Dış ticaret erbabı ve gümrük camiası olarak hepimiz nefesimizi tuttuk ve 15 Ağustos tarihini bekliyoruz. Peki 15 Ağustos’un gümrük ve dış ticaret dünyası açısından önemi nedir? Bildiğiniz üzere 15 Ağustos’ta hali hazırda uygulamada olan ve belirli nitelikteki firmalara A, B, ve C sınıfı olmak üzere verilen Onaylanmış Kişi Statü Belgesi kaldırılıyor ve yerine ise tek tip Onaylanmış Kişi Statü Belgesi (OKSB) uygulaması getiriliyor. Belirtilen tarihten sonra OKSB bakımından geçerli olan üçlü ayrım ortadan kalkacak ve tek tip OKSB, C sınıfının sağlamış olduğu gümrük işlemlerindeki kolaylıkları sağlamaya devam edecek.
A ve B Sınıfı Onaylanmış Kişi Statü Belgesi Ne Avantajlar Sağlıyordu?
Onaylanmış Kişi Statü belgesi özellikle A ve B sınıfı itibariyle dış ticaret erbabına ithalat ve ihracat işlemlerinde önemli kolaylıklar sağlamaktaydı. Eksik belge ile beyan, A.TR belgesi düzenleme gibi pek çok işlemi firmalar yapabilmekte ve gümrük işlemlerini yürütebilmekteydi. Ancak bu kolaylıklardan belki de en önemlisi A ve B sınıfı OKSB’lerin firmalara ithalat ve ihracat işlemlerinde mavi hattı kullanma yetkisi vermesiydi. Mavi hat gümrük tekniği bağlamında eşyanın veya buna ilişkin yazılı beyan ve ilgili belgelerin veya ticari belge ve verilerin ithalat ve ihracat aşamasında değil sonradan kontrol edildiği hat anlamını taşımakta.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (YYS) Sistemi ne getirmekte?
Hal böyleyken 4458 sayılı Gümrük Kanunu’na 2009 yılında yetkilendirilmiş yükümlü kavramı girdi ancak ilk etapta sadece girmekle kaldı. Zira bununla ilgili Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği 2014 yılının ortalarında oluşturulup yürürlüğe konulabildi ve 2014 yılından bugüne kadar sadece 111 firma Yetkilendirmiş Yükümlü Sertifikası alabildi. Bu sertifika uluslararası geçerliliği olan ve alımı oldukça sıkı şartlara bağlanmış durumda olan ve firmalara gümrük işlemlerinde pek çok kolaylaştırılmış prosedürü uygulama imkanı veren bir statü. Örneğin ISO 9001 ve 27001 sertifikalarının alınması zorunlu ancak yeterli değil. Anılan yönetmelik ekindeki soru formunun doldurulup Bakanlık denetiminden geçmesi ve yerinde inceleme yapılması gibi süreçlerin olumlu sonuçlanmasından sonra almaya hak kazanılan bir belge.
Firmaların YYS’den temel beklentisi ne?
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 2014 yılı verilerine göre A ve B sınıfı OKSB sahibi 1.459 firma bulunmakta. Ve bugüne kadar bu firmalar OKSB belgelerini temel olarak ithalat ve ihracat işlemlerinde mavi hattı kullanmak amacıyla almaktaydılar. Yani ithalat ve ihracat işlemlerini belge ve fiziki kontroller olmaksızın hızlı bir şekilde tamamlayıp zamandan tasarruf kazanmak firmaların birincil önceliği idi. Aslına bakarsanız şu anda YYS almak isteyen firmaların çoğunluğu da yanı amacı gütmekte. Zira 15 Ağustos’tan sonraki dönemde sadece YYS sahibi firmalar dış ticaret işlemlerinde belge ve fiziki kontrollere takılmadan işlemlerini yürütebilecek.
15 Ağustos 2017 tarihi itibariyle yürürlüğe girecek olan 1 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği’nin 42/A maddesi, en azından YYS sahibi olmayan sadece OKSB sahibi olan firmaların ihracat işlemleri bakımından mavi hattan faydalanabileceklerini ifade etmekte. Ama burada dikkat edilmesi gereken bir şey var. Belirtilen Tebliğ maddesi bu kapsamdaki firmaların ihracatta kesin mavi hattan faydalanacaklarını ifade etmeyip gümrük idaresine bu konuda bir anlamda takdir yetkisi vermekte. İthalat işlemleri bakımından ise daha belirsiz bir durum söz konusu ki firmaların asıl merak ettiği durum bu. Anılan Tebliğin 42/A maddesinin ilk fıkrası, belirli koşullar taşıyan firmaların ithalat eşyasının bu koşulları sağlamayan statü belgesi sahiplerine göre daha az muayeneye tabi tutulabileceğini belirtmekte. Buradaki daha az muayeneye tabi tutulmak kavramından kastedilenin ne olduğunu 15 Ağustos’tan sonraki uygulama neticesinde hep birlikte göreceğiz.
YYS alabilen firma sayısı neden sınırlı kaldı?
Peki neden bu zamana kadar bu sertifikayı alma potansiyeli taşıyan yaklaşık 1500 firma olmasına rağmen YYS alabilen firma sayısının rakamın % 10’unu bile bulamamasının sebebi ne? Doğruyu söylemek gerekirse bunun pek çok sebebi bulunmakta. Sertifika temininin uzun ve zorlu bir süreci gerektirip bir uzman danışman eşliğinde yönetilmesinin gerekliliği, soru formundaki soruların çokluğu ve yoğunluğu, belge alımının firmanın eşya ticareti ve tedariğine ilişkin süreçlerde güvenlik ve izlenebilirlik açısından firmalarda bazı yapısal değişiklikleri gerektirmesi ve bu değişikliklerin bazılarının yüksek maliyetlere içermesi bu sebeplerden sadece bazıları olarak ifade edilebilir.
15 Ağustos’tan sonra ne ile karşılaşacağız?
15 Ağustos’a kadar YYS alabilen firma sayısının şu andakine göre pek bir artış göstermeyeceği bir gerçek. Peki hali hazırda mavi hattan yararlanan ancak bu tarihten itibaren yararlanmayacak olan 1300’den fazla firmanın durumu ne olacak? Bu firmaların işlemlerinin sarı veya kırmızı hat dışında başka bir hatta yönlendirilmesi ihtimali pek gözükmüyor. Bu da elbette dış ticaret işlemlerinde daha sıkı kontrol ve gecikmelerin yaşanması demek. Bu durum sadece firmalar açısından değil gümrük idaresi bakımından da oldukça ağır bir iş yükü ile karşılaşılması anlamını taşımakta. Yıllardır en kronik sorunlarından biri personel yetersizliği olan bir kurumun birden bu kadar iş yükünü altından nasıl kalkacağı kafalarda biraz soru işareti yaratmıyor değil. Sonuç mu? Hep birlikte bekleyip sürecin yansımalarını göreceğiz.
Fatih UZUN - DÜNYA
LOJİPORT