Bu oturumun da en çarpıcı tespiti bize göre hiç umulmayan birinden geldi. Kartvizitinde Avipro Ltd. Şti. sahibi Ayham Abiad yazdığı için önyargıyla ‘firmasının reklamını yapacak bir yabancı’ diye nitelendirdiğimiz Abiad, farklı çıkışlarıyla bizi gerçekten yanılltı. Liman işletmenin bir bilim dalı olduğunun altını çizen Abiad, karlılığın ana noktasının limanlara katma değerler yaratmak olduğunu vurguladı.
Liman Yönetiminde Kombine Taşımacılık ve Gümrük konulu ikinci oturumun moderatörlüğünü Dokuz Eylül Üniversitesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Selçuk Nas yaptı.
Oturumun ilk konuşmacısı UDHB Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğü adına İsmail Hakkı Gedikoğlu oldu. Gedikoğlu, Türkiye’de kombine taşımacılık konusunda yapılanları özetleyerek, kamu ve özel sektör dayanışmasını etkin bir şekilde hayata geçirmek için çalışacaklarını açıkladı. Kombine taşımacılık strateji belgesi üzerinde çalışmalar yaptıklarını ifade eden Gedikoğlu, bu çalışmayı 2015 yılında paylaşmayı planladıklarını açıkladı.
UDHB Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü Emniyet ve Yetkilendirme Daire Başkanı İbrahim Yiğit ise, Demiryolu Ulaşmasının Serbestleşmesini masaya yatırdı.
Türkiye’nin de, bölgesinde demiryolunda reform yapan ülkeler kervanına katılma aşamasında olduğunu açıklayan Yiğit, “Demiryollarında düzenleme ve denetleme tek elde toplanarak yeniden yapılanacak. Demiryolları Genel Müdürlüğü Düzenleme, emniyet ve KYH sözleşmelerinin uygulayıcısı olacak. Tüm hemzemin geçitler yönetmeliğe uygun bir şekilde standart hale getirilecek. Şu anda yaklaşık 23 bin vagon var ve hepsini sisteme dahil edeceğiz. Vagon üreticileri de, vagon üretimini hızlandırıyor. Yurtdışından getirilecek vagonlar da kurallarına uygun olacak. Yönetmeliğin dışındaki tüm icraatı iki yıl içinde tamamlamayı planlıyoruz” diye konuştu.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Ege Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürü Kaptan Kılıç ise, Aliağa’da bulunan 12 terminalin faaliyette olduğunu söyledi. Aliağa Gümrük Müdürlüğü işlem hacmine bakıldığında ham petrol, akaryakıt ve maden ürünlerinin öne çıktığını söyleyen Kılıç, “İhracatta ABD, İthalatta ise Rusya başı çekiyor. İhracat ve ithalatta da Aliağa, İzmir Limanı’nın önünde bulunuyor. Vergiler baz alındığında bölgeye göre payının yüzde 58 olduğu görülüyor” şeklinde konuşmasını özetledi.
Avipro Ltd. Şti. Sahibi Ayham Abiad, Türkiye ve Avrupa Limanlarının Operasyonel Açıdan Karşılaştırılması başlıklı konuşmasında şunları aktardı: “Liman işletmek bir bilimdir. Bir limanın operasyonunu 4 faktör belirler. Coğrafi konum. Yönetim ve algılama. Üçüncü kriter, gümrük ve mevzuat. Dördüncüsü ise lojistik altyapı ve teknolojidir. Avrupa’da altyapı son derece güçlüdür. Bunu da mevzuatlarla pekiştirmiştir. Avrupa’da alınan her kararda bir birlik vardır. Hinterland, her yerde aynı kanuna tabidir. Biz aslında burada bir karışıklığın ortasındayız. Umarım bu kargaşa çok yakında biter. Tabloya bakıyorsunuz, Antwerp Limanı, 2012’de 8.6 milyon TEU elleçlemiş. Türkiye’deki limanların tamamı 7.2 milyon TEU elleçleyebilmiş. Lojistik ve liman sektörü hiç kimsenin tekelinde değildir. Firmalar kendi planlarına göre ilerler ama buradaki destek nerede? İşte o tartışma konusudur. Limanlar iyi yönetilmelidir, öncelikle bunun sağlanması lazım.”
Dünyadaki terminal sistemini anlatan Ayham Abiad, doğru yapıyı da şöyle açıkladı: "Örneğin, Antwerp’te hammaddeler gümrük vergisine tabi olmadan limana gelir. Limanın mutlaka katma değer avantajı olmalı ve limana değer katmalıyız. Bu da mevzuattır, gümrüktür. Hammaddeler ancak mamul madde haline geldiğinde gümrük vergisine tabi olur. Bir ürünün bileşenlerini limana getirip, limanda birleştirip limanın katma değerini artırabilirsiniz. Antwerp, bir serbest bölge gibi hizmet verir. Limanın müşteriyi cezalandırmak değil, ödüllendirmesi gerekir. Liman müşterilerine katma değer yaratmalı. Aliağa'yı ele alırsak bir liman idaresi ve içinde ona bağlı terminaller en doğru yapılanmadır. Bunun kesinlikle kar gütmeyen bir yatırım olması lazım. Her zaman paydaşların çok zengin olmasına gerek yoktur. Türk limanlarındaki büyük operatör sayısının artması şart. Avrupa'daki modeller Türk modellerinden farklıdır. Amacım sistemi eleştirmek değil. Ancak herkes birçok şeyden şikayet etti ama çözüm yok.”
Türkiye’de özelleştirme furyasının çok tehlikeli sonuçlara da yol açabileceğini vurgulayan Abiad, “Çünkü, kiralayanlar uzun vadeli yatırım yapmayabilir. Problemler her yerde vardır, bu problemleri fırsat olarak görmeliyiz. İdari eksiklik, yoğun bürokrasi, insan kaynakları eksik, karayolu taşımacılığı aşırı kullanıldığı için limanlar kilitleniyor” diye konuştu.
Gediz Üniversitesi MYO Öğretim Görevlisi Gümrük Müşaviri Ahmet Özken de, Gümrüklerde İşleyiş, Gümrüğün Önemi, Tek Pencere Sistemi başlıklı sunumunda şu açıklamalarda bulundu:
“İhracatta en riskli ödeme şekillerini kullanmışız. Önce malı gönderip, sonra parayı bekliyoruz. Dış ticarette alınması gereken en önemli önlem bu olmalıdır. Peşin alımlardaki yüzde 10 oranını artırmalıyız. Üretiyor, satıyor parasını aylarca sonra alıyoruz. Hazine’ye aktarılan en büyük gelir kaynağı gümrüklerde alınan vergilerdir. Gümrüklerde bilgisayar kullanımı inanılmaz bir zaman kazandırdı. 2012 yılında beyannamelerin yüzde 70’i 24 saatte biterken bu oran yüzde 77’ye çıkmış. 2013 yılında ise ihracat beyannamelerinin yüzde 77’sinin işlemlerini ilk yarım saatte yüzde 92’sinin işlemlerini ise ilk 4 saatte bitirmişiz. İhracatçının malı gümrük idaresinde değil, diğer paydaşlarda takılıyor. Limandan konteynere iki günde çıkaramadığımız durumlar yaşıyoruz. Tek pencere sistemiyle işlemleri hızlandıracağız.”
UDHB Deniz ve İç Sular Genel Müdürlüğü Liman İşletmeler ve Gemi Sicil Dairesi Başkanı Nihat Asan da, deniz ticaretinde yapılanları özetleyerek, konuşmasını şöyle tamamladı: “Liman tesislerinin işletme izni sürecinde yaşanan sorunların çözümüne yönelik yürütülen faaliyetler kapsamında geçici izinlerle sorunun çözümüne yönelik bir adım atıldı. Birçok işletmenin karşılaştığı sorunlar Yatırım Ortamını İyileştirme ve Koordinasyon Kurulu’nda çözülmüştür. İşletme izinlerinin 3 yıldan 5 yıla çıkarılması için çalışıyoruz. Geçici izinlerin de 1 yıldan 3 yıla çıkarmak için çalışmalar yapılıyor. Ulaştırma Ana Planıyla tüm ulaştırma altyapısı bir plana bağlanacak, bu kapsamda kombine taşımacılık geliştirilecek.”
Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. D. Ali Deveci, intermodal taşımacılığın üstün tarafları ve avantajlarını sıraladığı konuşmasını şu sözlerle sürdürdü: “Optimum taşımacılık çözümünün karşılığında intermodal yazar. Demiryolu serbestleşmeden intermodal taşıma olmaz. Cosco, Pire limanına geldi, Pire limanını kapı yapıp Avrupa’ya gidebilir. Bu da limanlarımızı büyük sıkıntıya sokar. Bölge limanları lojistik ve tedarik zincirine yeteri kadar entegre değil. Demiryolu taşıma fiyatlarının rekabetçi olmaması da intermodal taşımacılığın önündeki en büyük engellerden biri. İntermodalin kullanılması için belli teşvikler getirilmelidir. İntermodal bağlantıları güçlendirilmeli. Yasa ve yönetmelikler bir an önce çıkmalı. İntermodal taşımacılıkta yer alan limanlar, taşıma operatörleri ve taşıtanlar arasında bir bağ kurulmalıdır. Bu yol bağlantılarıyla mı 500 milyar dolarlık ihracatı gerçekleştireceğiz?”
Selçuk ONUR – İZMİR/LOJİPORT