Salgının ilk dalgasının ardından Türkiye’nin artan ihracat taşımalarında, aslan payını yabancı plakalı araçlar aldı. İhracat rekorunun kırıldığı ekim ayında, yabancı taşımacılar Türkiye çıkışlı taşımalardaki payını yüzde 15 artırdı. Geçiş belgesi ve sınır kapılarındaki yığılma kaynaklı engellere takılan Türk nakliyecilerin payı bu dönemde yüzde 5 oranında düşüş kaydetti. Türk karayolu taşımacıları en büyük kaybı ise Orta Asya’ya yönelik ihracatta yaşadı. Bu yöne ihracat taşımalarında yabancıların payı yüzde 27 artarken, Türk taşımacıların payı yüzde 15 azaldı. Türkiye’nin karayolu ihracat taşımalarında yabancı nakliyecilerin payı artışa geçti. İhracatta tarihi rekorun kırıldığı ekimde, yabancı taşımacılar payını %15 artırdı. Geçiş belgesi gibi engellere takılan Türk nakliyecilerin payı bu dönemde % 5 geriledi. En büyük kayıp Orta Asya’ya yönelik ihracatta oldu. Bu yöne ihracat taşımalarında yabancıların payı yüzde 27 artarken, Türk taşımacıların payı yüzde 15 azaldı.
Türkiye’nin karayoluyla ihracat taşımalarında yabancı firmaların payı artışa geçti. İhracat rekorunun kırıldığı ekim ayında yabancı taşımacılar payını artırdı, geçiş belgesi engellerine takılan Türk taşımacıların payı düştü. Türk nakliyeciler en büyük kaybı Orta Asya’ya yönelik taşımalarda yaşadı.
Uluslararası Nakliyeciler Derneği’nin (UND) ekim ayı uluslararası karayolu taşıma verilerine göre, geçen ay Ro-Ro dahil karayoluyla toplam 160 bin 587 bin taşıma yapıldı. Bunların yaklaşık 120 bini Türk taşımacılar tarafından yapılırken, 40 bin civarında taşıma ise yabancı firmalar tarafından gerçekleştirildi. Bu dönemde, yabancı taşımacılar payını yüzde 15 artırdı. Birçok ülkede geçiş belgesi engeline takılan Türk taşımacıların payı ise yüzde 5 geriledi.
Türk taşımacıya Hazar şartı kondu, pazar yabancıya kaldı
Türk taşımacılar en büyük kaybı BDT ve Orta Asya ihracatında yaşadı. Bu pazarlara yapılan ihracat taşımalarında Türk nakliyecilerin payı yüzde 15 gerilerken, yabancıların payı yüzde 27 arttı. Pandemi öncesi Orta Asya ülkelerine karayolu ihracat taşımalarının yüzde 90’ı İran üzerinden yapılıyordu. Ancak Türkmenistan’ın kapıları kapatması nedeniyle Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan ve Kazakistan’a İran üzerinden taşıma yapılamıyor. Bu nedenle Türk taşımacılar Gürcistan üzerinden Azerbaycan’a geçip oradan Hazar Denizi’nde Ro-Ro ile Türkmenistan ve Kazakistan’a gidiyor. Ancak nakliyeciler gemi alternatifinin çok pahalı olduğunu söylüyor. Nakliyeciler bu rota için 2 bin euro fazla ücret ödüyor.
Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan’a da geçiş ülkesi olan Kazakistan’a gitmek için bir diğer alternatif de Gürcistan ve Rusya üzerinden mümkün. Ancak ekim ayında transit belgeler tükendi, Kazakistan Türk taşımacılara Hazar’ı kullanma şartı ile transit belge verdi. Bu nedenle Rusya üzerinden Kazakistan’a ve bu ülke üzerinden diğer ülkelere taşıma yapılamadı. Türk nakliyeciler bu hatta taşıma yapamayınca yabancılar devreye girdi. Çünkü yabancılara Hazar geçiş zorunluluğu bulunmuyor, geçiş belgesi istenmiyor. Geçen ay, en fazla taşımayı yapan Gürcüler oldu. Gürcüler payını yüzde 32, Azerbaycanlılar yüzde 15, Ruslar yüzde 12 ve Kazak taşımacılar da payını yüzde 11 arttı. En fazla artış ise Özbeklerde oldu. Türkiye'den Ortadoğu ülkelerine yapılan ihracat taşımalarında da benzer bir durum yaşandı. Yerli nakliyecinin ekim ayında pazar payı yüzde 11 düşerken, yabancı araçların payı yüzde 4 arttı.
Türkiye’nin ihracatta en önemli pazarı olan Avrupa taşımalarında Türk nakliyeciler pazar payını düşürmedi aksine yüzde 11 artırdı. Yabancı nakliyeciler de bu rotada yüzde 16 artış sağlayarak yerliyi geçti. Avrupa’dan boş gelen nakliyeciler, Türkiye’nin ihracat yükünü taşıdı. Diğer yandan, yerli nakliyeci artış oranında yabancıyı sadece karayolu batı sınır kapılarında geçti. Yani Ro-Ro taşımacıları dahil edilmediğinde, sadece batı sınır kapılarından geçişlere bakıldığında Türk araçlar pazar payını yüzde 8 artırdı, yabancıda bu oran yüzde 6’da kaldı.
İlk 10 ayda 1,2 milyon sefer yapıldı
İlk 10 ayda karayoluyla ihracat taşımalarında yerli ve yabancı araçlar toplamda 1 milyon 288 bin 697 sefer yaptı. Pandemi dönemindeki düşüşün etkisiyle geçen yılın ilk 10 ayına göre karayolu ihracat taşımalarında yüzde 6 düşüş oldu. Ocak-ekim dönemindeki taşımaların 992 bin 653’ü yerli araçlarla gerçekleştirdi. 296 bin 44 sefer ise yabancılar tarafından yapıldı. Pandemiyle birlikte özellikle mart ve nisan aylarında yabancı payı yüzde 30’dan fazla düşüş göstermişti. Ancak haziran ayında normalleşme ile birlikte yabancının payı yeniden artışa geçti. Haziran’da yüzde 3, temmuzda yüzde 10, ağustosta yüzde 8, eylülde yüzde 11 ve ekimde yüzde 15 artış oldu. İlk 10 ay toplamında ise yabancı araçlar yüzde 2’lik pazar kaybı yaşadı. Bu oran Türk taşımacılarda ise yüzde 7 oldu. Çünkü yabancının aksine Türk nakliyeciler temmuzda yüzde 9, ağustosta yüzde 5, eylülde yüzde 1 ve ekimde yüzde 5 pazar kaybı yaşadı. İlk 10 ay toplamında ise Türk nakliyecilerin pazar kaybı yüzde 6 oldu.
İhracat için yabancılara 745 milyon Euro ödendi
Lojistik yetkilileri, uluslararası karayolu taşımalarında yabancı payındaki artışa vurgu yaparken, sektörün navlun kaybını da dikkat çekiyor. Sektör temsilcilerinin verdiği bilgiye göre, ihracat taşımalarında sefer başına yaklaşık 2 bin 500 euro navlun ödeniyor. Bu yılın ilk 10 ayında yabancı araçlar yaklaşık 298 bin sefer yaptı. Bu da ihracat taşımalarında yaklaşık 745 milyon Euro navlunun yabancı firmalara gittiği anlamına geliyor.
Aysel YÜCEL - DÜNYA
LOJİPORT