GSM-R adlı sistem sayesinde 'kör nokta' diye tabir edilen bölgelerde dahi cep telefonuyla konuşulabilecek. Bununla birlikte GPRS aracılığıyla internet hizmeti de verilebilecek. İmza aşamasındaki proje bir yıl içinde tamamlanacak. İlk etabı için 6 milyon Euro harcanması öngörülen sistem, yol güvenliğini de sağlıyor.
Trenle kontrol masası arasında da kesintisiz iletişim gerçekleştiriyor. Ayrıca GSM operatörleri de bu altyapıyı kiralayarak yılda yaklaşık 50 milyon tren yolcusuna kesintisiz iletişim sağlıyor. Bu sayede TCDD de bu işlemden kira geliri elde etmiş olacak. Sistem, Avrupa'da 32 demiryolunda kullanılıyor. Kuzey Amerika, Çin, Hindistan, Suudi Arabistan, Avustralya, Kazakistan ve Rusya gibi ülkelerde ise deneme ve ihale süreçlerine geçildi.
Türk Telekom ve GSM operatörlerinin kapsama planlamaları karayolu ve yerleşim merkezlerine göre yapılıyor. TCDD ise uygulamayı ilk etapta Ankara-Eskişehir tren yolunda devreye sokmaya hazırlanıyor. Projeye daha sonra hızlı trenin ikinci etabı Eskişehir-Haydarpaşa kısmı, Ankara-Konya ve Ankara-İzmir ile Ankara-Sivas hattı da eklenecek.
Zaman Gazetesi'ne sistem hakkında bilgi veren TCDD Tesisler ve Trafik Daire Başkanı Mehmet Uras, Turkcell, Telsim ve Avea gibi kendilerinin de GSM operatörü olduklarını kaydediyor. Ama sistemlerinin, diğerlerine göre çok daha fonksiyonel olacağını da ekliyor. Cep telefonu operatörlerinin sistemlerini karayolu güzergâhlarına göre kurduğunu anlatan Uras, "Bunun için telefon görüşmeleri kör nokta tabir edilen alanlarda kesiliyor." tespitinde bulunuyor.
Bu projenin en büyük güzelliğini 'TCDD'nin hem kendisinin kullanması hem de başka işletici ve operatörlere de kiraya verebilmesi' olarak değerlendiren başkan, "Mesela Başkent veya İzmir ekspreslerine binin, belirli noktalardaki ölü bölgelerde telefonla görüşemezsiniz. Burada bir altyapı kurulacağı için operatör şirketleri dağlarda hazır tesislerimize kendi sistemlerini takacak. Biz de buradan para kazanacağız. Çünkü demiryolları üzerindeki köyler, kasabalar, ilçeler ve illerdeki sistemlerini güçlendirecek." şeklinde konuştu.
Projeden sorumlu TCDD Genel Müdür Yardımcısı Erol İnan ise sistemin yol güvenliği açısından önemine değiniyor. Şu an için coğrafî bilgileri bilgisayara işlediklerini aktaran İnan şunları söylüyor: "Mesela tren 120 kilometre hızla giderken bilgisayar uyaracak. Makinist bu ikaza aldırmazsa tren kendi kendini frenleyecek. Bu sayede tam bir emniyet sağlanacak. Ayrıca makinistle kontrol masası arasında devamlı iletişim sağlanacak. Bu çalışmaya üç yıl önce başladık ve tamamen kendi personelimizle hazırladık."
Yolcular haberdar olacak
TCDD, işletme ve bakım işlemlerinin koordinasyon ve uygulaması için mobil haberleşme sistemi olarak standart GSM teknolojisine özellikler ilave edilen GSM-R sistemini geliştirdi. 250 km/saat tren hızına kadar haberleşmenin kesintisiz olarak yapılabilmesini sağlayan çalışma, 500 km/saat hızı da destekleyecek.
Sistemle tren belirtilen hızla giderken demiryolu personelinin devamlı iletişim halinde olması sağlanacak. Hat boyu çalışanlar arasında grup konuşmaları, treni kontrol ve koordine eden 'otomatik tren kontrol sistemi'nin trenle yer arasında veri haberleşmesi yapılabilecek.
Kusursuz uygulanma için numaralandırmayla hangi personelin hangi trende olduğu ya da görevlendirmeleri belirlenecek. Duyuru servisi sayesinde bütün bir gruba, mesela aynı bölgedeki bütün tren ve makinistlerine, aynı anda seslenilebilecek. Acil durumlar için sistem, mevcut konuşmayı kesebilecek.
Yolcuların bütün gecikmelerden anında haberdar edilmesi, inip binen ve trendeki yolcu sayısının bilinmesi, trende bilet satışı, 'vagon takip sistemi' gibi değişik uygulama imkanları da sunulacak. GSM-R demiryolu trafiği, ETCS seviye 2 ve seviye 3 sistem ihtiyaçlarını karşılayacak ve geleceğin tren kontrol sistemleri için ortak bir iletişim platformu sağlayacak. Sistem hat boyunu, güzergâh üzerindeki istasyon ve işyerlerini de kapsayacak. GSM-R için 876-925 MHz bandının 876-880 MHz uplink ve 921-925 MHz downlink kısmı kullanılacak.
Ömer ORUÇ - Şerif ERDİKİCİ / ZAMAN