Uluslararası taşımacılar, harcırah yönetmeliği nedeniyle iflaslarla karşı karşıya. Kıdem tazminatı hesaplamasında sürücülere verilen harcırahların da maaşa ilave edilmesi astronomik ücretlerin ortaya çıkmasına neden oluyor. 1 milyon TL’yi aşan miktarlarda ödeme yapmak zorunda kalan işletmelerden bazılarının çareyi sektörden çekilmekte bulduğu ifade edildi.
Sorunun gerçekten çığ gibi büyüdüğünü ifade eden Uluslararası Nakliyeciler Derneği’nin (UND) önceki başkanlarından Tamer Dinçşahin, “Biz uluslararası taşımacıyız. Şoför çalıştırırken hangi kurallara göre hareket etmeliyiz. Kriter olarak yurtiçi mevzuatı mı, yurtdışı mevzuatı mı almalıyız bilemiyoruz. Şoförler benim ‘kıdemim var’ diyor. Tavandan da gösterilse alacağı para bellidir ama öyle olmuyor. Yurtdışında çalışan sürücülerin çalışma koşullarını AETR Konvansiyonu belirler. Türkiye de bu konvansiyona taraftır. Konvansiyon kuralları çok açık. Sürücü Cumartesi-Pazar çalışamaz ama birçok davada görülüyor ki, sürücüler Cumartesi, Pazar da çalışabildiğini iddia edebilmekte ve fazla çalışma ücreti alabilmektedir. Çünkü, Türkiye’deki mevzuat, konvansiyon kurallarının netliğini göz ardı etmekte. Yani, lojistik şirketi sahibi, istese de sürücüsünü hafta sonunda çalıştıramaz” açıklamasını yapıyor.
Bir şoförün 1 yıl içinde 6 aydan fazla yurt dışında kalmasının mümkün olmadığına dikkat çeken Dinçşahin, şöyle devam ediyor: “Çünkü, Schengen vizesinin uluslararası kuralı bu. Ama kıdem tazminatı hesaplamasında çalışma süresi içinde gözüktüğü için yılın tamamına göre tazminat belirleniyor. Türkiye’ye dinlenmek için gelse de, sürücü çalışmış gözüküyor. Pasaport giriş çıkışları da dikkate alınmıyor. Bu şunu gösteriyor: ‘Bir şoför tek seferi 15 günde tamamlarsa, bu da ayda iki sefer yapar; bunun yıllık karşılığı da, 24 olarak ortaya çıkar’ buna göre ‘tazminatı, şu kadar fazla mesaisi ve şu kadar izni var’ deniyor. Bu tanımlamalar çok yanlış; yurtdışı ve yurtiçi ayrımını yapmak lazım. Ben, Türkiye’nin bayramındaki tatilde şoför yurtdışında olsa bile para ödüyorum. Ama, Paskalya ya da Noel tatili olduğunda yurt dışında bulunduğu için çalışmadan zaman geçirebiliyor. ‘Türkiye’de bayramdı, tatilini yapamadı o nedenle çift ücret ödeyeceksin’ deniyor. Bütün bunların tanımlanması gerek.”
HARCIRAHIN MAAŞA KATILMASI YANLIŞ
Türkiye’de Harcırah Kanunu diye bir yönetmeliğin olduğunu ifade eden Dinçşahin, sorunun da buradan kaynaklandığını belirterek şunları vurguluyor: “Söz konusu yönetmelik, resmi kuruluşlarda geçerli olan bir harcırah sistemidir. Devlet memuru yurtdışına gittiğinde ne yiyip içeceği, nerede kaç gün kalacağı hesaplanarak belirlenir. Uluslararası taşımalarda ise ‘bir şoför, her zaman yurtdışına gittiğinde harcırah alırsa, bu daimilik arz eder ve bu meblağ maaşına ilave olur’ deniliyor. Benim işim daimilik değil ki… Benim sürücüm 6 ay çalışmıyor; çünkü, vizesi izin vermiyor. Bu nedenle daimilikten söz edilemez. Devlet memurlarına uygulanan harcırah sisteminde, harcırahın tanımı ‘görevli olarak yurt dışına giden bir memurun yeme, içme, yatması karşılığı ödenen bir bedeldir’ olarak yapılıyor. Yani, gelir getirici bir unsur değil, giderlerini karşılaması için verilen para olarak açıklanıyor. Biz de aynısını yapıyoruz ama bizimkini daimi olarak kabul ediyor ve maaşına katıyor. Ben bu parayı sürücüm yemek yesin, otelde kalsın diye veriyorum. Bu harcırahtan para artırması onun becerisi, aşması ise onun keyfine kalmış bir durumdur. Devletin bilirkişisi buna hiç bakmayarak maaşa ilave edileceğini iddia ediyor. Adam ne yiyecek içecek diye bakılmıyor. Bu nedenle astronomik maaşlar ve karşılığında yüklü kıdem tazminatları çıkıyor.”
SEKTÖR KAYBEDİYOR, AVUKATLAR KAZANIYOR
Birçok lojistikçi arkadaşının kabarık kıdem tazminatları yüzünden iş yerlerini kapatma kararı aldığının altını çizen Tamer Dinçşahin, “Hukukçular meslek etiğine aykırı hareket etmeye başladı. Kapıkule, Habur gümrüklerinin çıkışında şoförlere ilanlarla çağrıda bulunularak ‘hiçbir ücret ödemeden kıdem tazminatı sorununuzu çözeriz’ deniliyor. Hiçbir ücret almıyorlar ama Türk hukuk sisteminin açıklarından yararlanarak kazanma olasılığının çok yüksek olduğu davalardan gelen tazminatların aslan payını alıyorlar. Benden helalleşerek ayrılan bir sürücüm, 7 sene sonra bana dava açtı. 7 sene önce bir haksızlık vardı da neredeydin? Birisi kanına girdi. O da avukata vekalet verdi ve aleyhime dava açıldı. Kazandı mı? Hayır kaybetti. Ama insanların da mücadele gücü bitiyor artık. Bir kişiye 100-150 bin lira ödeyen arkadaşlarımız var. Toplamda 1 milyonu aşkın kıdem tazminatı ödemesi olanları biliyorum. Sürücülerin açtığı haksız davalardan yılarak sektörden çekilip, şirketini kapatanlar var. Avukatlar da,, ‘Gelin devletin açığını yakaladım. Cebimden finanse ederim, gelirinden de şunu alırım’ şeklinde sürücülere etik dışı çağrılar yapmaktan vazgeçmelidir. Hukukun açıklarıyla değil, gerçekten bir haksızlık varsa görevini yapmalıdır” diyor.
KIDEM TAZMİNATI FONU, SORUNU ÇÖZER
Söz konusu işçi hakları olunca kamunun hiçbir biriminin ön plana çıkmak istemediğinin altını çizen Tamer Dinçşahin, “Herkesin bir adım geride durması, yatırımcının yatırım hevesinin de gerilemesine yol açıyor. Şoförlerle ilgili yaşadığımız bu sorunu İstanbul Ticaret Odası’nda sık sık gündeme getirdiğimiz halde çok da ilgi çekemezdik. Şimdi turizmciler de aynı sorunu dillendirmeye başladı. Sorun giderek daha da büyüyen bir hal alıyor. Uluslararası karayolu taşımacılığı çalışma esasları, uluslararası konvansiyonlara göre tanımlanmadığı sürece sıkıntı sürecektir. Halen gündemde olan Kıdem Tazminatı Fonu’nun oluşturulması da yaramıza çare olur görüşündeyim” sözleriyle çıkış noktasını gösterdi.
SATIR BAŞLARIYLA KIDEM TAZMİNATI SORUNU
- Sürücü, AETR Konvansiyonu gereği istese de Cumartesi-Pazar çalışamaz. Ama birçok davada hafta sonu da çalışılmış gibi hesaplama yapılıyor.
- Şoförlerin Schengen kuralları gereği 1 yıl içinde 6 aydan fazla çalışması mümkün değil. Ancak, kıdem tazminatı 1 yıl üzerinden işlem görüyor.
- Kamuda harcırah tanımı ‘gelir getirici’ olarak yapılmadığı için maaş dışında işlem görüyor ama uluslararası taşımalarda ‘daimi’ denilerek maaşa katılıyor.
- Bir kişiye 100-150 bin lira kıdem tazminatı ödeyen lojistik kuruluşları var. Toplamda 1 milyonu aşkın meblağlara ulaşanlar yol ayrımında.
- Sorun boyut değiştirmeye başladı. Maaşlar, harcırahlar da katılarak yeniden hesaplandığı için kuruluşlara ‘eksik ödeme’ nedeniyle SSK nezdinde de davalar açılıyor. Bu da tazminatların katlanması anlamına gelecek.
ÇALIŞMA BARIŞI TEHLİKEDE
Eskiden aileden gibi görünen sürücüler, şimdilerde karşı kamptakiler olarak tanımlanıyor. Şoförler, aldıkları yüklü tazminatlarla kazançlı gibi gözükse de, uzun dönemde işsizlik sorunuyla karşı karşıyalar. Aslında davanın tek kazananı var: O da, mevzuattaki açıklardan yararlanarak kolay para kazanan avukatlar.
Selçuk ONUR - LOJİPORT