Rusya?nın en stratejik projeler arasında gördüğü, Kafkas-Samsun trenferi hattı, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) ile Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları?nın (TCDD) anlaşmasına kaldı. Proje, Rusya açısından en kısa yoldan Akdeniz ülkelerine ulaşabilmek; Türk demiryolları açısından ise, transit trafikten gelecek milyonlarca dolar anlamına geliyor. Resmi anlaşmanın iki ülke ulaştırma bakanları tarafından kasım ayı içinde imzalanması gündemde. Ancak, Rus tarafında yer alan Kafkas Limanı?nda tüm sorunlar çözüldüğü halde, Türk tarafındaki Samsun Limanı?nda tek çivi çakılmadı.

Türkiye, demiryolundan Rusya?ya ulaşmak için Bulgaristan ve Ukrayna?yı aşmak zorunda. Rusya?ya giden bir malın sadece Ukrayna?yı aşması, vagon başına 1800 dolar navlun kaybı anlamına geliyor. Rusya?ya direkt giremediğimiz için Ukrayna demiryollarına bu parayı transit geçiş hakkı olarak ödemek zorundayız. Öbür yollarda da Bulgaristan, Romanya ve Moldova?ya verdiğimiz ödemeler, Rusya?ya giden mal için navlun kayıpları anlamına geliyor.

Bir diğer önemli nokta ise İran, Rusya ile oldukça önemli bir ticaret hacmine sahip. İran da, Rusya?ya ulaşabilmek için Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan?ı aşmak zorunda. Rus vagonlarını Türkiye?ye sokabilmemiz demek, İran?a da sokabilmek anlamına geliyor.

Türk hükümeti, bu soruna radikal çözüm için ilk adımı 2005 yılında attı. Özbek-Türk sermayeli bir taşımacılık kuruluşu olan UPM Tranportation?un önerisini heyecan verici bulan Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ile Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Mehmet Ali Şahin, ilgili birimlere talimat vererek uygulamanın hayata geçirilmesini sağladılar.

UPM Nakliyat Genel Müdürü Bahadır Günister, ?İdealimiz feribotlarımızı Samsun-Kafkas arasında çalıştırmak. Gücümüz yettiğince Samsun?un faaliyete geçmesini bekleyeceğiz? diyor.

Yeni bir sınır kapısı
Hükümetten aldıkları destek ve demiryollarıyla kurdukları iyi ilişkiler neticesinde Samsun Limanı?nı optimum yer olarak belirlediklerini belirten UPM Nakliyat ve Dış Ticaret Genel Müdürü Bahadır Günister, daha sonraki süreci ise şöyle anlattı:
?Samsun, demiryolu bağlantısı olan ve Kafkas Limanı?na en yakın noktadır. TCDD ile yapılan görüşmelerde, Rus vagonlarının Türkiye içerisinde yürüyebilmesi için bir aks değiştirme istasyonunun da yapılmasına karar verildi. Yani, Rus vagonları Türkiye?nin her noktasına yük boşaltabilecek, her noktadan yük alabilecekti. Bu durum transit trafiğe de nefes aldıracaktı. Bu, sadece Rus vagonlarının Türkiye?de ilerlemesi anlamına gelmeyecekti. Aynı zamanda, Türkiye ile Rusya, Gürcistan, Romanya, Ukrayna arasında direkt bir sınır kapısı açılmış olacaktı. Romanya, Ukrayna, Gürcistan, Bulgaristan gibi bütün komşularımızda feribot rampası var. Ama, TRACECA?ya üye Türkiye?de bu vagonları kabul edecek bir feribot rampası yok.?

ÖİB: Samsun Limanı?nın değeri artar

Samsun?da feribot rampası, aks değiştirme istasyonuna kadar gidecek demiryolu hatları, depolama hatları, gare vagonlarının yer aldığı bir sistem için TCDD?ye bir proje sunduklarını vurgulayan Bahadır Günister, şöyle devam etti: ?Bize 15 bin metrekare bir yer kiralamalarını, burada 7 milyon dolar civarındaki tüm yatırımı gerçekleştireceğimizi söyledik. Bu durum, liman özelleştirme kapsamında olduğu için Özelleştirme İdaresi?ne yazıldı. Özelleştirme İdaresi, UPM?nin projesini stratejik bulduğu için Samsun Limanı özelleştirilse de, UPM?nin projesi için yer kiraya verilebileceğini  TCDD?ye salık verdi. TSKB yaptığı araştırma ile  ?Projenin yapılması, Samsun Limanı?nın değerini artırır? şeklinde de görüş bildirdi.  Bu arada, Rusya ile Türkiye arasında Samsun-Kafkas feribotu üzerine resmi toplantılar yapılıyor. Rus heyetinin de incelediği Samsun Limanı uygun bulunuyor. İkinci toplantı 7-9 Aralık 2005 tarihinde Rusya?da yapılıyor. Burada projenin Rusya için ne kadar önemli olduğunu bir kez daha anlıyoruz. Çünkü, bizde en üst düzey yetkili olarak TCDD Genel Müdür Yardımcısı İsa Apaydın katılırken, Rus tarafı Ulaştırma Bakan Yardımcısı tarafından temsil ediliyor. Projenin önemini ise, ?Bu Türkiye için ekonomik bir zafer, ama bizim için siyasi ve stratejik bir zaferdir? şeklinde ifade ediyorlar. Çünkü, Rusya çok kısa bir yoldan güneye, Akdeniz ülkelerine ulaşma imkanına kavuşmuş oluyor. Rusya?nın Akdeniz ülkelerine ulaşırken, Türkiye?den geçen transit trafikten, demiryollarının kazancının ne olacağı yorumunu da sizlere bırakıyorum.?

Tren feribotu: UPM Tranportation?un tren feribotları, draftı düşük ama kapasitesi yüksek. Feribotların içinde hem dar hem de geniş ray sistemi mevcut , Avrupa ve Rusya vagonlarını aynı zamanda kabul edebiliyor. 50 vagon taşıma kapasitesine sahip feribotlar, ayrıca 65 TIR ve 300 TEU?luk yük taşıyabiliyor. Feribotların alt katında dökme yük için ambar da mevcut . 

Kafkas Limanı hazır

Ruslar, projenin ilk adımı olarak Kafkas Limanı?nı UPM?ye ait olan iki trenferiye uygun olarak yeniden inşa ediyorlar. 22-23 Şubat 2006?da Rus heyetinin de katılımıyla Samsun ve Ankara?da üçüncü bir protokol toplanıyor. Rus demiryollarının, Türk demiryollarına uyumu da projede çok önemli bir yer tutuyor. Çünkü, vagon ve rayların uymadığı gibi sözleşmeler de uymuyor ve bunların birbirine uyması için bir protokol gerekiyor. En son toplantı St. Petersburg?ta yapılıyor ve bu toplantıda iki ulaştırma bakanının imzalayacağı resmi metin ortaya çıkıyor. Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım?ın bu ay içinde Rus Ulaştırma Bakanı?nı davet etmesi bekleniyor. Anlaşma, büyük olasılıkla kasım ayı içinde imza altına alınacak ve Samsun-Kafkas hattı resmiyet kazanacak.

7 milyon dolarlık

proje onaylanmıyor

7  milyon dolar harcamayı planladıkları yatırımın, TCDD ile yapılan görüşmelerden sonra uygun bulunmadığını açıklayan UPM Nakliyat Genel Müdürü Bahadır Günister, tesisi TCDD?nin yapacağını resmi olarak beyan ettiğini söylüyor. ?Tesisi, TCDD?nin yapması hususunda hiçbir sorun yok? diye konuşan Günister?in, çekinceleri de var. ?Süre konusunda endişeliyiz. TCDD yetkililerine 2005 yılı temmuz ayından bu yana, bize yer kiralamalarını ve tesisi 6 ay içinde teslim edeceğimizi beyan ettik. O tarihte bu izni alabilseydik, şimdi hazır olacaktı. Biz, sayın büyüklerimizle bir yol çizdik ve çizdiğimiz bu yola inandık. Sözün kendimize düşen tarafını yerine getirdik. Ama, artık tesisin de tamamlanmasını ve bir an önce işe başlamayı istiyoruz. Trenferi, taşımanın aslında çok küçük bir bölümünü üstlenecek. Asıl iş karada, TCDD?nin kendi sistemiyle gerçekleşecek ve demiryollarına hayal edilenin çok ötesinde büyük bir ekonomik getirisi olacak.?

TCDD?ye ÖİB?den olumsuz yanıt

TCDD, tesisin yapımını üstlenmek üzere Özelleştirme İdaresi Başkanlığı?na başvuruyor. Gelen yanıt ise, ?Özelleştirme süreci başladı, ne kiralayın ne de kendiniz bir tasarrufta bulunun ? oluyor. Siyasi otoritenin konuya sahip çıkıp, çözmesini beklediklerini belirten Günister, ?Gemilerimiz hazır. Müşterimiz hazır, projenin başlamasını bekliyoruz. Rusya ve Gürcistan hükümetlerinin anlaşma imzalamasıyla Kafkas ve Poti arasında yeni bir hat doğdu. Ancak, çalıştıracak feribotları yok. Bizim ise, feribotumuz var ama hattımız yok? ifadelerini kullandı.

Vagonlar, Rus ray açıklığına takılıyor

 Türkiye?den yüklenen vagon Bulgaristan, Romanya üzerinden geçerek Moldova?da ray sistemleri farklı olduğu için aktarma yapmak suretiyle Rusya?ya geçebiliyor. Avrupa ray açıklığı ile Rusya?nın ray açıklığı ve vagon gabarileri (büyüklük) birbirinden farklı. Dolayısıyla bir aktarmaya ihtiyaç var. Güney tercihi ise, Türkiye?nin herhangi bir bölgesinden yüklenen vagon, İran üzerinden Orta Asya?ya çıkabilir. Ancak, İran üzerinde de iki noktada aktarma yapmak zorunda. Türk vagonu, Tebriz ya da Tahran?a geldiğinde Rus boş vagonuna aktarma yaparak yola devam ediyor. Ya da İran?ı da Türk vagonu ile aşarak Türkmen sınırındaki Serax?ta vagondan vagona aktarılarak, Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan bölgelerine ulaşabiliyor.

SELÇUK ONUR - LOJİPORT