İDO satışından sonra ekonomik olarak iyice zayıflayan 168 yıllık Şehir Hatları, art arda yaptığı ataklarla sanki küllerinden doğuyor. Bir süre önce Kabataş-Bursa arası yolcu taşımak amacıyla BURULAŞ ile bir anlaşma imzalayan kuruluş, İstanbul içi araba taşıması yapmak için de uygun yer arayışında.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, (İBB) zarar eden sorunlu bir işletmeden 861 milyon dolarlık değer yaratma becerisini, yine İDO ekolünden gelen bir genel müdürle sürdürüyor. Elde kalan imkanlarla bir yandan kamu hizmetine devam ederken, öte yandan projeler geliştiren Şehir Hatları Genel Müdürü Süleyman Genç, “Bursa’dan gelen talep doğrultusunda İBB ve Şehir Hatları olarak önlerini açan bir duruş sergiledik. Anlaşmamız ticari olmaktan çok hizmete dayalı bir birlikteliğe dayanıyor. İBB’nin çok güzel bir Halk Ekmek örneği var. Halk Ekmek belki İstanbul’un tamamına yönelik üretim yapamıyor ama Fırıncılar Odası’nın yüksek rant girişimlerini de engelliyor. Yani denge unsuru işlevi görmekte. Burada da esas amaç bu denge unsurunu oluşturmak olacaktır” diye konuştu.
Süleyman Genç, sorularımızı şöyle yanıtladı:
- Bursa Büyükşehir Belediyesi ile yaptığınız işbirliğinin detaylarını açıklar mısınız?
İDO modern bir şirket. En yoğun taşımacılık yaptığı hatta bir rakip gelmesini teşvik etmeyebilir ama rekabetin kalite getireceğinden hareketle olumsuz bakmaz. Tabi yerel yönetimler, bazı hizmetleri yalnızca halkına hizmet götürmek adına kar etmeyi gözetmeden, bedellerinin altında da verebilirler. Ticari bir kuruluş olan İDO’nun ise bunu yapması zordur.
Bursa Büyükşehir Belediyesi ve BURULAŞ ile işbirliğimiz iskelelerin yararlandırılmasıyla sınırlı. Tabi, bunun dışında altyapı hizmetleri de vereceğiz. Kısaca yer hizmetlerini karşılayacağız diyebiliriz. Ama dominant olan İstanbul değil, Bursa olacak. İDO, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ndeyken nasıl Bursa’daki yatırımlarda da ön plandaysa, burada da BURULAŞ öne çıkacak. Bostancı ve Kabataş iskelelerinde işbirliği yapacağız. BURULAŞ, Bursa iskelesinin kendilerine devrinin ardından, bizle yaptıkları anlaşmayı gösterip İstanbul UKOME’den de hat iznini aldı. Bundan sonraki aşama ise, gemilerini alıp, düzenli hat yürütümü için İstanbul ve Bursa liman başkanlıkları aracılığıyla hizmetleri koordineli olarak yürütmek olacak.
- İDO’yu alan konsorsiyum, devir işlemleri esnasında rantabilitesine zarar verebilecek böyle bir gelişmeyi hesaplayarak şerh koymadı mı? İtiraz hakkı doğabilir mi?
Birçok alanda böyle bir şartın olduğunu zannetmiyorum ama sözleşmenin tamamını okumadım. Böyle bir itiraz durumu, Eskihisar-Topçular hattına alternatif bir hat dahi olsa söz konusu değil. Belediyeler ile yapılan anlaşmalar yeni hatlar için yeterli. Ama, kendi aldığı iskelelerin kullanım hakkı tabi yine İDO’ya ait. Yolcu taşımacılığında gerekli şartları yerine getiren herkes taşıma yapabilir. Bugün Ambarlı’dan, Tekirdağ’dan, Zeyport’tan da çeşitli taşımalar yapılıyor, yapılacaktır. Buralarda da münhasır bir durum yoktur. BURULAŞ’ın Bursa tarafında her türlü yatırımı yapabileceği açıkça gözüküyor. Bu tarafta bir alanı da katabildiği sürece araba taşımacılığı da, yolcu taşımacılığı da yapabilir. Fakat araba taşımacılığının gerektirdiği arka alan şartları öylesine zor ki, bunu oluşturmak hiç de kolay değil. Bir deniz otobüsünü 5-8 milyon dolarlara bulabilirsiniz ama bir Adnan Menderes feribotuna ulaşmanız size 50-60 milyon dolarlara mal olur. Kiralamak daha doğru bir yöntem gibi gözüküyor. Bursa Büyükşehir Belediyemiz de, kısmen bildiğimiz kadarıyla bu yöntemi kullanacak. Çeşitli ülkelerden deniz otobüsleri bakılıyor. Oradaki iskelelere uygun, yolcu ve yakıt açısından makul olan; İDO’nun kullandıklarına yakın deniz otobüslerinin tercih edileceğini düşünüyorum. Saha şartlarına uygun ikinci el alacaklarını düşünüyorum. Çünkü, yenisini yaptırmak gerçekten zor olur.
- O güzergahta İDO’nun gemileri sorunsuz çalışıyor. O gemilere benzer olması açısından İDO’dan gemi alma talepleri olabilir mi?
Bilebildiğim kadarıyla İDO, kendini krediyle tanımlanan bir yola çıkmış, dolayısıyla filosundaki gemileri satması sıkıntı yaratabilir. Borsaya açılmış şirketler gibi birtakım şartlar gerekebilir. İDO da istese bile bunu yapabileceğini düşünmüyorum. Hedefleri olan bir kuruluş, bunu da sıkı ekonomik bütçelerle tanımlamış.
YENİ İŞLETME, DENGE UNSURU OLACAK
- Esnek fiyat uygulaması çok eleştiri aldı. Hatta, kurumun en yetkili ağzı ‘İDO’da karizmayı çizdirdik’ özeleştirisi yaptı. Sizin fiyat politikanız nedir?
İDO’nun da kendi üst yönetiminden dillendirdiği gibi hizmetin verilmesi konusunda bir sıkıntı yaşanmıştır. Biz de yıllar önce o camiadan geldik. Üzerimizde emekleri olan bir kuruluştur İDO. Üst yönetim değişti diye her şey değişmedi. Onun içindeki cevherde hizmetin nasıl yapılacağının çözümü vardır. Yönetimin de, bu çözümün çıkarılmasına yardımcı olacağını düşünüyorum. İDO yöneticilerimize sesleniyoruz. Artık çıta yükseldi. Kendilerinin çıtasını aşmak zorundalar. Halkın beklentisi de, kendilerinin de beklentisi budur. Bizim anlaşmamız ticari olmaktan çok hizmete dayalı bir birlikteliğe dayanıyor. İBB’nin çok güzel bir Halk Ekmek örneği var. Halk Ekmek belki İstanbul’un tamamına yönelik üretim yapamıyor ama Fırıncılar Odası’nın yüksek rant girişimlerini de engelliyor. Yani denge unsurudur. Burada da esas amaç bu denge unsurunu oluşturmak olacaktır diye düşünüyorum. Çıktıkları çok zorlu bir yol. Çünkü, yolcu taşımacılığını yürütebilmek gerçekten zorlu bir uğraş. Orada da bir kamu sermayesi kullanılacak, biz de üzerimize düşeni yapacağız. İDO’nun Mudanya hattında 7-8 bin bandında bir yolcusu var. Böyle bir potansiyel taşımacılığa alternatif olmak zor. Kabataş, belki de İstanbul’daki en güzel noktalardan biri. Alışılagelmiş, İstanbul’a yaygınlaşabilecekleri bir alan. Alınan vasıtaların hızı, yolcu potansiyeli ortaya konduktan sonra tarifenin belirlenmesi aşaması gelir. Mevcut durumdan daha iyi olacaktır diye düşünüyorum.
- Varsayalım BURULAŞ, arabalı taşıma için gerekli sermayeyi buldu ve feribotunu aldı. Aynı hatta yolcunun dışında araç da taşıyabilir mi?
Kabataş, bu hat için uygun olmayabilir. Lodosun şiddetine bağlı olarak iptal ettiğimiz seferler vardır. Ama ister poyraz, ister lodos iki taraftan birinde sıkıntı yaşarsınız. Kabataş da, buna çok açık bir alan. Lodosun şiddetine bağlı olarak iptal ettiğimiz seferler vardır. Marmara ve karşı yaka taşımalarında İDO tecrübemizden biliyoruz ki, her halükarda iki yaka etkileniyor. Poyraz eserse Bursa, Lodos eserse İstanbul’da sıkıntı oluşuyor. Kabataş da buna çok açık bir alan. Yenikapı çok daha korunaklıdır. Projelendirmelere bağlı ama uzak gelecekte başka alanlar bulunabilir. Maltepe, Pendik gibi alanlar düşünülebilir. Çünkü, buna İstanbul’un ihtiyacı var. Yolcu taşımacılığı hemen yapılabilir ama araba şimdilik zor. Hatları hat yapan gemiler değil, terminallerdir.
- Peki Şehir Hatları’nın İstanbul içi araba vapuru hedefi var mı?
Bizim İstanbul için araba vapuru projelerimiz var. Bunlar çok gizli projeler değil. Paşabahçe, İstinye, Çubuklu, Çengelköy, Üsküdar, Kabataş’ta çalışmalar yapıyoruz. İstanbul’a ne kadar köprü yapılırsa yapılsın denizi göz ardı etmeniz mümkün değildir. Araba vapuru geçişleri konusunda da uzun bir süredir çalışıyoruz. Bu İstanbullunun net ihtiyacıdır. İkinci köprünün bakıma alınması, deniz alternatifinin gerekliliğini bir kez daha akla getirdi. Herkes, bunun olmasını istiyor. Şehir Hatları, hizmetin duayenidir. 160 yıldır süren misyonu devam ediyor. Araba vapuru hizmeti Marmara’nın karşı tarafına yapılır mı, şu an bizim düşüncemizde değil ama yardımcı oluruz. Fakat, gerçekten zor. Gemilere yapacağınız yatırım kadar alanlara da yatırım yapmanız lazım. Ulaşım hattı planları, şehrin gelişimi gibi detayların incelendiği yerler bulunuyor, inceleyeceklerimiz var. Karar verirken, öncelik sırasını ona göre belirleyeceğiz. İstanbul kıyılarında yer bulmanız çok zor, çünkü her tarafından tarih fışkırıyor. Araba vapuru işletmeciliğinin de art alana ihtiyacı var. İskeleyi bulmanız işi çözmüyor. Belediyemizin destekleriyle art alanları yapılan uygun bir alan gösterilecektir. Bunlar tamamlandığında startı vermek hiç zor değil.
KADIKÖY-KABATAŞ SEFERLERİ MOTORLARLA YAPILACAK
- Kadıköy ve Kabataş iskelelerinde özellikle demiryolu entegrasyonunu sağlamak amacıyla sefer sayılarını katladınız, bunu nasıl gerçekleştirdiğinizi açıklar mısınız?
Kabataş-Kadıköy seferlerimizi Kadıköy yeni iskelemizden motorlarla yapacağız. Bunun ön safhası tamamlandı. Eskiden yarım saatte yaptığımız ve Cumartesi Pazar sefer koymadığımız hizmeti 20 dakikaya indirip 3 kat artırmayı, haftanın 7 gününe yaymayı planlıyoruz. Bunu vapurlarla değil, yeni motorlarla gerçekleştireceğiz. Kadıköy’e gelen raylı desteği, Kabataş’taki raylı sisteme entegre ederek, iki raylı sistemi buluşturmuş olacağız. Kabataş’ın da iyi bir dağıtım merkezi olduğunu halkımıza anlatmayı planlıyoruz. 5-6 bin modunda olan bu hattaki günlük taşımamızı 12-15 binlere doğru artırma hedefindeyiz. Motorları kiralama usulü ile edindik ama ilerde yeni yöntemler kullanabiliriz. Hizmeti, büyük gemilerle aynı iskelede birkaç bölümde veremezsiniz ama bunu küçük motorlarla yapabilirsiniz. Bunun en güzel örneği Üsküdar-Beşiktaş’tır. Bu hat da, vapurlarla sürdürülebilecek bir sefer alanı değildi. Aynı hatta motorlarla sefer yaptığımızda iki katı kadar yolcu artışı elde ettik. Pik saatlerde yolcu ihtiyacını çabuk karşılıyorsanız, tercihleri de yönlendirebiliyorsunuz. Bunun da en iyi örneği metrobüstür. Motorlarımız da İstanbul’da hizmet veren motorların en iyileri olacaktır.
- Son bir söz söylemek ister misiniz?
Tarihi Şirketi Hayriye’de iki yıldır tarih yazdığımızı söyleyebilirim. Elimizdeki imkansızlıklarla ne hizmetler verdik, ne açılımlar yaptık ortadadır. Beşiktaş, Küçüksu gibi yerlerde yeni hatlar açtık. Kabataş gibi bölgelerimizde hizmeti artırma yönünde çalışmalar yaptık. Bursa partnerliğimiz de farklılığımızın göstergesidir.
Selçuk ONUR - www.lojiport.com