LOJİSTİĞİN ALANLARI
Lojistik; nakliye, depolama, gümrükleme, ambalajlama, satın alma, müşteri hizmetleri, stok yönetimi vb. gibi birçok alanı kapsasa da en önemli olan ve üzerinde ayrıca durulması gereken noktalar aşağıdaki şekildedir:
1. Taşımacılık
“Taşımacılık; müşteri ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla üretilen malların, ihtiyaç duyulan bölge ve merkezlerine zamanında ulaştırılmasıdır.”[4] Lojistiğin en önemli alanlarından birini oluşturan taşımacılık, küreselleşen günümüz dünyasında gitgide önemli bir hale gelmiştir. Taşımacılık, ulusal ve uluslararası olarak yapılmakta ve kullanılan vasıtaya göre kendi arasında sınıflara ayrılmaktadır:
- Karayolu Taşımacılığı - “Karayolu taşımacılığı; yük, eşya ve insanların karayolu taşıtları ile taşınması olarak tanımlanabilmektedir.”[6] Kısa mesafeli nakliyelerde ve ağır ürünlerde efektif olarak değerlendirilen karayolu taşıması, diğer taşıma şekillerine göre daha esnek, çok yönlü kullanıma açık ve ağır ürünlerin taşınmasında maliyeti oldukça uygundur.
- Denizyolu Taşımacılığı - Transit sürenin önemli olmadığı, uzun mesafeli ve ağır ürünlerin taşınmasında tercih edilen denizyolu taşımacılığı, bu alandaki en ucuz taşıma şeklidir. Aslında taşımacılık türleri arasında nehirlerde, iç denizlerde, göllerde yapılan su yolu taşımacılığı da vardır; ancak fazla detaya inmeden yüzeysel olarak konuyu geçmek ve tanımlarda net olmak adına burada özellikle “denizyolu taşımacılığı” ifadesi kullanılmıştır.
İhracatın yarısı denizyoluyla Ocak, şubat ve mart aylarında, ihracatta en çok kullanılan yol denizyolu oldu 2014 yılı Şubat ayında ihracatın miktar bazındaki artışıyla birlikte, ihracat için kullanılan yöntemler arasında da ilginç değişimler gözlendi. İhracatta en çok tercih edilen yol, ocakta olduğu gibi şubatta da denizyolu oldu. Ocakta ihracatın yüzde 54’ü denizyoluyla yapılırken, şubatta bu oran 0.4 puan azalarak yüzde 53.6’ya geriledi. Demiryolu ile yapılan ihracat ocakta yüzde 0.7 pay alırken, şubatta yüzde 0.5’e geriledi. Ocakta yüzde 36.5 olan karayolunun payı da şubatta yüzde 33’e geriledi. Ocak’ta toplam ihracatın yüzde 7.4’ü havayolu ile yapılırken, şubat ayında bu ora yüzde 12.2’ye yükseldi.
- Havayolu Taşımacılığı - Transit sürenin önemli olduğu, uzun mesafeli ve hafif ürünlerin taşınmasında tercih edilen havayolu taşımacılığı, en pahalı taşıma şeklidir.
- Demiryolu Taşımacılığı - Transit sürenin önemli olmadığı, uzun mesafeli ve ağır ürünlerin taşınmasında tercih edilen demiryolu taşımacılığı, denizyolundan daha kısa transit süreye sahip olmakla birlikte, maliyet açısından ise genellikle denizyolu ile karayolu taşıması arasındadır.
- Boru Hattı Taşımacılığı - Doğalgaz, su, petrol gibi ürünlerin taşınması için kullanılan bir taşıma şeklidir. Kullanmış olduğumuz suyun barajlardan boru hatlarıyla evlerimize ulaşmasını, Bakü- Tiflis-Ceyhan petrol boru hattını bu taşımacılık şekline örnek olarak gösterebiliriz.
- Kombine Taşımacılık -Yukarıda sayılan taşıma şekillerinden en az ikisinin tek bir operasyonda kullanıldığı taşıma şeklidir. İstanbul’dan Almanya’ya giden bir tırın Avusturya’yı geçerken treni kullanması kombine taşımacılık için verilebilecek örneklerdendir. Yukarıda izah edilen taşıma şekillerinin seçiminde, transit süre ve maliyet başta olmak üzere ürünün taşımasına yönelik tüm indikasyonların dikkatle değerlendirilmesi gerekir. Mesela İstanbul’dan Bulgaristan Burgaz’a gönderilmesi düşünülen 20 tonluk bir ürünün nakliyesinde en efektif taşıma şekli karayoludur. Çünkü ilgili yere direkt bir denizyolu servisi bulunmamaktadır, havayolu nakliyesi çok çok pahalıdır, demiryolu servisi ise birçok aktarma nedeniyle tercih edilmez, boru hattı taşımacılığı ise işin mahiyeti dolayısıyla zaten düşünülemez bile. Benzer şekilde, eğer ki transit süre olarak aciliyet yoksa 15 tonluk bir ürünün ABD’ye nakli için de nizyolu taşımacılık modunun tercih edilmesi kadar doğal bir durum olamaz. Diğer taraftan, bir gün içinde Frankfurt’ta olması gereken 300 kg ağırlığında bir ürünün tek taşıma şekli ise havayolu taşımacılığıdır. Transit süre olarak denizyolu kadar uzun bir zamandan ziyade, biraz daha hızlı bir zaman zarfında teslimatı öngörülen ve karayolundan daha az maliyetli olması planlanan, 24 tonluk Köln ihracat sevkiyatında tercih edilmesi gereken taşıma şekli ise demiryolu taşımacılığıdır. Taşıma şekli ve yükün ağırlığı arasındaki masraf ilişkisini aşağıdaki tablodan da görebiliriz:
2.Depolama
Depolama kendi arasında gümrüklü ve gümrüksüz depolama şeklinde ikiye ayrılır. Serbest depolama olarak da tanımlanan gümrüksüz depolama, bir ürünün
gümrükleme işlemleri tamamlandıktan sonra belirli bir alanda muhafaza edilmesi anlamını taşır. Gümrüklü depolama ise, ürünlerin belirli bir gümrüklü alanda, gümrüklemenin tamamlanacağı zamana kadar bekletilmesidir. Genellikle ürünlere olan talep, depolama süresini ve depolanacak ürün miktarını belirler. Bu açıdan bakıldığında lojistikte depolamanın önemi oldukça büyüktür.
3. Gümrükleme
Her ülkenin kendine ait bir gümrük mevzuatı ve süreci vardır. Yapılan ihracat ve ithalat taşımalarında bu mevzuata ve sürece uygun hareket etmek işlerin zamanın da ve doğru olarak yapılması açısından son derece önem arz eder. Mesela, hesaptaolmayan bir bekleme, lojistikteki iş akışını bozacağı için ithalata konu olan bir ürünün yanlış bir beyan dolayısıyla gümrükte beklemesini kimse istemez.
4. Ambalajlama
Lojistiğin önemli alanlarından biri de ambalajlamadır. Hangi safhasında olursa olsun ambalajlama, ürünün zamanında, tam ve eksiksiz olarak ilgili yere ulaştırılmasında son derece önemlidir. Her şeyin düzgün gittiği bir ortamda iyi ambalajlanmadığı için hasarlı bir şekilde son noktaya ulaşan bir ürün, lojistik sürecine ciddi olarak darbe vuracağı gibi, aynı zamanda ürünün nihai tüketici karşısındaki izlenimini de olumsuz yönde etkiler.