Dünyanın üçüncü büyük uçak üreticisi olan Brezilya firması Embraer, geçen günlerde Türkiye’ye ilk uçak satışını gerçekleştirdi. Özel jet ve küçük yolcu uçağı üretiminde dünya lideri olan firma, Borajet’in sipariş ettiği 4 uçak ile Türkiye pazarına girdi. Stratejik öneme sahip bu gelişme, Brezilya ile ortak uçak üretmeye talip Türkiye’nin, söylentiler dışında şu ana kadar somut bir adım atmadığı gerçeğini ortaya koydu.
Türkiye ile gerçekleştirdikleri ilk uçak anlaşmasını Aksiyon’a değerlendiren Embraer CEO’su Paulo Cesar Silva, yapılan satıştan memnun olduklarını ve bu anlaşmanın başka Türk firmalarının da ilgisini çekmesini umduklarını söyledi. Borajet’in Türkiye’deki ilk ticari müşterileri olduğunu hatırlatan Silva, daha önce Phenom ve Legacy adlı iki özel jet modelinin de Türk iş dünyasını temsil eden kişilere satıldığını belirtti.
Silva’ya, 2010’da dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım’ın firmayı ziyaret edip -basına yansıdığı şekliyle- iki ülkenin birlikte uçak yapma konusunda mutabakata vardığı iddiasını hatırlattık. Silva, Erdoğan’ın gezisinin firmayı tanıma amaçlı rutin bir ziyaret olduğunu ve şu an devlet temsilcileriyle yürütülen herhangi bir ortaklık sürecinin bulunmadığını ifade etti.
Öte yandan, Haziran 2012’de Erdoğan’ın katıldığı Rio+20 toplantısı vesilesiyle konuyu görüşmek için Rio’da bir araya gelen hükümet ve şirket temsilcilerinin mutabakata varamadığı öğrenildi. İki ülke ticaretinin ilerlemesinde Brezilya tarafının uçak satışını öne çıkardığı ancak Türkiye tarafının Brezilya’da Türk firmalarının toplu konut yapması karşılığında uçak almayı önerdiği ifade edildi. İlerleyen süreçte Brezilya tarafına sunulan bu teklifin komik karşılandığı ve ortak uçak yapımı projesinin de aynı sebeple askıya alındığı ifade ediliyor.
Embraer’in ürettiği maksimum 130 koltuk kapasiteli ticari uçakların özellikle Anadolu şehirlerinde bulunan küçük pistlere sahip havaalanları için ekonomik bir çözüm olduğu biliniyor. Ancak iç hat pazarında en büyük payı elinde tutan Türk Hava Yolları’nın (THY) Airbus ve Boeing uçaklarından oluşan filosuna ek maliyet getirecek yeni bir araç katmak istemediği ifade ediliyor. Ayrıca stratejik bir mesele olarak ele alınan uçak alımında, Avrupa ve Amerika ile var olan ticaretin etkilenmemesi için alternatif bir ülkeye sıcak bakılmadığı iddia ediliyor. Yapılan karşılıklı ziyaretler ve görüşmeler neticesinde Türkiye’yi uçak üretme hedefine kısa yoldan ulaştırabilecek bu projenin yanlış hesap ve bürokrat engeline takıldığı anlaşılıyor.
Ürettiği özel jetlerle iş dünyasının ve düşük maliyetli hava taşımacılığı yapan firmaların tercihi olan Embraer’in 45 ülkede binden fazla ticari uçağı bulunuyor. Şu ana kadar 65 havayolu şirketine satış yaptığı bilinen Embraer, ayrıca ürettiği uçaklara askerî sistemler de entegre ederek savunma alanında faaliyet gösteriyor. Dünya üzerinde sivil, ticari ve askerî havacılık türlerinin üçünde birden faaliyet gösteren tek firma olan Embraer, bu yönüyle Brezilya için stratejik öneme sahip. Türkiye’nin Arap ülkeleri ve Orta Asya pazarına yakınlığı, ortak üretim konusunda Türkiye’nin pazarlığını güçlendirebilir.
Türk Uzay ve Havacılık Kurumu (TAI), 2002’de Embraer ile askerî ve sivil havacılık alanlarında işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan niyet mektubunu imzalamıştı. Bunun yanı sıra, 45 yıllık geçmişe sahip Embraer’in bundan 20 yıl önce TAI’ye Türkiye’de ortak üretim teklif ettiği bilgisi, Brezilya ile ortak uçak üretme projesinin daha eski bir arka plana sahip olduğuna işaret ediyor. Ayrıca şirket temsilcilerinin 2009’da dönemin Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva ile birlikte yatırım imkânlarını araştırmak üzere Türkiye’ye gelmesi, Embraer’in Türkiye’ye Avrupa, Asya ve Arap ülkelerine açılmak için üretim üssü olarak bakmasına kapı aralıyor.
1969’da Brezilya hükümeti tarafından kurulan ve 1994’te özelleştirilen Embraer’in, Brezilya’nın yanı sıra ABD, İngiltere, Fransa, Avustralya, Çin ve Singapur’da tesisleri bulunuyor.
ZAMAN