Bir zamanlar dünyanın en büyük petrol şirketlerinden olan Yukos, Putin iktidarının kendisine karşı açtığı savaşta yenik düşmüş, kamulaştırılmış ve sahipsiz kalmıştı. Şirketin eski sahibi Mikhail Hodorkovski bu davada pes etmedi ve 2. kez zafer kazandı
Rusya, Yukos şirketinin hissedarlarına ödemesi gereken tazminatı ödemeyince, Belçika ve Fransa Rus şirketlerinin malvarlıkları ve banka hesaplarına ihtiyati tedbir koydu.
Belçika Tahkim Mahkemesi, Rus Yukos petrol şirketine Moskova'nın ödemesi gereken 50.1 milyar dolarlık tazminat için ülkedeki tüm Rus varlıklarına ihtiyatı tedbir konulmasına karar verdi. Rusya'nın el koyduğu Yukos'un açtığı tazminat davası çerçevesinde Yukos'un eski hissedarlarının talepleri doğrultusunda alınan karara göre, Belçika'daki 47 kuruluştan ellerinde Rus devletine ait varlık bulunup bulunmadığını 15 gün içinde bildirmesi talep edildi.
BANKALARA BÜYÜK ŞOK
Talebin iletildiği kurumlar arasında Rus bankaları, Rus medya kuruluşları ve Rus kilisesinin şubesi de yer alıyor. Ülkedeki Rus diplomatik misyonlarının hesap ve malları ise kararın dışında tutuldu.
Fransa da, Rus VTB Bankası'nın bu ülkedeki iştirakindeki Rus şirketlerine ve diplomatik temsilciliklerine ait hesapları dondurdu. Dondurulan hesaplar arasında Russia Today ve Rus devlet ajanslarına ait hesaplar da yer aldı. Daha sonra itiraz üzerine diplomatik temsilciliklerin hesaplarındaki bloke kaldırıldı.
Her iki karar da, Yukos'un iştiraki olan Yukos Universal Limited (YUL) şirketinin Rusya'nın 1.65 milyar euroluk tazminatı ödemeyi reddetmesinden duyulan endişe nedeniyle yaptığı talep üzerine alındı.
RUSYA İTİRAZ EDECEK
Gelişmeleri doğrulayan Rusya Devlet Başkanı Yardımcısı Andrey Belousov, Belçika'nın Rus devletine ait varlıklara ihtiyati tedbir koymasının yasal olmadığını belirterek, karara mahkeme yoluyla itiraz edeceklerini açıkladı. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov da, Belçika ve uluslararası şirketleri uyardıklarını duyurdu.
Lahey'deki Takhim Mahkemesi Temmuz 2014'te Rusya'nın Yukos Universal Limited'e 1,65 milyar dolar tazminat ödemesine karar vermiş ancak Moskova yönetimi ödemeyi yapmamıştı.
FAİZİ 1.7 MİLYAR DOLAR
Hollanda'nın Lahey şehrinde Temmuz 2014'de görülen ayrı bir davada, Yukos petrol şirketini iflasa zorladığı gerekçesiyle Rusya 50.1 milyar dolar tazminata mahkûm edilmişti. Kararda, hukuk sistemiyle oynandığı ve Yukos'un patronu Mihail Hodorkovski'nin hapse girmesine neden olunduğu belirtilmişti. Mahkeme kararına göre Rusya'nın tazminatı 180 gün içinde eski Yukos ortaklarına ödemesi gerekiyordu. 15 Ocak'ta süre dolmasına rağmen ödeme yapılmadı. Rus avukatlara göre, tazminatın bir yıllık faizi 1,7 milyar doları bulacak.
Mikhail Hodorkovski pes etmedi
Mikhail Hodorkovski, bir zamanlar dünyanın en büyük petrol şirketlerinden Yukos’un sahibiydi. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra 1990’larda devlet varlıklarının özelleştirilmesi ile Sibirya petrol sahalarının geliştirilmesini alarak servetine servet kattı. 2000’li yılların başında Rusya’nın en zengin adamı haline gelen ve Forbes’un milyarderler listesinde 16. sıraya kadar yükselen Hodorkovski, politikaya gireceğini açıkladıktan kısa bir süre sonra bir iş toplantısına giderken dolandırıcılık ve vergi kaçakçılığı yaptığı iddiasıyla ortağı Platon Lebedev ile birlikte 2003 yılında tutuklandı.
Aynı yıl, Putin iktidarı Mikhail Hodorkovski’nin kontrolünde bulunan petrol şirketi Yukos’u en ince ayrıntısına kadar incelemiş ve Hodorkovski ile ortaklarının Yukos’u yöneten şirketi GML Group’a 27 milyar dolar tutarında vergi cezası kesti. Bununla birlikte, Putin, bu vergi cezasıyla yetinmeyerek, şirketin tüm aktiflerini de dondurma kararı aldı. Bu kararın uygulamaya geçmesinin ardından şirket, ticari faaliyette bulunamadığı için söz konusu vergi cezasını ödeyemedi ve 2007 yılında iflas açıkladı.
Varlıklar Rosneft ve Gazprom’a satıldı
Bu sırada, iflas açıklamasından tam iki yıl önce, 2005 yılında Hodorkovski de çıkarıldığı mahkemede suçlu bulundu ve neredeyse 9 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Cezasının bitmesine bir yıl kala, kendisi ve ortağı hakkında 1998-2003 yılları arasında 23.5 milyar dolar ve 218 milyon tonluk petrolü zimmetine geçirme suçundan bir dava daha açıldı.
Yukos’un Sibirya bölgesinde bulunan petrol yataklarını da içeren varlıkları Rosneft’e, gaz rezervleri ise, Gazprom’a satıldı. O zamanda tüm dünyada yankı bulan bu kamulaştırma kararında, Rusya hükümeti eleştiri oklarının da hedefi oldu ama hükümet tüm işlemlerin hukuki olduğunu dile getiriyordu.
50 milyar dolarlık tazminat
Söz konusu süreçte Yukos’un eski sahibi Hodorkovski ve ortakları 2005 yılında hem Rusya’ya hem de uluslararası mahkemelerde kamulaştırma kararına karşı dava açtı. Bu dava en önemli meyvelerinden birini geçen yıl verdi ve Uluslararası Tahkim Mahkemesi Rusya’nın Yukos’un eski hissedarlarına 50 milyar dolar tazminat ödemesini hükmetti.
Rusya’nın Yukos’u iflasa zorlaması, Rus yetkililerin Devlet Başkanı Vladimir Putin yönetiminde hukuk sistemini manipüle etmeleri ve Hodorkovski’nin hapse girmesine neden oldukları gerekçesiyle bu kadarı veren mahkemenin ardından 2013 yılında Putin’in imzaladığı özel af kararnamesiyle hapisten çıkan Hodorovski, söz konusu kararı “harika” olarak yorumladı.
Dünyanın gündemine oturan bu kararın ardından büyük bir zafer kazanılmıştı. Mahkeme kararı hem Yukos’un Rus hükümetinin politik ve haksız sebeplerle ele geçirildiğini ifade ediyordu hem de Rusya’nın batıda bulunan birçok kamu varlığına haciz yoluyla el konulabileceğine işaret ediyordu.
LOJİPORT