Zararı beş yılda iki kat artarak 9.5 milyar lirayı bulan TCDD 2013’ü 1 milyar 280 milyon liralık zararla kapattı. Sayıştay TCDD’nin yüksek maliyetlerle işletmecilik yapmasının önemli bir sorun olduğuna işaret etti.
2013 yılı faaliyet dönemini 1 milyar 280 milyon lira dönem zararı ile kapatan TCDD’nin geçmiş yıllarla birlikte bilanço zararı 9.5 milyar lira oldu.
Sayıştay’ın kurumla ilgili denetim raporunda borç yükü için “Yüksek maliyetlerle işletmecilik yapmak zorunda kalan TCDD üzerindeki finansal yük artmıştır. Bu olumsuz yapı, demiryolu sektörünün ve TCDD’nin başlıca ana sorununu oluşturmaktadır” denildi.
PARA BİTTİ, YOL BİTMEDİ
Hızlı tren projeleri başta olmak üzere, bu alandaki yatırımların en uygun maliyetle ve zamanında tamamlanması gerektiğine dikkat çeken Sayıştay, “Bu nedenle yatırım projelerinin ayrıntılı araştırmalara ve zemin-sondaj etütlerine dayalı olarak hazırlanması, ihalelere gerçekçi metrajlar üzerinden çıkılması, zorunlu haller dışında ihaleden sonra projelerde kapsamlı değişikliklere gidilmemesi” önerisinde bulundu.
Sayıştay’ın TCDD’nin 2013 yılı denetim raporunda şu çarpıcı tespitlere yer verildi:
⇒ İhaleye çıkılmadan önce ayrıntılı fiyat ve piyasa araştırması yapılmadan, sadece bir firmadan fiyat alınarak yaklaşık maliyet belirlendi. Daha sonra ihaleyi kazanan bu firma ile sözleşme imzalandı ve yaklaşık maliyet belirleme esaslarına uygun hareket edilmedi.
⇒ Ankara-Sivas hızlı tren demiryolu hattının, Yerköy -Sivas kesimi projesi ve yapım işi 1.3 milyar lira maliyet belirlenerek 840 milyon liraya ihale edildi. İhale edilen işin sözleşme bedeli ile tamamlanamayacağı ortaya çıkınca iş tasfiye edilip bu kez 2.2 milyar lira, yaklaşık maliyetle yeniden ihale edildi. Sayıştaş, Ulaştırma Bakanlığı’ndan konunun soruşturulmasını istedi.
⇒TCDD tarafından 393,2 milyon liraya ihale edilen Bursa – Yenişehir kesimi alt yapı işi için sözleşme bedelinin yüzde 96’sı kadar harcama yapıldı. Ancak 75 kilometrelik hattın yüzde 13’ü bitirilebildi.
⇒ Hattın daha 10 kilometresi dahi tamamlanmadan sözleşme bedeline ulaşılması, bu nedenle işin tasfiye sürecine girmesi, proje maliyetlerinin artması ve yapım işinin önemli ölçüde gecikmesine dikkat çeken Sayıştay, projeyi hazırlayan bakanlık birimleri hakkında idari ve hukuki soruşturma istedi.
⇒ Polatlı – Afyonkarahisar kesimi yapım işinde, Ağustos 2014 tarihi itibarıyla, iş programına’ göre ihale bedelinin yüzde 47’si oranında iş yapılması gerekirken, ancak yüzde 10’u bitirebildi.
Kamulaştırma karşıtı 21 bin dava açıldı
Demiryolu yatırımları ve lojistik merkezler için yürütülen kamulaştırma çalışmaları ile ilgili TCDD ile malikler arasında çıkan ihtilaflar nedeniyle açılan tespit davalarının sayısı 21 bine yaklaştı. Sayıştay raporda, bu durumun pahalı kamulaştırmalara, mahkeme masraflarına, yargının meşguliyetine, iş ve emek kaybına yol açtığına dikkat çekerek maliklerle uzlaşmak için tüm imkanların kullanılmasını istedi.
40 havalimanı kâr etmiyor
Sayıştay’ın Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü için hazırladığı 2013 denetim raporunda, işletilmekte olan toplam 47 havalimanından sadece 7’sinin kâr elde ettiği belirtildi. 2013 yılında trafiğin yoğun olduğu havalimanlarında uçuş başına üretim giderleri düşerken, kullanılmayan havalimanları ise ekonomik yük oluşturdu.
En pahalı uçuş başına sefer maliyetinin 230.9 bin TL ile Sinop havalimanına ait olduğu, bunu 60.8 bin TL ile Gökçeada, 15.8 bin TL ile Balıkesir Merkez, 15.5 bin TL ile Çanakkale ve 12.9 Bin TL ile de Kastamonu havalimanlarının izlediği görüldü.
ÖNLEM ALINMASI GEREKİYOR
Sayıştay denetçileri, havalimanlarının inşasında ulaşım planlamalarına dikkat edilmediğine dikkat çekerek “Maliyetlerin düşürülmesine ilişkin önlemlerin yanı sıra havalimanları arasında bölgesel ve gelişmişlik ölçütleri içinde bir dengenin sağlanması ve/veya uçuş başına yüksek maliyetli havalimanlarının işletilmesinde, mümkün olduğu kadar gider azaltıcı tedbirlerin alınması uygun olacak” dedi.
İsmail ŞAHİN- SÖZCÜ
LOJİPORT