Ukrayna’daki savaşın uzamasıyla, ABD ve AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımları arttı. Ancak Rusya’ya Türkiye üzerinden yapılan ticaretin hızlanması, Batı’yı kızdırdı. Haziranda STK’lara gönderilen ‘mektuptan’ sonra, şimdi de ABD hükümetinden bir heyet önceki gün Türkiye’ye gelerek Türk iş insanlarını yaptırımlar konusunda uyardı.
DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre DEİK’te iş insanlarıyla buluşan heyet, Rus oligarklar ve yüzde 75’i Rus sermayeli olan şirketlerle çalışanlara çeşitli yaptırımlar gelebileceği uyarısında bulundu. Heyetin Ankara’yla da temaslarda bulunduğu öğrenildi. Diğer yandan, Rusya’ya mal akışını yavaşlatmak için lojistikte Türk TIR’larına yönelik tarife dışı engeller başladı.
ABD ve AB’nin ambargolarıyla karşı karşıya kalan Rusya’da, hükümetin mart ayı itibarıyla paralel ithalata izin vermesi, Türkiye’yi bu ülkeye yönelik “transit hub”a dönüştürdü. Dünyanın farklı ülkelerinden gelen yükler, ambargo taramasının ardından Türkiye’nin çeşitli limanlarına boşaltılıyor ve mallar millileştirilmeden reexport işlemiyle Rusya’ya gidecek gemilere aktarılıyor. Gümrüklü bölgelerde karayolu taşımaları için de benzer bir yöntem kullanılıyor. Birçok Rus şirketi söz konusu paralel ithalatı gerçekleştirebilmek için Türkiye’de temsilcilikler açtı, firma ortaklığına gitti. Türkiye’de kurulan Rus sermayeli şirket sayısı da bu yılın ilk 8 ayında yıllık bazda 4’e katlandı. Yılın sekiz ayında Türkiye’de 729 Rus sermayeli şirket kuruldu. Türkiye’den Rusya’ya ihracat da hızlandı. TÜİK verilerine göre; bu yılın 9 ayında Rusya’ya ihracat yüzde 43 artarak 5 milyar doları aştı. Rusya’dan Türkiye’ye ithalat ise yüzde 125’e yakın artarak, 45 milyar doları geçti.
Mektupla uyarıdan sonra fiziki ziyaret
İki ülke arasında artan ticaretin yanı sıra Türk ve Rus hükümetleri arasındaki siyasi ilişkiler de güçlenince, Batı yeniden Türk iş insanlarına yönelik uyarılarını artırdı. Aralarında ABD Maliye Bakanlığı Terör Finansmanı ve Mali Suçlardan Sorumlu Müsteşar Elizabeth Rosenberg’in de bulunduğu ABD Dışişleri Bakanlığı ve ABD Hazine Bakanlığı temsilcilerinden oluşan bir heyet, bu hafta Türkiye’ye geldi. Heyet, önceki gün Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu’nda (DEİK) iş insanlarıyla buluştu. Rusya’ya yönelik yaptırımlar konusunda bir sunum yapan heyet, Rus oligarkların şirketleriyle çalışan Türk iş insanlarının yaptırımla karşılaşılabileceği uyarısında bulundu. Yaptırımlara maruz kalmamak için özellikle Rusların yüzde 75’ten fazla ortaklığa sahip olduğu şirketlerle çalışılmaması tavsiye edildi. Sunumun ardından heyet, Türk iş insanlarının konuyla ilgili sorularını yanıtladı. ABD, daha önce de mektupla uyarı yapmıştı. Başta TÜSİAD olmak üzere çeşitli iş dünyası örgütlerine gönderilen mektupta, Amerikan Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adeyemo, Türk şirket ve bankalarını Rusya ile çalışmamaları konusunda uyarmıştı.
“Lojistik üzerinden gizli yaptırım”
Diğer yandan, Türkiye’nin Rusya’ya yaptırım konusunda zayıf kaldığına inan Batı, lojistik üzerinde Türkiye’nin ticaretini yavaşlatarak, adeta aba altından sopa gösteriyor. Bazı ihracatçıların, Rusya’ya mal gönderirken özellikle son günlerde lojistik engellerle karşılaştığı bildirildi. Kimya sektöründe faaliyet gösteren bir iş insanı, “Karşı taraftan bedelini aldığım malı günlerdir Rusya’daki alıcısına gönderemiyorum. Gemi bulamıyorum. Mallar günlerdir depoda bekliyor” dedi. Bazı armatörlerin, yaptırımlar konusunda risk almamak için bölgeye gitmediği belirtilirken, Türkiye’den Rusya’ya düzenli sefer yapan yerli armatörlük şirketlerinden Medkon’un Genel Müdürü Mahmut Işık, Rusya’ya giden transit yükleri taşırken ambargonun delinmemesi konusunda büyük bir hassasiyet gösterdiklerini vurgulayarak, “Şirketimizde bu konuyla ilgilenen iki avukatımız var. Dolayısıyla bu konuda bir sorun yaşamıyoruz” dedi.
Türk TIR’larının sınırdan geçişi zorlaştı
Karayolunda ise daha büyük sıkıntılar yaşanıyor. Türkiye’nin Gürcistan ve Bulgar sınır kapılarında, özellikle Rusya’ya gidecek TIR’larda sıkı denetimlerin başladığı, ‘yasaklı’ listesinde olmadığı halde bazı ürünlerin geçişine izin verilmediği ifade ediliyor. DÜNYA’nın Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) yetkililerinden aldığı bilgiye göre, özellikle Gürcistan’a girişlerde denetimlerin arttığı ve tarife dışı engellerle karşılaşıldığı belirtiliyor. Gürcistan’ın da Rusya’ya yaptırımları gündeme aldığı konuşuluyor. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) yetkilileri de AB sınır kapılarındaki beklemelerin arttığını dile getirdi. Özellikle TIR’ların x-ray cihazlarından geçme işleminin eskiye oranla çok daha uzun sürdüğü belirtiliyor. Gürcistan üzerinden Rusya’ya taşıma yapan bir nakliyeci de “Ambargo listesinde olmayan bir ürün taşıyoruz. Gürcü yetkililer, ‘Bu ambargo listesinde’ diyor. ‘O zaman listeyi bizimle paylaşın’ diyoruz. Onu da kabul etmiyorlar. Kasıtlı olarak yapıyorlar” açıklamasını yaptı. Diğer yandan, Türk TIR şoförleri Schengen vizesi almakta da büyük zorluklar yaşıyor. Bazı iş dünyası temsilcilerine göre Batı, Türk hükümetini direkt karşısına almadan, lojistik sektörü üzerinden baskı kurarak Rusya ile ticareti engelleme yoluna gidiyor.
Çin’den Rusya’ya olan lojistik hattını kesmeye çalışıyorlar
ABD, Çin’den Rusya’ya yapılan ticareti lojistik engeller üzerinden yavaşlatmaya çalışıyor. Bir yandan armatörlere yönelik baskıyı ve yaptırımları artırırken, diğer yandan tren yolu hattını da çeşitli arıza bahaneleri ile kesmeyi deniyor. Çin’den Rusya’ya yapılan sevkiyatların aktarma noktası olan Kazakistan’da 3 vinçten ikisinin bozulduğu, taşımaların durma noktasına geldiği belirtiliyor. Arızanın kasıtlı olduğuna yönelik iddialar var. Diğer yandan, Rus gemilere yeni yaptırımların olacağı gündeme geliyor. Bazı klas kuruluşları Rus gemilere hizmet vermemeye başladı. Bu konuda ilk adım Lloyd’s Register’dan geldi. Rus Klası da IACS’tan çıkarttıldı. Ayrıca AB, aralık ayında Rus petrolüne ambargo başlatmaya hazırlanıyor. Bu kapsamda Rusya’dan ithal edilen petrole tavan fiyat uygulamasının devreye alınması planlanıyor. Tavan fiyatın üzerinde petrol taşıyan armatörlere yaptırım uygulanacağı ifade ediliyor. Bu gemilerin sigorta kapsamına alınmayacağı öne sürülüyor.
KAYNAK: Aysel YÜCEL – DÜNYA GAZETESİ
LOJİPORT