Belçikalı Georges Nagelmackers tarafından 1874’de kurulup faaliyete geçen “Uluslararası Yataklı Vagonlar Şirketi [Compagnie Internationale Des Wagons-Lits = CIWL]” varlığını ve önemini 1960’ların sonuna kadar canlı tutmayı başardı. Şirket ülkemizde de 1972 yılı nisan ayına dek, TCDD şebekesindeki ekspres kategorisine dahil anahat yolcu trenlerinde yemekli ve yataklı vagon servisinden sorumlu tek kurum konumundaydı. Nisan 1972’de CIWL kendisine ait vagonları alarak ve İstanbul ile Ankara’daki bilet satış ofislerini kapatarak Türkiye’den temelli ayrıldı ve onun görevini uzun seneler “TCDD Yemekli Ve Yataklı Vagonlar İşletmesi” adlı bir kuruluş üstlendi. CIWL’nin Almanya hariç çok sayıdaki Avrupa demiryolu işletmesinin yemekli ve yataklı vagon servislerini sürdürmedeki becerisi o sıralarda cer parkındaki vagonlarının hayli eskimesinden ve şirketin yaşadığı mali zorluklardan dolayı ciddi biçimde sarsılınca, Avrupa’nın önde gelen demiryolları aralarına gerek CIWL gerekse de Alman kökenli yataklı ve yemekli vagonlar işletmesi olan DSG [Deutsche Schlafwagen Und Speisewagengesellschaft]’nin vagon ve personelinin bir bölümünü alarak, 1971 senesinde TEN [Trans Euro Night/Nuit/Nacht/Notte] adlı şirketi kurdular.
11 Aralık 2016 akşamı demiryolu dünyasına “Merhaba ve İyi geceler” diyen ÖBB-Nightjet şirketi halen çoğu Avrupa ülkesinin önemli kentleri arasında düzenli gece treni servisini sağlayan en büyük kuruluştur. Merkezi Viyana’da bulunan şirketin yataklı vagonlarındaki kondüktörlük hizmeti 1991’de Accor grubu tarafından satın alınan CIWL’ye bağlı “Newrest” adlı bir Fransız aracı kurum tarafından yürütülmektedir. ÖBB-Nightjet trenlerinde yemekli vagon hizmeti yoktur, ancak makul bir ücret karşılığında hafif bir akşam yemeği (sıcak ya da soğuk) ve yataklı bilet ücretine dahil alakart sabah kahvaltısı hizmeti yine Newrest şirketince sağlanmaktadır. Her yataklı vagonda birer adet Newrest kondüktörü görev yapmakta olup, içecek-yiyecek servisine ek olarak kendileri, kabinlerdeki yatakların gece en erken saat 22:00’de hazırlanması ve ertesi sabah da en geç saat 08:00’de kaldırılmasından sorumludurlar. Görevli kondüktörler ayrıca yataklı yolcularını talep ettikleri saatte uyandırabilmekte ve ertesi sabah, olanaklar ölçüsünde, onların tercihi bir gazeteyi temin edebilmektedirler.
Nightjet Avusturya, Almanya, İtalya ve İsviçre demiryolu şebekelerinde faaliyet göstermekte ayrıca bazı Avrupa ülkelerinin (Hırvatistan, Macaristan, Çekoslovakya, Polonya, Slovakya) demiryollarında da, iş ortakları aracılığıyla aktivitelerini sürdürmektedir. Daha 2. senesini doldurmamış olmasına karşın, şu ana kadar, beklenilenin aksine zarar değil ciddi kâr elde eden şirket, önümüzdeki yıllarda yataklı ve kuşetli vagon parkını (42 adet çeşitli tipte yataklı vagon ve 15 adet kuşetli vagon) Alman Siemens firmasıyla yaptığı bir anlaşma kapsamında modernleştirip genişletmeyi ve 2021’de Fransa şehirlerine de seferler düzenlemeyi hedeflemektedir [Nighjet’in ilk yılki cirosunun, ÖBB’nin bir sene boyuncaki tüm anahat bilet satışlarının beşte birine eşit olduğu bildirilmiştir]. Nighjet servislerinin biletleri 3 ay önceden satışa sunulmaktadır.
2018 yılı itibariyle aktif durumdaki ÖBB-Nightjet hatları şunlardır:
* Viyana - Linz - İnnsbruck - Feldkirch - Bregenz
* Viyana - Linz, Salzburg - İnnsbruck - Zürih
* Viyana - Linz - Nürnberg - Hannover - Hamburg
* Viyana - Linz - Nuremberg - Frankfurt - Köln - Düsseldorf
* Viyana - Villach - Bologna - Floransa - Roma
* Viyana - Villach - Verona - Milano
* Viyana - Linz - Salzburg - Villach - Udine - Venedik
* Viyana - Villach - Bologna - Floransa - Pisa - Livorno
* Villach - Bad Gastein - İnnsbruck - Feldkirch
* Graz - Leoben - İnnsbruck - Feldkirch - Zürih
* İnnsbruck - Münih - Frankfurt - Köln - Düsseldorf
* İnnsbruck - Münih - Nürnberg - Hannover - Hamburg
* Hamburg - Berlin - Frankfurt - Fribourg - Basel - Zürih
* Münih - Salzburg - Villach - Bologna - Floransa - Roma
* Münih - Salzburg - Villach - Verona - Milano
* Münih - Salzburg - Villach - Udine - Venedik
Bunların dışında, iş ortaklarıyla birlikte Nightjet şu hatlarda da gece treni servisi gerçekleştirmektedir: Zagreb - Ljubljana - Villach - Feldkirch - Zürih / Viyana - Dresden - Berlin / Budapeşte - Viyana - Linz - Salzburg - Münih / Münih - Ljubljana – Zagreb / Münih - Opatija - Rijeka / Viyana - Ostrava - Katowice - Varşova / Viyana - Ostrava - Krakov / Viyana - Poprad - Kösice / Zürich - Feldkirch - Linz - Prag.
Ayrıca sadece aşağıdaki hatlarda, yolcular otomobil veya motosiklet ya da bisikletleriyle birlikte aynı trende seyahat edebilmektedirler:
● Viyana - Hamburg
● Viyana - Feldkirch
● Graz - Feldkirch
● Villach - Feldkirch
● İnnsbruck - Düsseldorf
● Viyana - Livorno
● Viyana - Verona
Nighjet servislerindeki “standart” ve “lüks” sınıfa ait tek ya da çift katlı yataklı vagon kabinlerinde en fazla 3 yatak ve 1 lavabo bulunmakta, “lüks” sınıf kabinlerde ayrıca 1 duş bölmesi ve 1 alafranga tuvalet yer almaktadır. Bunun dışında her tip yataklı vagonda 2 adet genel alafranga tuvalet ve 1 adet genel duş bölümü de vardır. Yataklı vagonların kabinlerinde yolcular gece boyunca hipoalerjenik karakterde polyesterden yapılma yastık ve yorganlardan yararlanabilirken, 4-6 kuşetli kompartımanlarda seyahat eden yolculara da polyester yastık ve polar battaniye temin edilmektedir. Bir Nightjet dizisindeki yataklı ve kuşetli vagon sayısı talebe göre değişiklik gösterebilmektedir. Tüm yataklı yolcularının kabinlerine 1’er adet “karşılama paketi” konulmaktadır. Söz konusu paketlerde, 2 adet 330 ml’lik pet şişede içme suyu, 1 adet serinletici içecek, 1 küçük paket tuzlu atıştırmalık, 1 pamuklu havlu, tek kullanımlık 1 koton terlik, 1 sabun, 1 ıslak mendil ve 1 çift kulak tıkacı hediye olarak yer almaktadır.
Nighjet trenlerinde ya kompartımanlı ya da ortasından koridor geçen koltuklu yolcu vagonlarında sadece 2. mevki mevcut olup, kompartımanlı vagonlarda 6, koridorlu vagonlarda ise 4 adet koltuk bulunmaktadır. Koridorlu yolcu vagonlarındaki koltuklar pulman tipi yatar özelliktedir.
Özellikle Nighjet yataklı vagon seyahatleri çocukların ve çocuklu ailelerin kısa sürede gözdesi konumuna yükselmiştir. Bununla birlikte, 15 yaşından küçük çocukların herhangi bir Nighjet treninde yolculuk edebilmeleri için mutlaka bir erişkin yakınlarının gözetiminde olmaları zorunludur.
Kişisel görüşüme göre, tıpkı tüm trenler gibi “yataklı gece trenleri”de aslında tinsel anlamda hiçbir yere geri dönmezcesine gitmediler. Yalnızca ilgili demiryolu işletmeleriyle sadık hayranlarının bir bölümü tarafından bir süreliğine unutuldular, o kadar! Nasıl ki dünya demiryolculuğu yeniden bir “altın çağ” yaşama şansını yakalamışsa, benzer bir şansı “ÖBB-Nightjet” sayesinde bütün “yataklı gece trenleri”nin de yakalamış olduğuna inanıyorum ben. Hepsinin rayları açık ve kazasız olsun! Arzu eden trenseverler, LOJİPORT yayın ekibinin desteğiyle oluşturduğum ekteki “Foto Galeri”yi inceleyerek, kısa ama keyifli bir seyir süreci deneyimleyebilirler.
Verimli günler ve gelecek pazarki yazımda görüşmek ümidiyle.
Yazarın notu: Yukarıdaki yazı metninin ve ekteki fotoğraf galerisinin hazırlanması sırasında, gerek İngilizce ve Almanca yayın gerekse de resim desteğini esirgemeyen ÖBB İletişim ve Halkla İlişkiler Departmanı’ndan Frau “Nicole Sulinski”ye çok teşekkür ederim.