Türkler’in Avrupa’ya göç serüveni 1960 yılında başlamıştı. Almanya’da çok rahat iş bulunabildiğini duyanlar, soluğu Sirkeci Garı’nda alıyor ve o meşhur ‘kara tren’lerle Münih’in Hauptbahnof istasyonuna taşınıyorlardı.
Türkler’in varlığını öğrenen Alman işverenler, Ankara ile derhal irtibata geçmişler ve ülkelerine işçi transferi yapabilmek için, 31 Ekim 1961’de resmi bir anlaşma imzaladılar. Bu anlaşma ile, Türkler’in Avrupa serüveni hayata geçmiş oldu. İlk etapta, geri dönüş amaçlı başlayan işçi göçüne katılanlara ‘gastarbeter’ (Misafir işçi) denilmişti.
Bilinmeyeni, umudu, sılayı ve hasreti beraberinde taşıyan bu maceralı akım, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılmıştı. İşçi göçünün Hollanda’ya sirayet etmesi 19 Ağustos 1964’te imzalan sözleşme ile gerçekleşti.
İmzalanan bu işgücü anlaşması ile, iki ülke arasında 408 yıl önce inşa edilen ilişkiler yeni bir boyut kazanmış, bu kapsamda Hollanda’ya göç eden vatandaşlarımız bugün burada dördüncü nesile ulaşmışlardır. İşçi olarak gelen insanımız sosyal, siyasal ve ekonomik anlamda hayatın her alanında varlık göstermişlerdir.
Resmî verilere göre, Hollanda’da 404 bin 459 Türk asıllı Hollanda vatandaşı yaşamaktadır. (Sadece Türk tabiyetinde olanlar bu sayıya dahil mi değil mi anlaşılmadı. Tahminime göre, Hollanda’daki karma Türk sayısı 600 bini geçmiştir.)
Hollanda Ticaret Odası’nın (KVK) son verilerine göre ise, Türkler, ülkedeki en çok iş yeri açan yabancılar arasında açık ara birinciliğini korumaktadır. Ülkedeki işletme sayısı 25 bin 527 olarak açıklanırken, bu işletmeler 50 binden fazla insana çalışma fırsatı sunarak ülkedeki istihdama katkıda bulunmaktadır.
Vatandaşlarımızdaki bu girişimcilik ruhu, gelecek nesiller için de cesaret ve ilham kaynağı olmuştur. Ticari atılımların yanı sıra, yaklaşık 80 bin Türk öğrenciden 5 bini üniversitelidir.
Buna ek olarak Hollanda’da yaşayan Türkler, farklı alanlarda hizmet veren yaklaşık 300 Türk Sivil Toplum Kuruluşu aracılığıyla yaşadıkları ülkenin sosyal ve siyasal hayatını zenginleştirmektedir.
Hollanda’da yaşayan vatandaşlarımızın ortak değerleri onları bir arada tuttuğu gibi, kimliklerinin ve kişiliklerinin oluşmasına da yön vermektedir.
Hollanda’daki Türkler, keder ve hüzün dolu serüvenlerini ölümsüzleştirmek için, Rotterdam’da bir ‘Göç Abidesi’ dikmişlerdi.
Aynı Türkler şimdi de Avruapa genelini kapsayan bir Göç Anıtı için kolları sıvadılar. Bakın bu konuda, Zeynel Abidin Kılıç yönetimindeki Doğuş neler yazmış:
UMUDA YOLCULUK adını taşıyan anıtın çalışması Hollanda’da yaşayan Türkler tarafından başlatıldı. Anıtın tasarım ve dökümü İzmir’de yaşayan heykel sanatçıları Derya Ersoy, Zafer Dağdeviren ve Ali Yaldır tarafından yapılıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Hollanda Büyükelçiliği tarafından sahiplenilen proje başta Hollanda Türk İş Adamları Derneği HOTİAD üyeleri ve diğer girişimciler tarafından finans ediliyor.
Yolculuğun başladığı yere anıt
Hollanda’da 1983 yılından bu yana çok çeşitli çalışmalar yürüten Demokratik Sosyal Dernekler Federasyonu DSDF adına Proje koordinatörlüğünü yürüten ve aynı zamanda Hollanda Türkler İçin Danışma Kurulu Başkanı Zeki Baran “10 yıllık bir rüyanın gerçekleşmesi için son aşamaya geldik. Umuda Yolculuk Anıtı’nın dökümü tamamlanıyor. Başta Hollanda olmak üzere Türkiye’den işçi göçü alan ülkelerin resmî temsilciliklerinin de katılacağı açılış programını tamamlamak üzereyiz. Babalarımız 60 yıl önce Avrupa’nın çeşitle kentlerinde çalışmak için Umuda Yolculuğa Sirkeci Tren İstasyonu’ndan başlamıştı. İstanbul Büyük Şehir Belediyesi anıt için Sirkeci Garı önündeki Parkta bir yer tahsis etti. Bu bizi çok sevindirdi. Babalarımızın bu büyük yolculuğu başladığı yerde ölümsüzleşecek” dedi.
Katkıları unutulmasın
Avrupa’ya İşçi Göçü Anıtı önerisini gazeteci Ömer Hünkar Ilık yaklaşık 13 yıl önce dile getirdi. İşçi Göçü ile ilgili Hollanda televizyonunda belgeselleri yayınlanan Ilık, ‘2014 yılında Hollanda’nın Rotterdam Kentinde, belediyenin desteği ile Misafir İşçi Anıtının açılışını gerçekleştirdik. Şimdi sırada Sirkeci anıtı var. Proje tamamlanmak üzere. Bundan büyük mutluluk duyuyorum’ dedi.
Ilık’ın konu ile yaptığı açıklamasında ayrıca şu görüşlere yer verdi: “Çoğunluğu yoksul köylülerden oluşan binlerce sağlıklı genç erkek 60 yıl önce ‘en fazla iki yıl sonra döneriz’ diye Avrupa’nın çeşitli ülkelerine çalışmak için gittiler. Geride genç karılarını ve yeni doğmuş çocuklarını bıraktılar.
Bu, umuda yolculuktu. Biraz para biriktirip, geri döneceklerdi. Avrupa ülkeleri için ucuz ve taze iş gücüydüler. Geçiciydiler. Ama yıllar geçtikçe dönme planları ertelendi. Sonunda Avrupa’da sayısı 4 milyon kişiye ulaşan yerleşik bir topluluk olduk. Bilinmezliğe doğru atılan bu adımlar ve çekilen büyük sıkıntılarla hem Türkiye ekonomisine hem de birçok Avrupa ülke ekonomisinin savaş sonrası yeniden güçlenmesine katkıda bulundular. Bu işçilerden gelen yeni kuşaklar bugün Türkiye ve Avrupa Birliği arasındaki en önemli bağı oluşturuyor. Avrupa Birliğine üye birçok ülkede ekonomi, sanat, bilim, hukuk, eğitim, sağlık ve daha birçok alanda katkıda bulunuyorlar.
Bu büyük toplu göçün unutulmaması ve göçün yükünü çeken birinci kuşağa saygı amaçlı hem Hollanda’da hem de Türkiye’de anıtlar dikilmelidir, diye düşündüm. Hollanda Demokratik Sosyal Dernekler Federasyonu DSDF bu önerime sahip çıktı ve hayata geçirdi. Başta her iki anıt projesinin de Proje Koordinatörlüğünü yürüten Zeki Baran olmak üzere tüm emeği geçenlere teşekkür ediyorum”.
UMUDA YOLCULUK Anıtı konusunda internet üzerinden yayın yapan bir Türk Televizyon kanalındaki bir yayına Ankara’dan telefonla katılarak, konu hakkında açıklamalarda bulunan Hollanda Büyükelçisi Yardımcısı Erik Weststrate, Avrupa’ya Türk İşçi Göçünü anlatan bir anıtın Türk asıllı Hollanda vatandaşlarının inisiyatifi ile gündeme gelmesinden büyük sevinç duyduğunu ve gerekli her türlü yardımı yapacaklarını bildirdi.
Anıtın Hollanda ve Türkiye arasındaki ilişkilere olumlu yansıyacağına inandığına değinen Erik Weststrate, Türkiye’den göç alan diğer Avrupa Birliği Üyesi ülkelerin Türkiye’deki diplomatik temsilcilerinin anıt hakkında bilgilendirilmesi ve açılışa davet edilmesi hususunda görev almaya hazır olduklarını söyledi.
Heykel sanatçısı Derya Ersoy Dağdeviren “Böylesi anlamlı bir anıtı diğer iki heykel sanatçısı arkadaşım ile birlikte gerçekleştiriyor olmaktan büyük sevinç ve onur duyuyorum. Daha önce Soma Maden İşçi anıtını da gerçekleştirdik. UMUDA YOLCULUK anıtının tasarımı için 1960’lı yıllardaki giden işçilerin fotoğraflarını inceledik. Hollanda’daki arkadaşlar ile uzun görüşmelerimiz oldu. Sonunda güzel ve konuyu oldukça iyi anlatan bir eser ortaya çıktı. Bu eseri bir an önce Sirkeci Garı’nın karşısındaki parka yerleştirmek ve açılışını yapmak için sabırsızlanıyoruz” dedi.
Hollanda Türk İş Adamları Derneği (HOTİAD) Başkanı Hikmet Gürcüoğlu anıtın yapımında gerekli olan mali ihtiyacın karşılanmasına severek katıldığını bildirdi. Avrupa çapında etkin 5 girişimci arkadaşını da mali destek konusunda ikna eden Gürcüoğlu ‘UMUDA YOLCULUK anıtında resmedilen birinci kuşak Türk İşçilerinden ‘bizim kahramanlarımız’ diye bahsederek, ‘kendinden sonraki kuşaklara, göç ettikleri ülkelere ve Türkiye’ye büyük katkılar sağlamış bu insanların bu anıt ile ölümsüzleşmesine katkı sunmaktan büyük sevinç duyuyorum’ dedi.
İlhan KARAÇAY – AMSTERDAM / LOJİPORT