Avrupa otomobil satışlarında tarihi düşüşlerin yaşanması, çip krizi ve hammadde fiyatlarındaki artış nedeniyle otomotiv ana sanayiinde üretim kaybı hızlandı. Hem Avrupa’da hem de Türkiye’deki fabrikada üretim kapasitelerinde önemli oranda düşüş yaşanıyor. Mart ayına kadar ana sanayide yaşanan bu krizi hissetmeyen, ihracatını artırarak devam ettiren Türk otomotiv tedarik sanayisinde siparişlerde düşüş başladı.
Hatırlanacağı gibi, ocak ve şubat aylarında Türk otomotiv ana sanayinde ihracatta kayıplar yaşanırken, tedarik sanayisinde ise işler iyi gidiyordu. OİB’in verilerine göre, şubat ayında binek otomobil ihracatı yüzde 19 azalarak 876 milyon dolar olurken, tedarik sanayisinde geçen ay yüzde 13 artışla 957 milyon dolar ihracat yapıldı. Ocak ayında da benzer bir durum yaşanmış, tedarik endüstrisi ihracatı yüzde 4 artarken, otomobil tarafında yüzde 20 kayıp olmuştu.
“Bizde kriz yok gibiydi”
Ancak tedarik sanayisi ocak ve şubat aylarında gösterdiği performansı martta devam ettiremeyecek gibi görünüyor. DÜNYA'ya konuşan Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Alper Kanca, otomotivde yaşanan krizi yeni hissetmeye başladıklarına dikkat çekerek, “Ana sanayi üretimde yeniden sıkıntı yaşamamak için stok tutma eğilimindeydi. Bu nedenle otomobil satışları düşse de bizde kriz yok gibiydi. Ama son birkaç haftadır işler değişti. Büyük müşterilerimiz siparişleri azaltmaya başladı” dedi.
“Mevcut durum daha gerçekçi”
Yurt dışındaki müşterilerinin hemen hemen hepsinin siparişleri azaltmaya başladığına vurgu yapan Kanca, son haftalarda yaşanan iş kayıplarını şöyle özetledi: “Biz şu ana kadar otomotivde yaşanan krizden etkilenmiyorduk. Yurt içinde bizi etkileyen en önemli gelişme Oyak Renault’nun çip krizi nedeniyle üretime ara vermesi oldu. Yurt dışı tarafında ise hemen hemen her müşteri sipariş adetlerini düşürüyor. Son olarak Almanya’daki büyük bir müşterimizden adet düşüşü geldi. Son birkaç haftadır bunu gözlemliyoruz. Şimdi herkes önünü daha net görmeye başladı. Ben de aslında bunun doğru olduğunu düşünüyorum. Bir ay öncesine kadar olan rakamlar gerçek durumu yansıtmıyordu. Çünkü Avrupa’da pandemi öncesine kadar otomobil satış adetlerinde adetlerde yüzde 20 düşüş vardı. Ama bizden istenen parçalara baktığımızda sanki hiç kriz yokmuş gibiydi. Bu tedarikte sorun olmasın elimizde parça olsun mantığı ile yapılan bir şeydi. Baktılar ki, o yürümüyor. Ocak ve şubat hala düşük satışlar şimdi gerçek şekle çevirmeye başladılar. Dolayısıyla önümüzdeki birkaç ay çok da verimli olmayacak gibi görünüyor. Tedarik sanayinde kriz yeni hissettirmeye başlıyor kendisini.”
Alper Kanca, kapasite kullanım oranlarındaki düşüş nedeniyle maliyetlerinin arttığını dile getirerek, “Herhangi bir sebepten dolayı ana sanayide yaşanan üretim duruşları bizim fabrikalarımızda kapasite boşluklarına neden oluyor. Her şey hazır fabrikalarımız boş duruyor. Kapasiteyi kullanmıyoruz. Çalışanlarımızı o dönemde kullanmıyoruz. Bu bir maliyet. Bu da tedarikçilerin sırtına bir yük bindiriyor. OEM’lerin üretim planlarındaki değişiklikler, parça bulmamaktan dolayı yapılan model azaltımları, bir modelin üretilmemesinden dolayı diğer modelin daha fazla üretilmesi gibi sebepler bir yandan da kendi üretimimizin düzenini bozuyor. Kendi üretimimizdeki verimsizliği artırıyor. Bizdeki stokları artırıyor. Böyle bakıldığında bu da ilave bir yük” diye konuştu.
Avrupa'da üretimi durduran tedarikçiler var
Alper Kanca, küresel çapta sadece çip tedarikinde sorun yaşanmadığını, hammadde sıkıntısının da arttığını dile getirerek, “Bizim üyemiz olup yurt dışında fabrikası olan bazı üyelerimiz o ülkelerde daha küçük imalatçıların parça bulamadığı için üretim yapamadıklarını söylüyorlar. Bu dünyanın hemen hemen her tarafında var. Bir tedarikçi fabrikayı durduruyor, ondan parça alan başka bir üretici de fabrikayı durdurmak zorunda kalıyor” açıklamasını yaptı.
Satışlarda en büyük düşüş İngiltere’de
Türkiye otomotiv sanayisinde üretimdeki kayıpların hızlanmasının ana nedeni, en önemli ihracat pazarımız Avrupa’da otomobil satışlarında tarihi düşüşlerin yaşanması oldu. Ocak ayında Avrupa’da otomobil satışları yüzde 24 düşmüştü. Şubat ayında da kayıplar sürüyor. İngiltere’de satışlar 1959’dan bu yana en büyük kaybı yaşayarak yüzde 35.5 düştü. Almanya’da da 2007 yılından bu yana en sert düşüş oldu, satışlar yüzde 19 azaldı. Fransa'da otomobil satışları yüzde 21, İtalya'da yüzde 12 geriledi.
Otomobil üretimi şubatta yüzde 22,4 daraldı
Otomotiv Sanayii Derneği (OSD), şubat ayı üretim verilerini açıkladı. Otomotiv sanayisinin şubat ayı üretimi geçtiğimiz yılın aynı ayına göre yüzde 9,3 azalarak 116 bin 88 adet olurken, aynı dönemde otomobil üretimi yüzde 22,4 azalarak 68 bin 105 adede geriledi. Ocak ayında ise toplam üretim bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3 azalarak 106 bin 176 adet, otomobil üretimi de yüzde 9 azalarak 68 bin 777 adet olarak gerçekleşmişti. Ocak-Şubat dönemine ait üretim ve ihracat adetleri ile pazar verilerini açıkladı. Yılın ilk iki ayını kapsayan dönemde toplam otomotiv üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6,5 azalarak 222 bin 264 adet, otomobil üretimi yüzde 16 azalarak 136 bin 882 adet olarak gerçekleşti. Traktör üretimiyle birlikte toplam üretim ise 231 bin 578 adet oldu. Yılın ilk iki ayında otomotiv sanayisinin kapasite kullanım oranı ise yüzde 68 olarak gerçekleşti. Otomobildeki düşüşe karşın ticari araç üretiminde ise artış devam etti. Ocak-Şubat döneminde ticari araç üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14 arttı. Bu dönemde, ağır ticari araç grubunda üretim yüzde 55 artarken, hafif ticari araç grubunda üretim yüzde 12 arttı. Ocak ayında ticari araç üretimi bir önceki yıla göre yüzde 8,8 artış göstermişti.
Haydar Yenigün: Üretimde kesinti olmaması için ciddi efor sarf ediyoruz
Global çapta yaşanan çip krizi Türkiye’de ilk büyük etkisini geçen hafta göstermiş, Oyak Renault, elektronik bileşen eksikliği nedeniyle Bursa’daki fabrikasında 15-22 Mart tarihleri arasında üretime ara vereceği açıklamıştı. DÜNYA’nın görüştüğü Honda, Tofaş, Hyundai, Ford ve Toyota yetkilileri ise, çip krizinin henüz Türkiye’deki fabrikalarına yansımadığını ancak gelişmeleri endişe ile izlediklerini belirtmişti. OSD Başkanı Haydar Yenigün, “Tüm dünyayı etkileyen ve birçok otomotiv fabrikasının üretimlerinin belirli süreliğine durmasına sebep olan bu krizin ülkemize de etkisi kaçınılmaz oldu. Üyelerimiz global iş ortaklarıyla birlikte konuyu yakından takip ediyor ve üretimde herhangi bir kesinti olmaması adına ciddi efor sarf ediyor” açıklamasını yaptı. Yenigün, küresel platformda yapılan değerlendirmelerin yılın ikinci yarısında yarı iletken tedarikinde yaşanan sıkıntının etkisini azaltacağı yönünde olduğunu aktardı.
Uzakdoğulu OEM’ler daha az etkilendi
Ecoplas Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yazıcı, çip krizinden Japon ve Kore kökenli OEM’lerin nispeten daha az etkilendiğine dikkat çekerek, “Uzakdoğu’da son yıllarda çok felaket oldu, elektronik parça yokluğunu daha önce yaşadıklarından pandemi döneminde stok ve siparişlerini daha iyi yönettiler. Siparişlerini radikal düşürmediler. Avrupa ve Amerika’da ise durum biraz daha farklı yönetildi” dedi.
Aysel YÜCEL – DÜNYA
LOJİPORT