Petrol fiyatlarındaki hızlı yükseliş, en büyük maliyet kalemi yakıt olan taşımacılara büyük darbe vurdu.
Havayolu şirketlerinde sıkıntı büyük. Yakıt maliyeti yüzde 30’a yakın artan birçok şirket kış seferlerinin sayısını azaltmaya hazırlanıyor. Bilet fiyatlarına zam, şirketlerin gündeminde. Kara ve deniz taşımacılığında da benzer durum yaşanıyor. Nakliyecilerin yakıt maliyeti yüzde 40 artarken, armatörler de gemilerin günlük gelirlerinde yüzde 20’ye yakın kayıp yaşıyor.
Navluna da zam kapıda. Talebin yanı sıra İran’a yaptırımların tekrar gündeme gelmesi petrol fiyatlarında hızlı yükselişe neden oldu. Küresel piyasalarda yıla 66.87 dolardan başlayan brent petrolün fiyatı, geçtiğimiz cuma günü neredeyse 75 doları bulmuştu. Son bir yıldaki artış ise yüzde 44.
ABD’nin 2. büyük havayolu şirketi Delta’nın CEO’su Edward Bastian, artan yakıt fiyatlarının şirketlerin kârlılıkları üzerinde büyük baskı yarattığını söyledi. Fiyatlardaki artış nedeniyle bu yıl yakıt maliyetlerinin 2 milyar dolar arttığını dile getiren Bastian, yoğun geçen yaz sezonunun ardından önümüzdeki dönemde bilet fiyatlarına zam yapılacağını, düşük performanslı rotalarda ise sefer sayısını azaltacaklarını ve koltuk sayısı daha düşük olan uçakları tercih edeceklerini söyledi.
En büyük sıkıntı iç hatlarda
Globaller gibi Türkiye’nin havayolu şirketleri de artan yakıt maliyeti nedeniyle büyük sıkıntı yaşıyor. Özellikle iç hatlarda gelirlerin TL, giderlerin ise döviz olması şirketler üzerinde baskı yaratıyor. Atlasglobal Yönetim Kurulu Başkanı Murat Ersoy, özellikle iç hatlarda en büyük maliyet kalemlerinin akaryakıt olduğuna dikkat çekerek, maliyet artışının kış aylarında sektörde büyük sıkıntı yaratacağını, seferlerde azalmaya neden olabileceğini dile getirdi. Bu artışın fiyatlara yansımasının ise 2019’un yazından önce gerçekleşmesinin zor olduğunu belirten Ersoy, “Fiyatlarındaki artışla özellikle iç hatta yüzde 35 olan yakıt maliyetimiz yüzde 45’e yaklaştı. Dövizin artması da sektörü çok olumsuz etkiledi. Çünkü gelirimiz TL, gider ise döviz. Ekonomi sınıfında şu anda tavan fiyat 358 TL olarak belirlenmiş durumda. Dolayısıyla fiyata bir şey yapamayız. Ama asıl sorun kışın olacak. Başlangıç ve tavan arasındaki makas iyice açılacak. Seferler azalabilir. Bu maliyet artışını ancak 2019’un yaz ayında fiyata yansıtabiliriz. Kışın zaten işler düşük oluyor. Dış hatlarda ise maliyet yüzde 7’ye yakın arttı” dedi. Ersoy, özellikle Kıbrıs uçuşlarında maliyetlerin çok yüksek olduğunu belirterek, Kıbrıs hükümetinin havayolu şirketlerine bir kolaylık sağlamasını beklediklerini söyledi.
Bilet fiyatında değişiklik beklenebilir
Pegasus Hava Yolları Genel Müdürü Mehmet Nane de petrol fiyatları ve dolardaki artışın özellikle TL ile fiyatlanan yurtiçi maliyetleri önemli oranda artırdığına dikkat çekerek, “Henüz bu artışlar fiyatlarımıza yansımadı. Fiyatlarımıza en son artış, geçen sene Ocak ayı sonunda yapılmış ve aynı yıl Nisan ayında uygulamaya alınmıştı. Önümüzdeki dönemlerde bu konuda bir değişiklik beklenebilir” dedi.
Nakliyecinin yakıt maliyeti yüzde 40 arttı
Uluslararası Nakliyeciler Derneği İcra Kurulu Başkanı Recai Şen, sektörün ana gider kaleminin akaryakıt maliyetleri olduğunu belirterek, “Yakıt fiyatlarındaki her artış ise mevcut giderlerin yükselmesine ve kar marjının gerilemesine neden oluyor. Dünya piyasalarındaki gerileme, korumacı politikalar ve bu doğrultuda yaşanan ekonomik krizin etkileri sektörümüzde faaliyet gösteren taşımacı firmalarımızı zorlarken, yakıt fiyatlarındaki artış ile mevcut ekonomik zorluklar daha da ağırlaşıyor. Devletin ihracata destek için hayata geçirdiği sınır kapılarında vergisiz akaryakıt satışı uygulaması kapsamında ülkemiz ihracat yükünü taşıyan çekicilere ilgili sınır kapılarında 900 litre vergisiz yakıt satışı yapılıyor. Yakıt satışı yapılan sınır kapı sayısının son yapılan mevzuat değişikliği ile artırılması sektörümüz açısından önemli bir gelişme oldu. Ancak, akaryakıt satış fiyatlarındaki yükseliş sınır kapılarında satılan vergisiz yakıtın fiyatını da yükseltti ve sektörün yakıt maliyetleri de arttı. Kapıkule Sınır Kapısı’nda 1 Ocak 2018 tarihinde 2.532 TL olan vergisiz akaryakıt fiyatı, 25 Temmuz 2018 tarihi itibariyle yüzde 40’dan fazla artış ile 3.570 TL’ye yükseldi. Buna göre bir taşımacı an itibari ile litre başına 1.038 TL daha fazla ödeme yapıyor, 900 litre üzerinden ise 934 TL’lik bir fazladan yakıt masrafına katlanıyor. Sadece batı kara kapılarından çıkış yapan 129 bin Türk çekicisinin oluşan fiyat artışı üzerinden katlandığı ilave maliyet ise 120 milyon TL” diye konuştu.
"Armatörler büyük baskı altında"
Armatörlerin yakıttaki artış nedeniyle büyük baskı altında olduğunu, günlük gemi gelirlerinde yüzde 20'ye yakın kayıp yaşadığını belirten İstanbul Navlun Endeksi (ISTFIX) uzmanı Engin Koçak, “Gemi yakıt fiyatları fuel-oil cinsinde yüzde 42, en ince yakıtta ise yüzde 38 ila 40 yukarıda. 2017 Haziran ortası fiyatlarına kıyasla ise fark yüzde 50 civarında. ISTFIX’in geçen seneki seviyelerine göre yüzde 5 yukarıda olduğu görülüyor. Şu anda ton başına navlunların da yakıtla beraber yukarı gittiğini söyleyebilsek de yakıt fiyatları arttığında navlunlarda ve gemi gelirlerinde de göreceli bir artış beklendiği için şu anda armatörün yakıt fiyatlarının ciddi baskısı altında kaldığı ortada. Armatörlerin kiracılara durumu izah etmekte zorlandığı, mevsimsel ton başı navlun düşüşleriyle yakıttaki yükselişlerin eş zamanlı olmasıyla da çoğu zaman kendini koruyamadığı bir gerçek. Bir de kiracıların kur farklarından ötürü ticaret yapamaması da eklenince çok zor bir bahar dönemi geride kaldı. Denizde yakıt yüzde 21-22’lik bir zorluk çıkarıyor" dedi.
Aysel YÜCEL – DÜNYA
LOJİPORT