiçbiri korkudan bu işe girmek istemediler. ‘Amerika bizi döver’ dediler.
Ambargo sanki bir tek bize var. İran’da kurulu 27 büyük Alman firması var. Benzer bir durum, İngiliz, Fransız şirketleri için de geçerli. Onlar devasa projeler üstleniyor. Bize ise don-fanila satmak kalıyor. Korkuyoruz ki o da olamayacak”
BAŞKA ÜLKE ÜZERİNDE MAL GÖNDERME FORMÜLÜ
İran’a ihracat yapan Türk firmalarının yaşadığı ikinci büyük badire ise ödemeler konusunda. Türk firması ihraç edeceği malı, Dubai, Türkmenistan, Kazakistan, Rusya, Ermenistan üzerinden İran’a göndermeye çalışıyor. İran’a direk gönderilen malların ödemesi için de yeni bir yöntem geliştirilmiş durumda. Buna göre mal gönderilen İran firması, Türkiye’de bir şube açıyor. Ödeme konusu Türkiye içinde çözülmeye çalışılıyor.
Rakamlar da bu durumu teyid ediyor. Geçen yıl Türkiye’de en çok şirket kuran ülke, 590 firma ile İran oldu. Yine Kapalıçarşı üzerinde yapılan ödemeler de bir başka yöntem olarak uygulanıyor.
Özcan Alaş para transferleri konusunda Halkbank ve Bank Melat ile çalışıldığını ancak son süreçte bu iki kanalın da kapandığını söyledi.
80 BİN DOLARI 6 KİŞİ TAŞIDI!
Türkiye’nin İran’a yönelik aldığı önlemlerde ölçünün kaçtığını savunan Alaş “Mersin Gümrüğü’nde milyonlarca liralık İran malı bekletiliyor. Sebep, ambargo… İran da haklı olarak 'bu nasıl komşuluk' diye soruyor. Ama kaybeden Türkiye oluyor. İran bu duruma karşı Batum Limanı'nı devreye aldı. Yine tekstilde kendi ülkesinde yüzde 80’lere varan teşvik vermeye başladı. Daha önce Rusya’yı kaybettik, şimdi de İran’ı kaybediyoruz. Laleli nasıl bittiyse şimdi de Merter bitiyor.”
Özcan Alaş, bu süreçte traji-komik bir takım durumların da yaşandığını söyledi. Alaş “Geçtiğimiz birkaç gün önce İran’dan gelen birileri ile konuştum. Türkiye’den 80 bin dolarlık ürün almaya gelmişler. Aldıkları ürün ise dikiş makinesi. 80 bin dolar tek kişinin üzerinde bulunmasın diye 6 kişi birlikte gelmiş. Ve her biri üzerine 10-15 bin dolar alarak gelmiş. İran ile geldiğimiz durum maalesef bu noktada”
"AMBARGOYU DELMEK İÇİN KURULDUK"
Özcan Alaş’ın başında bulunduğu İran ve Ortadoğu Ticareti Geliştirme Derneği 3 yıl kadar önce kurulmuş. Merkezi İstanbul’da, ancak yeni şubeler açma hazırlığı söz konusu. 200 kadar üyesi bulunan derneği neden kurduklarını sorduğum Alaş, kesin bir ifade ile, “İran’a uygulanan ambargo’yu delmek için” diyor ve ekliyor, “Başında, bizimki ki gibi 'İran' ile başlayan başka bir dernek yok. Biz İran’a uygulanan ambargonun doğru olmadığını, kaybedenin Türkiye olduğunu görüyoruz” diyor.
Dinçer GÖKÇE-Hurriyet.com.tr