Helal gıdalar, sadece yenmesine izin verilen veya “haram” gıdalar demek değildir. Bu gıdalar, İslam Fıkhına göre kirli (necis) kabul edilen maddelerle de kirlenmemiş veya bulaşmamış olmalıdır. Bu gıdalar; imal edilirken, paketlenirken, depolanırken ve taşınırken herhangi bir kirlenmenin ve bulaşmanın olmaması için örneğin; haram veya yasaklı kabul edilen ürünlerden ve maddelerden ayrı tutulmalı veya aynı yerde depolanmamalı, aynı araçta taşınmamalı, mutlak suretle takip edilmeli ve gerekirse kolay ve hızla geri toplanabilmeli ve diğer önlemler alınmalıdır. Taşınması veya depolanması zorunlu ise taşıma aracı ve depolar, İslami kurallara göre temizlenmeli ve sertifikalanmalıdır. Helal kavramı; gıda kadar kozmetik, kişisel bakım, farmasötik ve hazır giyim için de geçerlidir ve bunlar, Helal Ürün olarak gruplanabilir. Helal Ürünlerin üretim öncesi, üretim, üretim sonrası ve kullanıma sunulması yani “Helal Değer Zinciri” için “Helal Tedarik Zinciri” ve “Helal Lojistik” gereklidir. Aksi durumda; Helal Ürünler, tedarik zinciri ve onun özelinde lojistik süreçlerde olumsuz (kirlenme, bulaşma vs.) etkilenebilir. Aslında; bu durum sadece “İslam dini” için bir şart değildir. İnsanların tükettiği bütün ürünler için mutlak temizlik ve sağlığa uygunluk (hijyen) ortamı sağlanmalıdır. Helal Lojistik için Helal Nakliye (havayolu, karayolu, denizyolu, demiryolu), Helal Depolama (depo tasarım, inşaat, saklama, mal kabul, yerleştirme, cross-dock, sipariş toplama vs.), Helal Paketleme, Helal Tersine Lojistik ve Helal Terminal (liman, havalimanı vs.) gibi “HELAL” kavramına uygun alt yapılar ve operasyonlar oluşturulmalıdır. Müslüman nüfusun, 2030 yılında 2,2 Milyar kişi olması (Dünya nüfusunun üçte biri) bekleniyor. Bu durum; daha fazla Helal Ürün talebinin olmasına ve dolayısıyla Helal Tedarik Zinciri ve Helal Lojistik ihtiyacının duyulmasına neden olacaktır. Örneğin; Hollanda’da yaşayan Müslümanların 70%’i ve Malezya’da yaşayan Müslümanların ise 90%’ı, Helal Lojistik uygulamalarının olması durumunda Helal Gıdalar için daha fazla fiyat ödeyebileceğini söylüyor Uluslararası Helal Ürün ticaretinin 2020 yılında USD 3 Trilyon (60% gıda, 25% farmasötik, 10% kozmetik, 5% diğerleri) olması ve buna; perakende ve lokanta, otel, büfe, kafe gibi yerlerin de eklenmesi ile toplam değerin USD 4-4,5 Trilyon olması tahmin ediliyor. Müslüman nüfusun yaklaşık 40%’nın 25 yaşın altında olması özellikle helal kozmetik ve bakım ürünlerine olan talebin artmasını (2013’de USD 72 Milyar ve 2019’da USD 103 Milyar) sağlayabilir. Türkiye’nin de üye olduğu İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ülkelerinin ekonomik büyümesi, 2013-2018 arasında 6,3% iken Dünya genelinde ise bu oran, 5,3%’dür. İİT ülkelerinin gıda ve hazır giyim harcamaları, Dünya toplam harcamalarının 17,5% ve 12%’sidir. Müslümanların uluslararası turizm harcamalarının haç ve umre ziyaretleri hariç 2020’de USD 250 Milyar (2006’da USD 80 Milyar) olması bekleniyor. Müslüman turistlerin tercihlerinde, ülke ve otelde helal gıda uygulamalarının olup olmadığı çok önemli olmaya başladı. Türkiye, Helal Ürün, Helal Tedarik Zinciri ve Helal Lojistik için çok önemli merkez olabilir mi? Japonya, Güney Doğu ve Orta Doğu’daki Müslüman ülkelere daha fazla önem veriyor (Ajinomoto, Asahi, Kewpie ve Umakane gibi firmalar, helal gıda ve kozmetik çalışmalarını geliştiriyor). Brezilya ve ABD, Müslüman ve Müslüman yoğunluğunun fazla olduğu ülkelere en fazla et ve kümes hayvanı ihracatı yapan ülkeler (iki ülkenin toplamı yaklaşık 80%) olup bunu geliştirmek için etkili tanıtımlar yapıyor. Birleşik Krallık, her yıl yaklaşık GBP 18 Milyar değerinde helal gıda ithal ediyor. Hollanda, İrlanda, France, Almanya ve İspanya, Avrupa’da en önemli helal gıda ihraç eden ülkelerdir. Helal gıda ithalatının % 15’i Körfez ülkelerine (Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan, BAE) yapılıyor. Malezya, USD10 Milyarlık helal gıda ihracatının çoğu Çin, ABD, Hollanda, Japonya, Avustralya ve diğer Avrupa ülkelerine yapıyor. Türkiye, helal ürün (özellikle gıda) ticaretinde Brezilya, Hindistan, Avustralya, Amerika ve Fransa’nın arkasında 6’ıncı sıradadır. Türkiye’yi Yeni Zelanda, Hollanda, Pakistan ve Almanya izliyor. Hem Helal Ürün pazarının büyük olması hem de sadece helal gıda için gerekli olan Helal Lojistik pazarının USD 151 Milyar olarak tahmin edilmesi (2013 yılı için) nedeniyle birçok ülke ve firma, Helal Lojistik için fırsatları değerlendirmek için çalışıyor. Örneğin; Malezya, bölgenin helal lojistik merkezi olması için Northport Limanı’nı yapılandırıyor; Rotterdam ve Marsilya Limanları da Helal Liman olmaya çalışıyor; Dubai ve Fransa, helal lojistik merkezler arasına girmeye çalışıyor; Nippon Express, Helal Taşıma denemeleri yapıyor, Ziegler gibi Avrupalı firmalar Helal Belgesi almaya çalışıyor (Ziegler, Avrupa’da Helal Belgesi alan ilk freight forwarder); Meksika, Malezya’dan uzmanlar getiriyor ve Helal Sertifikası almaya çalışıyor; http://www.halalstorage.com/home.php gibi e-portaller dünya genelinde “helal depolama” lokasyonları sunmak için hizmet veriyor ve diğerleri….. Türkiye, Helal Ürün pazarında olan birçok ülkeye göre çok daha avantajlı olup bu pazarın %40’ına üretim ve lojistik olarak hizmet edebilecek çok önemli coğrafi konuma, alt yapıya ve bilgiye sahiptir. Türkiye’nin özellikle Orta Asya, Kuzey Afrika ve Asya’daki Müslüman ülkelere ve Müslüman nüfusun hızla arttığı Avrupa’ya (2030 yılında 58 Milyon olması bekleniyor) yönelik coğrafi konumu, üretim altyapısı ve lojistik alt yapısı, hem Helal Değer Zinciri hem de Helal Tedarik Zinciri ve Helal Lojistik için çok önemli fırsatlar yaratabilir. Ayrıca; özellikle Avrupa ülkelerine giden Müslüman turistlerin Helal Ürün tercihi de Türkiye için önemli fırsatlar oluşturabilir. Bitirmeden önce bir soru? Türkiye’deki Helal Ürün ve özellikle Helal Gıda firmalarının veya helal gıda satan market, büfe, lokanta vb. firmaların tedarik zinciri ve lojistikleri de “helal” mı? Bu firmalara hizmet veren lojistik firmalar, ne kadar “helal”? NOT: Türkiye’deki iki lojistik firması, “Helal Depolama” için sertifikası aldığını biliyorum. Saygılarımla,
- State of the Global Islamic Economy Report (2014)
- Global İslamic Finance Report (2013)
- Kuwait Finance House
- crescentrating.com/crahft-ranking-2014/item/3602-crescentratings-top-halal-friendly-holiday-destinations-2014.html
- muslimpopulation.com/World/
- Halal logistics and the impact of consumer perceptions Master Thesis R.R. Bruil University of Twente
- Malezya Halal Logiscs Standard - MS2400:2010” standardı
- The International Halal Logistics Standard – IHIAS 0100:2010” standartı
- Kur'an-ı Kerim’de “Helal” kavramı geçen ayetler; Bakara Suresi (168 ve 172) ve Maide (88)