Dış ticarette işlemlere sürat kazandırılıyor. Bir ihracat malının gümrük denetimi için x-ray cihazından geçmesi yeterli olacak. Gümrük Müsteşar Vekili Bülent Ertem ?Avrupa ve ABD?de olduğu gibi ihracatı gümrük denetiminin dışında bırakacağız? dedi.
Gümrükler hep negatif söylemlerle anımsanıyordu. Ancak, son aylarda yapılan temizlik operasyonları; yakalanan kaçak miktarlarının boyutlarının birkaç misli artması; sınır kapılarındaki modernizasyon çalışmaları ve devrim niteliğinde kararlar, bu önyargıyı yıkacak gibi gözüküyor.
59. Cumhuriyet Hükümeti döneminde vekaleten yürütülen bir makam haline dönüşen Gümrük Müsteşarlığı?nda yine bir vekil görevde: Bülent Ertem. Ertem, özellikle ihracatta hiçbir denetimde bulunmamayı öngördüklerini söylüyor.
- İhracatta büyük hedefleri olan Türkiye için bunun önemli bir adım olduğunu belirterek, Nasıl bir yol izleyeceklerini soruyoruz. Avrupa ve ABD?de olduğu gibi ihracatı gümrük denetiminin dışında tutacaklarını belirten Gümrük Müsteşar Vekili Bülent Ertem de, bunu nasıl yapacaklarını şöyle açıklıyor:
İlk uygulama Habur?da
İhracat malının sadece x-ray cihazlarından geçirilmesinin yeterli olduğunu düşünüyoruz. Modern dünya gümrüklerinde de aranılan uyuşturucu, terörle ilgili silah ile mühimmat ve insan kaçakçılığıdır. İhracatta zaten ticari eşya kaçakçılığı söz konusu olamayacağı için, x-ray cihazı ile denetim mal sevki için yeterli ve etkili olacaktır. Mart ayı içinde Habur, temmuz ayında da Hamzabeyli?de ilk uygulamalar başlayacak. Bu kapılarda x-ray cihazı zorunlu olacak. Deniz kapısı olarak da, Ambarlı ile görüştük. Onlar da, iki adet x-ray cihazı almayı taahhüt ettiler. Ambarlı?da da en geç yıl sonuna kadar geçmiş oluruz. Bu işletme için büyük avantaj demek. Hızlı kontrol olduğu için gidenin yerine yeni konteyner gelecek, dolayısıyla kapasite daha verimli kullanılarak, 2-3 kat artmış olacak.
A tipi antrepolara x-ray cihazı şartı
Yap İşlet Devret modeliyle yaptırdığımız sınır kapıları için firma sözleşmelerine x-ray cihazı konulması şartını ekliyoruz. 5 adet yeni x-ray cihazı aldık. Gümrük Yönetmeliği?nde değişiklik yaparak, A tipi antrepolara x-ray cihazı şartı getiriyoruz. X-ray cihazı olmayan antrepoların açılmasına izin vermeyeceğiz. Yıl sonuna kadar da mevcut antrepoların tamamı x-ray cihazlarıyla donatılmış olacak. Bu sayede, bilhassa ihracat malları hiç açılmadan hızlı bir şekilde ulaştırılacak.
- Özellikle denizcilik sektörü, Kaçakçılık Kanunu ile ilgili uygulamalardan rahatsız. Binlerce konteynerin arasından bir tanesinin beyan dışı çıkması halinde, bundan acente yönetimi sorumlu tutuluyor. Bu durumdan mağdur olan çok büyük firma örnekleri de biliyorum. Bu durumu, hem Gümrük Yönetmeliği bakımından, hem de mağdur acenteler bakımından nasıl bir formülle çözmek mümkün olur?
Biz 4926 Sayılı Kaçakçılık Kanunu?nu hazırlarken, ?ekonomik suça ekonomik ceza? prensibinden hareket ettik. Ancak, bu yasa TBMM?ye geldiğinde Müsteşarlığımızın hazırladığı taslaktan farklı olarak, hürriyeti de engelleyici kısıtlamalarla çıktı. Gönderilen yasa, mesleki sivil toplum örgütlerinin işbirliğiyle hazırlanmıştı. Yasa, yeni bir şekil alınca, geri çekmemizi önerdiler. Biz, yasayı yeniden inceleme ihtiyacı duyduk. Ama, TBMM?de bulunduğundan, bürokrasinin denetiminden de çıkmış oldu. Bu nedenle, özellikle iktidar milletvekillerine yasadaki sapmaları önergelerle düzeltmelerini önerdik. Bunların değişiklik önergeleri hazırlatılıp, ilgili milletvekillerine verilir; bu da Genel Kurul?da onanırsa, Yasa?da meydana gelen sapmalar düzeltilir.
- Yani sektör, bu durumu ilgili milletvekillerine anlatarak çözmeli diyorsunuz. Peki, gümrüklü sahalardan serbest dolaşımda olmayan eşyalarla birlikte, milli eşyaların da Türk limanları arasında, Türk bayraklı gemilerle taşınması önündeki engeli kaldırmak mümkün müdür? Böyle bir çalışmanız var mı?
Tel örgü ile çevrili transit konteyner limanları
Uluslararası limanlarda boş konteyner limanları var. Bu boş konteyner limanları transit liman olarak kullanılıyor. Bu konuda Ambarlı Liman İşletmesi ile görüşmelerimiz oldu, önerilerimizi ilettik. Türkiye?de transit konteyner limanımızın olması gerektiğini düşünüyorum. Mevcut halde de, limanlarımızın bir bölümü tel örgü ile çevrilip, transit liman haline dönüştürülebilir. Muhtelif limanlardan gelen yükler Türkiye?de birikip başka bir ülkeye gönderilebilir. Burada depolama, lojistik, elektrik, su gibi hizmetler verilebilir. Türkiye?de bu tip bir limana ihtiyaç var. Ancak, yakın zamanda pek mümkün gözükmüyor. Bu nedenle mevcut limanların bir kısmı tel örgü ile çevrilerek transit konteyner limanı haline dönüştürülebilir. Bunun örnekleri dünyada var. Böylece, Pire ve Malta?ya kaptırdığımız aktarma yüklerinin bir kısmını ülkemize çekebiliriz.
- Yine özellikle denizcilerimizin özlemle beklediği transit taşımalarda fatura mecburiyetinin kaldırılması ile ilgili neler yapıyorsunuz?
Konşimentoda yazıyor, fatura talebine gerek yok
Transit taşımalarda fatura mecburiyetini düzeltebiliriz. Kanunla değil de, Yönetmelik ile bunu yapmak mümkün. İhbar ya da şüphe durumunda istenebilir. Bu şekilde bir yumuşak geçiş sağlayabiliriz. Yükün açılması, Yönetmelik?te olduğu halde, uygulamada olmayan bir konu. Zaman zaman görevliler, inisiyatif kullanıyor. Uygulamada bütünlüğü sağlamamız için Yönetmeliğin o maddesini değiştirip, ?Zorunlu haller; kuvvetli şüphe, yazılı ihbar olduğunda fatura talep edilebilir? şekline dönüştürebiliriz. Bu konu, Deniz Ticaret Odası tarafından getirildi. Gümrükler Genel Müdürlüğü de, bir çalışma yapıyor. En kısa sürede sonuçlandıracağımızı düşünüyorum. Bu konuda büyük bir problem yok. Sorun, bazı idarecilerin inisiyatif kullanmasından kaynaklanıyor.
Malın ne olduğu zaten konşimentoda yazıyor. Bu nedenle bir de, fatura talep etmeye gerek yok. Bunu yönetmelikte de belirteceğiz.
- Gümrüklerde eşit ücret uygulaması gerçekleşti. Fazla mesai ücretleri konusundaki sıkıntılara nasıl bir çözüm getireceksiniz?
Beyannameye göre değil, araç-konteyner başına ücret
Fazla mesai ücretlerinde en çok eleştiriyi ihracat yüklerinde alıyorduk. Biz de, saat 18:30?a kadar yapılan bütün taşımaları mesaisiz olarak yapma kararı aldık. Bunun ihracatta büyük bir rahatlama sağlayacağına inanıyorum. Sayın Bakanımız, sorunları, sorunun kaynağıyla ve tartışarak çözmemizi salık veriyor. Biz de, bütün çalışmalarımızda bu düsturla hareket ediyoruz. ?Biz yaptık doğru budur? uygulamasını kaldırdık. 1 Mart itibariyle mesai sistemini değiştirerek, Dünya Bankası?nın da uyguladığı araç başına, konteyner başına sistemini getirdik. Daha önce beyanname başına ücret alınıyordu. 1 Mart?ta yürürlüğe giren uygulama olumlu tepkiler alırsa, devam edecek. Aksayan yönler olursa, düzeltmek mümkün.
- AB ülkeleri ile rekabet edebilmek için pazara daha çabuk ulaşma şartı var. Bu nedenle işlemleri elektronik hale getirmek ve mümkün olduğunca gümrük memuru ile mükellefi karşı karşıya getirmemek gerekiyor. Bunun için neler yapıyorsunuz?
Gümrüklerde para alışverişi kalkıyor
Sayın Bakanımızın gümrüklerin genetiğini değiştirme prensibiyle hareket ediyoruz. Bu, eğitim ve teknoloji ile mümkündür. Eğitim, uzun bir süreç demek olduğundan, işe öncelikle teknolojik yeniliklerle başladık. Şu anda gümrük işlemlerinin yüzde 99?u elektronik ortamda gerçekleştirilmektedir. Öyle ki, mükellefler Gümrük İdaresi?ne gitmeden bürolarında beyannamelerini düzenleyebilmektedir. Türkiye, 220 milyar dolar, transiti ile 300 milyar dolarlık bir dış ticareti yürütebiliyorsa, bunu 8 bin memurunun yanı sıra, elektronik olanaklarına borçludur. Beyanname kapatmaları, yine gümrük muayene memurları tarafından beyanname üzerinde yapılmaktadır.
Gümrüklerde para alışverişini önlemek için elektronik kart sistemi uygulamasını ilk kez pilot bölge olarak seçtiğimiz Ankara Esenboğa Gümrük Müdürlüğü?nde başlattık ve diğer bölgelere de yaygınlaştırmayı hedefliyoruz. Tüm işlemler para yerine elektronik bir kart ile yapılacak.
- TIR karnesi toplan 4 gümrükte işlem yapabiliyor. Daha efektif nasıl kullanabiliriz? TIR Karnesi dışında T1 gibi başka teminat sistemlerinin de gündeme gelmesi konusunda neler söyleyeceksiniz?
En uygun sistem, Ortak Transit Rejimi
TIR Sistemi dışında, 3 ayrı sistem daha bulunmaktadır. Türkiye AB?ye tam üye olmadığı için Kota Transit Rejimi?ne maalesef kabul edilmedi. Ama reddedilmediği için de, çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bize en uygun sistem, Ortak Transit Rejimi?dir. Biz, Gümrük Birliği?ni imzaladığımız için Ortak Transit Rejimi?nden de yararlanmak istediğimizi belirttik. Ancak, henüz kabul edilmediğimiz için yeni alternatifler ihtiyacındayız. Özellikle, ro-ro işletmecileri ?yeni bir sistem icat edelim? dediler. AB ülkelerine kadar kendi oluşturdukları sistemle gidilecek, daha sonraki bölümde ise, eşya zaten Ortak Transit Rejimi?ne dahil oluyor. Bunun da, mahzuru batıda mümkün; doğuda mümkün olmaması. Çünkü, batının en doğusunda biz varız. Bizim arkamızdaki ülkelerin hiçbiri AB?ye müracaat dahi etmemiş. Bizim asıl hedefimiz, Ortak Transit Rejimi?ne girmek. Bu konuda çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
- Özellikle İstanbul için aynı konudaki ihtisas gümrüklerinin (kamyonların trafiği ancak 6 saat kullanabildikleri düşünülürse) her iki yakada da faaliyet göstermesi, trafiği rahatlatmak açısından bir çözüm olarak uygulanamaz mı?
Tuzla ve Hadımköy lojistik üs oluyor
İstanbul Büyükşehir Belediyesi?nin özel bir şirkete yaptırdığı projede, biri Tuzla ve diğeri de Hadımköy?de olmak üzere iki lojistik üs kuruluyor. Yaklaşık 1 milyon dönüm arazi üzerine yapılmış bu alanda antrepolar, gümrük müşavirliği büroları, en önemlisi de kara, hava, deniz ve demiryolu ulaşım bağlantıları olacak. Ülkemizi dünya çapında bir dış ticaret aktörü haline getirecek, büyük ölçekli bir proje. Bunların gerçekleşmesi, İstanbul trafiğini rahatlatacak.
- Gümrüklerde yaşanan operasyonlar konusunda ne diyeceksiniz?
Her kurumda olduğu gibi bizim içimizde de çürük elmalar bulunabiliyor. Süratle bunları ayıklıyoruz. Belki, sayı olarak azalıyoruz; ancak daha da güçlendiğimiz kesin. Başarılı çalışanları da takdir ediyoruz. 2002-2006 sonu itibariyle yakalamalarımız 5 kat artmıştır. 2002?de gümrüklerde yakalanan uyuşturucu miktarı 2 ton iken, biz 25 günde 1 ton 50 kilo yakaladık. Bu, yakalamada agresif bir hızdır. Dünyanın hiçbir gümrüğünde böyle bir gelişme yoktur, bunu da x-ray cihazlarına borçluyuz. Bundan sonra gümrükler bir kambur değil, devlet için bir başarı göstergesi olacaktır.
Görüntülü ihbar hattı
Gümrükler, teknolojiyi en yakından takip eden kurumların başında geliyor. Görüntülü ihbar hattı da buna en güzel örnek. Bir benzeri sadece Genelkurmay Başkanlığı?nda bulunuyor. Gümrük Müsteşarlığı?na bağlı bütün başmüdürlükler, görüntülü telefon sistemi ağı ile donatılmış. Bu hat, Telekom bağlantılı olmadığı için, özel bir iletişim sistemi ile ihbarlar, direkt daire başkanlarına iletilebilmekte. Bu da operasyonların gizliliği açısından oldukça önemli.
Selçuk ONUR