İhracatın yüzde 43’ünü yaptığı AB ülkeleri Türk taşımacılara kota uyguluyor, engeller çıkarıyor. En son Rusya üzerinden Kazakistan’a gitmek isteyen TIR’ların engellenmesiyle yeniden gündeme gelen ‘tarife dışı engeller’ ihracatımızı 6.5 milyar dolar düşürüyor.
DÜNYADA karayolu taşımacılığının bir numarası olan Türkiye, 28’i AB üye ülkesi olmak üzere 43 ülke tarafından uygulanan geçiş belgesi kotası, sürücü vizesi, transit geçiş ücreti gibi tarife dışı engellerle ve kısıtlamalarla karşılaşıyor. 4 gün önce de Rusya üzerinden Kazakistan’a taşıma yapan Türk TIR’larına geçiş izni verilmedi. Rusya tarafı Türk TIR’larına transit geçiş belgesi verilmesi konusunda sorunlar çıkardı. Yaşanan bu gelişme sürekli Türk taşımacılarına dünyanın bir çok ülkesinde yapılan engellemeleri akıllara getirdi. Bu engellemeler sebebiyle Türk taşımacıları rekabet gücünü yitirirken,ihracat da sekteye uğruyor. Her yıl bu engeller yüzünden ihracat kaybının 6.5 milyar doları bulduğu ifade ediliyor. Ortaya çıkan haksız rekabet sonucunda yabancı ülke plakalı taşıtların Türkiye ihracatındaki payı hızla artarken, buna karşılık Türkiye’de kayıtlı taşımacılık firmalar da pazar kaybı yaşıyor. Türkiye’ye kota uygulayan ülkeler arasında Avusturya, Bulgaristan, Macaristan, Slovenya, İtalya, Romanya, Yunanistan gibi ülkeler bulunuyor.
SEFER SAYILARI DÜŞÜYOR
Yaşanan pazar kaybına dair en çarpıcı rakamın Batı sınır kapılarından gerçekleştirilen ihraç taşımalarının son 5 yıllık gelişimi olduğunu söyleyen Uluslararası Nakliyeciler Derneği Genel Sekreteri Fatih Şener, “2008’de Türkiye’den Avrupa ülkelerine yönelik toplam ihracat taşıması 400 bin sefer iken, bunun 335 bini Türkiye’de kayıtlı araçlarla gerçekleştiriliyordu. 2014 yılında ise Türkiye’den toplam batıya yönelik ihracat taşımaları 500 bine çıkarken, Türk plakalı araçların batıya ihraç sefer sayısı 310 bine geriledi, buna karşın yabancı araçların sefer adedi 190 bine ulaştı” dedi. Türk taşımacılarla aynı sorunları yaşamayan yabancı taşımacılar, Türkiye’nin ihracat yüklerini, kendi ülkeleri dışındaki 3. ülkelere de taşıyarak, Türkiye taşımacıları aleyhine, önemli kazançlar elde ediyor. Türkiye-Bulgaristan ticaretinin yüzde 80’i yani ortalama 60 bin sefer halen Bulgar plakalı araçlarla taşındığının altını çizen Fatih Şener, “Bulgar araçları tarafından Türkiye’den 3. ülkelere yılda ortalama 15 bin taşıma gerçekleştiriliyor. Romanya araçları tarafından Türkiye üzerinden 3. ülkelere yılda ortalama 9 bin taşıma gerçekleştiriliyor” diye konuştu.
ÇİFTE STANDART
Uluslararsı Nakliyeciler Derneği Genel Sekreteri Fatih Şener, “Bu maliyetleri şu örnekle anlatabiliriz: İtalya üzerinden doğu-batı yönünde yapılan taşımalar, Türk taşımacıları için yılda 6000 sefer ile sınırlanıyor. İtalya’nın, transit geçişler için verdiği kotanın yetersiz kalması sebebiyle Türk firmaları İtalya’dan Fransa, İspanya, Portekiz gibi ülkelere ulaşabilmek için İtalyan limanlarından Ro-Ro hatlarını kullanmak zorunda bırakılıyor. Ya da kuzeye doğru 1000 km’lik ek bir güzergah kat ederek karayolu ile Avusturya ve Almanya üzerinden Fransa ve ardı ülkelere taşıma yapmaya çalışıyor. Kotaya tabi olmayan diğer ülke taşımacıları İtalya’yı doğrudan batıya kotasız şekilde geçebilirken, teslim süreleri ve kat ettikleri mesafe uzayan Türk taşımacılar rekabet gücünü yitiriyor” diye konuştu.
Yunanistan
Yunanistan 01.01.2012 tarihinden itibaren ücretli transit geçiş belgesi ücretini 20Euro’dan 100 Euro’ya yükseltti. Türk taşımacıları Avrupa güzergahlarında sadece transit geçebilmek için Yunanistan’a 100 Euro ödemeye başladı. Transit geçiş ücretlerinin yanı sıra Türk sürücülere ağır vize şartları uygulanıyor. Vize başvurları reddediliyor. 6 aylık vizeye 90 gün kalış süresi sınırlaması getiriyor.
BULGARİSTAN
Keyfi olarak sınırlarını kapatıyor. Transit geçiş kotaları uyguluyor. Keyfi tedbirler alıyor. Aşırı kontroller yapıyor. Transit belge karşılığında 3. ülke belgesi istiyor. Gümrük vergisi ve farklı ücretler talep ediyor. Belge için Bulgaristan’a 86 Euro transit ücreti ödeniyor. Bulgaristan Türkiye’ye uyguladığı 86 Euro olan geçiş ücretini yüzde 100 arttırarak 172 Euro’ya çıkaracağını ifade etti.
MACARİSTAN
Macaristan Türk TIR’larına çifte ücret uygulaması yapıyor. Türkiye’ye verilmiş haklara uymuyor. Szeged-Wels rola hattını kapatıyor. Taşımacılar Macaristan’ı transit geçmek için ücretli ve ücretsiz olmak üzere iki tip geçiş belgesi kullanıyor. Kısıtlı sayıdaki ücretsiz belge bittiğinde ülkeye taşıma yapmak için ödenen miktarda ikili taşımalarda 218 Euro, transit taşımalarda ise 436 Euro alıyor. 1 Temmuz 2013 tarihine dek, bu ücretlere ek olarak 15 Euro yol kullanım ücreti ödeniyordu. Ancak, bu tarhiten sonra Macaristan’da yeni yol geçiş sistemi yürürlüğe girdi. Ödenen miktar 15 Euro’dan ortalama 160 Euro’ya yükseldi. Böylece taşımacılarımızın Macaristan üzere transit taşımalarda ödediği ücret ortalama 596 Euro’ya yükselirken ikili taşımalar ise ortalama 393 Euro’ya çıktı.
ROMANYA
Romanya’da transit kotalar uygulayan ülkeler arasında. Transit geçiş belgesini Türk TIR’larına 238 Euro karşılığında veriyor. 2. ülkelere taşıma belgesi vermemek için elinden geleni yapıyor. Romanya Türk taşımacısının Romanya’yı transit geçmesine karşılık Türkiye tarafından kendisine tahsis edilen 4 bin 500 adet 3. ülke belgesine mukabil, Romanya tarafından Türkiye’ye herhangi bir 3. ülke geçiş belgesi tahsis edilmiyor.
İTALYA
Türk sürücülere ağır vize şartları uyguluyor. Birçok vize başvurusu reddediliyor. 6 aylık vizeye 90 gün kalış süresi sınırlaması koyuyor. Ülkelerinde karayolundan 500 kilometre gidilmesine izin veren İtalya, kara sınır kapısına 160 kilometre kala Türk taşımacıları Ro-Ro kullanmaya mecbur bırakıyor. Türk araçlarının karayolu yerine limandan limana transit geçiş belgesi kullanarak, Ro-Ro ile İspanya ve Fransa’ya gitmeye zorlanması sefer başına 700 Euro ilave maliyet doğuruyor.
İRAN
Gümrük geçişlerinde kendi araçlarına öncelik verecek şekilde bekletme. Türk araçlarını kuyrukların uzun olduğu kapılardan çıkmaya mecbur etme. Araçlara ücret karşılığı araç takip cihazı takma. Transit süre zorlamaları. Türk taşımacı kullanan İran şirketlerine ek vergi uygulaması. Geçtiğimiz yıl iki ülke arasıda fiyat restleşmesi yaşanmış, 750 dolarlık ücret 2250 dolara kadar çıkmıştı. Bu yüzden İran sınır kapısında bekleyen Türk TIR sayısı 1400’ü, İran TIR’ı sayısı 300’ü bulmuştu.
Burak COŞAN – HÜRRİYET
LOJİPORT