Ulaştırma Bakanlığı, yabancı TIR’lara denetimi sıkılaştırınca, binlercesi eksik belgeye takıldı. Türk TIR’lara talepte artış oldu. Bu gelişme navlunları 700 euro kadar artırdı. Araç yatırımları da hareketlendi
Karayolu ile ihracat taşımalarında Türk plakalı TIR’lara talep arttı. Bu da direkt navluna yansıdı. Yılın ikinci yarısında başlayan navlun artışı kasım ayında tavan yaptı. UTİKAD Başkanı Turgut Erkeskin, “Navlunlar yılın ilk yarısına oranla yaklaşık 700 euro arttı” dedi. Talep artışı lojistikçilerin araç yatırımını da artırdı. Binden fazla aracı olan Mars Lojistik, 200 yeni TIR almayı planlıyor. Tulgar, “İşler böyle iyi giderse bu sayıyı 500’e çıkaracağız” dedi.
Sektör uzmanlarının analizine göre Türkiye plakalı araçlara ve navlun çıkışına yol açan en önemli faktör, yabancı TIR’lara yönelik denetimlerin artırılması. Bakanlık, ağustos ayında bir tebliğ yayımlayarak denetimlerin artırılmasını öngördü. Bu denetimler sonrasında Türkiye’ye belgesiz giren binlerce yabancı plakalı TIR, denetimlere takıldı, yük alamadı.Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) Başkanı Çetin Nuhoğlu, “Bakanlığın tebliği daha önceki uygulamanın hatırlatması niteliğinde. O tebliğde altı çizilen nokta yabancı TIR’lara belge kontrolü yapılması. Türkiye’de yıllardır hiçbir kurum belge kontrolü yapmıyordu. Yabancı TIR’lar doğru belgelerle mi gelmiştir? Belgelerinde eksiklik var mıdır? Mevcut belgeler geçerli midir? Bu kontrol onların tarafında yıllardır yapılıyor” dedi.
Bakanlığın Ağustosta yayınladığı tebliğde “Geçiş belgesi veya Bakanlığın özel iznini gerektirdiği halde; geçiş belgesiz veya özel izin alınmaksızın yapılan eşya/yük taşımalarında her taşıma türü için birim taşıt veya taşıt katarı için 3 bin Euro veya karşılığı Türk Lirası geçiş ücreti alınır ve bu taşıtların Türkiye’ye giriş ve çıkışlarına izin verilir. Uygun olmayan geçiş belgesiyle yapılan üçüncü ülke eşya/yük taşımalarında, birim taşıt veya taşıt katarıiçin 3 bin euro veya karşılığı Türk Lirası geçiş ücreti alınır ve bu taşıtların giriş ve çıkışlarına izin verilir” ifadeleri yer alıyor.
TIR yatırımlarını tetikliyor
Türkiye plakalı TIR’lara talep artışında başka etkenler de var. Uluslararası Taşıma Acenteleri Birlikleri FIATA Başkan Yardımcısı Kosta Sandalcı, ihracat taşımalarındaki artışa dikkat çekerek, “Talep arzı geçti, araç sıkıntısı var. İstemeye istemeye de olsa gözümüzü kulağımızı kapatıp yabancı araçlara ‘Gel buyur’ demek zorundayız. Aksi halde tekstil ve otomotiv gibi Türkiye’nin lokomotif sektörlerinde ihracatta büyük sıkıntı olacak” dedi. Mars Lojistik Genel Müdürü Ali Tulgar ise yıllık sözleşme yapan müşterilerin yüzde 15’leri bulan bu navlun artışından şikayetçi olduğunu söyledi. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Başkanı Turgut Erkeskin, talep artışı ve navlunların yükselişinde ihracattaki mevsimsel artışın da etkili olduğunu söyledi. Erkeskin, “Mevsimsel olarak her yıl olduğu gibi yılın son dört ayında ihracat taşımalarımız arttı ancak bu yıl geçen seneye oranla ihracatımızın yükselmesi karayolu taşımacılığına olan talebi de eylül öncesine nazaran yükseltti” dedi. Talebin artmasındaki bir başka unsurun da yabancı plakalı araçların 3. ülkelere yaptığı taşımalarda uygulanan denetimlerin artırılması olduğunu vurgulayan Erkeskin, “Cezaların uygulanması ile yabancı araçların Türkiye’den taşımaları azaldı ve buna bağlı olarak talep Türk plakalı araçlara kaydı. Araçlar da yetersiz kaldı. Bir de ithalat, özellikle Güney Avrupa ülkelerinden azaldı ve o bölgeye giden araçların taşıma talebi olmamasından dolayı Türkiye’ye dönmemesi sıkıntı yarattı. Bu da Türkiye’den çıkışlarda araç darlığına yol açtı. Tüm bu unsurlar üst üste gelince eylül’den itibaren araç azlığı gözlemliyoruz. Bu da piyasa dinamikleri çerçevesinde navlunlarında artışa yol açtı. Navlunlarda 500-700 euro arasında artış görüyoruz” diye konuştu.
“Müşteriler navlun artışından şikayetçi”
Mars Lojistik’in Genel Müdürü Ali Tulgar da ciddi bir araç sıkıntısı olduğunu dile getirdi. “Talep arzdan fazla, navlunlar eylülden bu yana artıyor” diyen Tulgar, yıllık sözleşme yapan kimi müşterilerin navlun artışına sıcak bakmadığını söyledi. Tulgar, şöyle konuştu: “İthalat ve ihracat arasındaki Kurban Bayramı’ndan iki hafta öncesinde başlayan ciddi bir dengesizlik var. Bir anda ihracat taşımalarında artış oldu. †alep artışıyla piyasada araçların yetersiz kalması karayolunda navlunları artırdı. İthalat düşüş var ama bu ithalat navlununu çok düşürmedi. İhracat navlunundaki artış da aslında olması gereken bir durum. Müşteriler navlun artışını kabul etmek istemiyor. Bu da tabi yıllık yapılan sözleşmelerde lojistik sektörünü sıkıntıda bırakıyor.”
Romanya ve Bulgaristan’dan ‘misilleme’ cevap
Yabancı plakalı TIR’lara belge kontrolünü sıklaştırmasına Romanya ve Bulgaristan’dan jet karşılık geldi. Romanya ve Bulgaristan’da iş yapan Türk TIR’larına basit nedenlerden dolayı çok sayıda trafik cezaları kesilmeye başlandığı belirtiliyor. TİM Lojistik Konseyi Başkanı Bülent Aymen,”Ulaştırma Bakanlığı’nın bu uygulaması Türk Tır’larının karşı tarafta ciddi sıkıntılar yaşamasınaneden oluyor. Özellikle Bulgaristan ve Romanya’nın kestiği bu cezalar bizi zor durumda bırakıyor” diye konuştu. Serbest ticaret anlaşmalarından dolayı pazar kaybı yaşandığına dikkat çeken Aymen,” Bu tür uygulamalar hem navlun maliyetlerini artırıyor hem de pazara ulaşmada problemler yaşanmasına neden oluyor”dedi.
“Taşımacılıkta pazar kaybımız yüzde 20”
Son 5 yılda Türk taşımacılığının pazar payının gittikçe azaldığını belirten UND Başkanı Çetin Nuhoğlu şu değerlendirmeyi yaptı: “Yaklaşık
yüzde 20 oranında pay kaybettik. Biz Batı’ya 2007 yılında 325 bin taşıma yapıyorduk. 65’bin de yabancılar taşıma yapıyordu toplam taşıma sayısı 390 bin idi. Geçen yıl bizim Avrupa’ya taşımalarımız 300 bine düştü. Avrupalıların yaptığı taşıma sayısı 200 bine çıktı. Yılda 100 bin araç boş olarak Türkiye’ye giriyor. Türkiye’nin yükünü alıyor ve Avrupa’ya taşıyor. Türk Tırlarının taşıyabileceği yükleri Avrupalılar neden alıyor? Biz uluslararası belirlenen kurallara uyuyoruz. Onlar bu kurallara uymadan taşıma yaptıkları için haksızbir rekabet ortamı doğuyor.”
Aysel YÜCEL-Melih KOCAGİL