“TCDD, empati yapabilse özel vagonlar tıkır tıkır yürür”

TCDD Taşımacılık A.Ş’nin yolcu taşımacılığında büyük mesafe kat ettiğini ama aynı başarıyı yük taşımacılığında gerçekleştiremediklerini ifade eden Durmuş Döven, “TCDD, özel sektörün en büyük karşıtıdır. Aslında hepsi dostum ama özel sektörle uyumlu ilişkiler konusunda büyük sorunlar var” diyor.

Reysaş Lojistik, raylardaki binlerce vagonuyla demiryolunda yük taşımacılığının en önemli aktörleri arasında bulunuyor. Reysaş Grup Yönetim Kurulu Başkanı Durmuş Döven, Avrupa-Türkiye arasında 15 yıldır çalıştıklarını, inanılmaz zorluklar çektikleri Sırbistan-Romanya-Bulgaristan hattında artık hiçbir sorun yaşamadıklarını ama kendi ülkelerinde sorunlarla boğuşmaktan iş yapamadıklarını ifade etti.

TCDD yetkilileriyle defalarca görüştüğünün altını çizen Döven, “Artık umudumuzu kestik. Halen çalışıyoruz ama 1 lira da para kazanmıyoruz. Türkiye’de demiryoluyla ağır yük taşımasının 20 yıl içinde gerçekleşeceğine inanmıyorum. Çünkü, ne böyle bir yatırım, ne de böyle bir kültür var. Ama yolcuda da bir o kadar iyi gidiyorlar. Uçaktan daha rahat ve konforlu yolculuk yapıyorsunuz. İki çocuğunuz vardır; biri çok zeki ve çalışkan, diğeri ise daha tembeldir. Siz de birini özel okulda okutur, diğerini sanayide çalışmaya göndererek kendi çözümünüzü üretirsiniz. Demiryollarındaki yük ve yolcu ayrımında da durum aynen budur” benzetmesini yaptı. 

TCDD’nin demiryolu politikasının ‘önce yolcu’ üzerine kurulduğunun altını çizen Durmuş Döven, “Aslında hiç de mantıksız bir politika değil. Ama demiryolunda yük taşımak hiçbir zaman öncelikli olarak yer bulamadı. Rusya’ya bir bakmalarını tavsiye ederim. Karayolunun giremediği bölgelerde demiryolu bulursunuz. Avrupa-Türkiye arasında 15 yıldır çalışıyoruz. Sırbistan-Romanya-Bulgaristan hattında inanılmaz zorluklar yaşıyorduk. Şimdi hiçbir sorun yaşamıyoruz. Her gün 3 katarımız Polonya’dan Almanya’dan geliyor” diye konuştu.

“6 ayda bir periyodik zam yapıyorlar”

Döven sözlerini şöyle sürdürdü: “Diyelim ki, Gebze Organize Sanayi Bölgesi’ne demiryolu girmiyor. Malı alacaksınız, Reysaş Köseköy’e götürmeniz gerek. İndir-bindir yapsanız mahvoldunuz. Türkiye’de demiryolu sanki gereksiz gibi görülüyor. TCDD de, buna böyle bakıyor. 35 bin vagonları var. 1.500-2 bin tanesi çalışıyor. Petrol fiyatları iniyor ama her 6 ayda bir periyodik olarak zam yapıyorlar. Petrol 110 dolardan 35 dolara indi ama TCDD’nin enflasyon bazında fiyat artırımları değişmedi. Bazen karayolundan daha da pahalı kullanır olduk.”

“4 terminalimin yalnızca girişlerini kamulaştırdılar”

Demiryollarındaki özelleştirme adımlarını sektörün büyük bir sevinçle karşıladıklarını söyleyen Durmuş Döven, ancak sonucun hiç de umdukları gibi olmadığını vurgulayarak, sözlerine şöyle devam etti: “Hiç destek görmediğimiz gibi, bazı icraatlarla da engelleniyoruz. 5 bölgede kendi tren istasyonumuz vardı. TCDD, 4 istasyonumuzun da giriş ağızlarındaki 170 metrekareyi kamulaştırdı. Örneğin, Köseköy terminalimiz 75 bin metrekare, karşıma istasyon yapıldı. İstasyonumun girişindeki 175 metrekare de kamulaştırıldı. Aynısını Mersin ve Bozüyük’te de yaptılar. Yani durum aynen şu: Atatürk Havalimanı sizin ama giriş kapısı başkasına ait. TCDD zorda kalır, özel sektör daha hızlı gider diye 4 istasyonumun tamamını kamulaştırsa bir itirazım olmaz. Mahkemeye verdik ama bir sonuç çıkmadı. Acil kamulaştırma bahanesiyle 10-15 bin lira verip bünyelerine aldılar. Niye giriş ağzını kamulaştırıyorsun da başka yere dokunmuyorsun diye sormak da benim hakkım. TCDD’de kime gidip sorunu anlatsanız sizi haklı görüyor ama sonuç değişmiyor.

“Alan olsa, demiryolu yatırımlarımı yarı fiyatına satarım”

Öte yandan, bizim hatlarımız da yanlış. ABD’de iki katlı konteyner taşınıyor. Yokuşa çıkmıyor, bayır aşağı inmiyor. Araba taşıyacağız tünele giremiyor. Konteyner koyacağım boyu yetmiyor. Vagon bakımları uçuk fiyatlara yapılıyor. Frene bastın teker gitti, bir tekerin maliyeti şu kadar deniyor. Özetle, zarardan başka bir şey yok. Alan olsa Türkiye’deki demiryolu yatırımlarımdan yarı fiyatına hemen çıkarım. Binlerce vagonla girdik o nedenle çıkmamız da kolay olmuyor. Ama Avrupa’dan çok memnunuz.”

“Kurallarda esneklik olmadığı için gereksiz gecikmeler yaşanıyor”

Yükleme esnasında tonaj belli olmadan merkezi sistemin para almamasının işleri aksattığını belirten Döven, “Dünyada örneği yok. Başka bir ülkede anlatsanız kamera şakası derler. Benim vagonlarım yükleniyor, tartı geliyor saat 17:00. O saatte tartıya göre para yatırmanız gerekir. Parayı peşin yatırayım diyorum, hayır ben onu alamam diyor. Hangi istasyondan yüklediysen o gün oradan gelecek rakamı ödemen gerekiyor. O rakamın gelmesi 17:00’yi geçerse bir gün beklemek durumunda kalıyorsun. Ben tonajı nereden bileyim? Vagonu 920 ton da yükleyebilir, 940 ton da, 956 ton da yükleyebilirsiniz. 1000 tonluk ücret ödeyip, ‘bana gerisini iade edersin’ de diyemiyorsun. Mutlak surette çıkan tonajın karşılığı olan rakamı yatırmak zorundasın, merkezi sistemden para almıyor; peşin hiç almıyor. Bana hareket lokomotifi gönder diyorsun. ‘Adam yok’ gerekçesiyle iki gün bekliyorsun. Ben TCDD’yi ayakta tutabilmek adına Sivas’ta TÜDEMSAŞ’tan vagon aldım. Vagonları bana ‘TCDD onay verecek’ gerekçesiyle teslim etmediler. Oysa TÜDEMSAŞ da TCDD’nin. Tanesine bilmem kaç bin lira vereceksin dediler, TCDD vagonları test edecekmiş, ondan sonra bana teslim edecekler. Bu arada test ücreti de bana ayrı faturalandırılacak. Özetle, biraz kendilerini bizim yerimize koyup empati yapabilseler bütün sorunlarımız çözülecek. Özlemle, elimizi rahatlatacak radikal adımların atılmasını bekliyoruz” açıklamasını yaptı.

26 FARKLI SEKTÖRDE REYSAŞ ADI VAR

Reysaş Grup Yönetim Kurulu Başkanı Durmuş Döven ile sohbetimize buradan itibaren soru-yanıt şeklinde devam ediyoruz.

• Siz yumurtaları farklı sepetlere koyarak ilerleyen bir anlayıştan geliyorsunuz. Hangi sektörlerde varsınız?

Kartvizitimin arka tarafına baktığımda ben sıkılıyorum. 26 farklı sektörde faaliyet gösteriyoruz. Ülke sayısını birleştirdik. Avrupa’yı tek merkezde topluyoruz. Örneğin, Socar’ın gaz bölümünün yüzde 55’inin sahibi Reysaş. Ben de yönetim kurulu başkanıyım. Bunu bir reklam unsuru olarak kullanmak istemiyoruz. Ama Socar’ın binasına gittiğimde içeri hala kimlikle giriyorum.

GYODER’in kitapçığını inceliyorum. Burada Türkiye’nin en saygın bankaları var. Reysaş’ın durduğu yere bakıyorum, Türkiye’de 3. sıradayız. Türkiye’nin en büyük, Avrupa’nın 11. depo metrajına sahip şirketiyiz. Depoda 1 milyonu aştık, 2 milyon metrekareye yürüyoruz. Yaşanan bu durgunlukta dahi iki inşaatımız devam ediyor, birkaç tanesine de başlayacağız. Son açtığımız deponun yüzölçümü 105 bin metrekare.

• Lojistik şirketleri halka açılma konusunda pek de başarılı bir sınav veremediler. Ama siz yıllardır borsaya kote olup da, ayakta kalan tek lojistik şirketisiniz. Bunu nasıl başardınız?

Evet, biz halka açık tek lojistik şirketiyiz. Giren iki şirketin girişi de yanlış oldu, çıkışı da sektöre zarar verdi. Ulusal 100’de işlem görüyoruz. Sektörel ilk 10’dayız. Hiç göz altı piyasasına girmedik. GYO, bu yıl 212 milyon lira kar getirdi. Tarımda, lojistikte, GYO’da, trenle yük taşımacılığında özetle yaptığımız her işte ya sektörün ya da bölgenin birincisiyiz. Kendi bulduğumuz doğruya inanıyor ve gereği neyse yapmaya çalışıyoruz.

• Depolar inşa edip, ya işletiyor; ya da kiraya veriyorsunuz. Kiracılar arasında sizinle aynı işi yapan firmalar da var. Bu dengeyi nasıl kuruyorsunuz?

161 kiracım var, 80’i lojistik şirketi. Normal şartlarda rakibim olarak görülmeli, tam tersi her türlü yanlarında yer alıp, destek oluyorum. Hatta yabancı bir markanın tedarikçisine 1 ay free time veriyorsam, lojistik şirketine 3 ay veriyorum. Çünkü, onun para kazanması lazım. Benden depoyu alıyor, müşteriden aldığı paradan yatırım yapıyor, zarar etmemesi lazım. En büyük rakibim olarak görülmesi gereken bir şirkete 6 ay free time verdim. Bu 18-20 milyonluk bir indirim anlamına gelir. Paylaşmayı bildiğinizde büyürsünüz.

• Geçtiğimiz günlerde verdiğiniz bir röportajda 2023 yılında 1 milyar dolar ciro hedeflediğinizi söylemiştiniz. Şu anki ekonomik tabloya baktığınızda hala aynı yerde misiniz? Yoksa hedefinizi revize ettiniz mi?

Halka açık bir şirketiz. Bu nedenle net rakamlar vermemiz doğru olmaz. Aniden artan bir dolar kuru var. Bu nedenle kiralarda indirim yaptık, liraya döndük bu bile %30’luk bir gerileme getirdi. Kurumların hedefleri olması kötü bir şey değil. 1 milyar olmazsa da 900 milyon dolar da büyük bir sapma sayılmaz. Bugünkü konjonktürde 500 milyon doları yakalayıp, orada kalmayı da başarı sayarız.

• Yeşil lojistik denilince akla gelen ilk firmalar arasında gösteriliyorsunuz. Bu konudaki çalışmalarınızı özetler misiniz?

1994’ten bu yana Reysaş’ın TIR’ları CNG ve LNG ile çalışır. Reysaş, çatılarındaki suları toplayarak kullanım suyu haline dönüştürür. Reysaş’ın tüm depolarının çatılarında güneş enerjisi sistemleri yer alır. Türkiye’nin en büyük güneş enerjisi şirketiyiz. Tüm depolarımızın kenarına 160 bin ağaç diktik. İnşaat başlamadan ağaçlarımızı dikeriz. Biz, yeşil lojistiği kullanarak para da kazanıyoruz. Çatılardan yararlanıyoruz. Ayrıca bir konstrüksiyon yapmıyoruz. Çevresini kapatmıyorum, bekçi kullanmıyorum. Kablo, direk kullanmıyorum. Kışın elektrik satın aldığımız devlete, yazın elektrik satarak, yeşil enerjiden para da kazanıyorum.

• Farklı işler yapıyorsunuz. Örneğin, uzaya çıktınız. İşlerinizi çocuklarınıza devredip, hayallerinizi gerçekleştirme planları yapıyor musunuz?

Öyle bir planım yok. Bence gençken gezip, yaşlılıkta işe dönmek lazım. 70 yaşında Kenya’ya gitsen ne olacak? Ben 146 ülke, 423 şehir, kutuplar ve uzayı gördüm. ABD’ye gittiğimde uçaktan korkuyordum dönüşte pilot brövesi aldım. 3 ay önce yüksek lisans eğitimimi bitirdim, şimdi de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne başlıyorum. Benim iki çocuk, 3 torunum var. Ben çocuklarıma hiç yönlendirme yapmadım. Oğlum 6 yaşından beri hep yanımda gezmiştir. Ben 20 yaşında evlendiğim için oğlumla aramda pek yaş farkı yok. Biz aynı bisiklete bindik, aynı oyuncaklarla oynadık. Anne babadan çok arkadaş gibiyizdir. Finansal bir kriz yaşamıyoruz. İstediğimiz an yatırım yapabiliyoruz. Egemen de, şirkette bir grubu yönetiyor. Yaptığı işten mutlaka keyif alıyordur.

• Ayrıntıcı mısınız?

İnanılmaz derecede ayrıntıcıyımdır. Her şey bir disiplin ve sistematik içinde olmalı. Az uyurum, çok belgesel seyrederim.

• İş dünyasına adım attığınız, çıkış noktası diye nitelendirebileceğiniz bir anınız var mı?

Yaşım 15 Ankara Ticaret lisesi 2’de okuyorum, tarihi bir binaydı, okulun çatısı çöktü, son sınıfı bütün öğrenciler farklı okullarda tamamladı, bana da kız lisesi düşmüştü, 3.500 kız içinde iki erkektik. Honda’dan bayilik teklifi aldık. 3 arkadaşız, 10 bin lira sermaye ile şirketimizi kurduk. 5 bin liraya bir ofis kiraladık ve sıra yazmaya başladık. Her sıraya girenden 1.000 lira alıyorduk. Arabalar geldi, taşıyacak bir teknoloji yok. Gelene kadar taşıyanlar tarafından günlerce oyalandığından hiç sıfır araba teslim edemiyoruz. Ama tüketici her türlü kabul ediyor. O yıllarda Fransa’da bir TIR gördüm boyu 24 metre, dönmekte oldukça zorlanıyor, şimdikilere göre oldukça ilkel sayılır, hemen sipariş ettim. Teslimatlarımız bir anda ikiye üçe katlandı. TIR sayımızı 3 yılda 67’ye çıkardık. Neredeyse 4 ayda kendi parasını çıkarıyordu. Ama işlerimi buradan yola çıkarak büyüttüm anlamı çıkmasın. Başka bir işe de girsem yine bu duruma gelirdim.

Sosyal sorumluluk projeleri de tam gaz

Özellikle lojistik sektörüne yönelik birçok projeye sponsorluk desteği veren; okullarla anlaşmalar yapan Reysaş Grup, bu kez Kocaeli’nin en büyük sosyal sorumluluk projelerinden birine imza attı. Çayırova’daki Hakcan Döven Semt Konağı’nın açılışı Yönetim Kurulu Başkanı Durmuş Döven tarafından gerçekleştirildi.

İçinde Anne Çocuk Kulübü, Bilgi evi, Gençlik Merkezi, Muhtarlık, kütüphane, etüt ve ders sınıfları, kurs alanları ve spor merkezinin bulunduğu 4 katlı Semt Konağı, 2 bin 400 metrekare kapalı alanıyla Kocaeli’nin en büyüğü olma özelliğini taşıyor. Modern spor salonu, renkli ve tam donanımlı müzik odasıyla gençlere spor ve sanatı bir arada yaşatacak Semt Konağı’nda eğitim, sağlık, sosyal, kültürel ve sportif hizmetler de veriliyor.

Selçuk ONUR - LOJİPORT