Araç muayenesi detaylı yapılacak

Mal ve can güvenliği açısından tehlike arz eden araçların trafiğe çıkmasını engellemek amacıyla, gelecek yıldan itibaren muayeneler Avrupa Birliği standartlarına uygun yapılacak. 12 milyon araç sahibini yakından ilgilendiren uygulama sayesinde, sadece gözle yapılan 'şipşak muayene' tarihe karışacak.

Otomobil ve kamyonlar, bilgisayar ortamında 100 ayrı kontrolden geçirilecek. Ancak şoför ve nakliyeciler bu durumdan şikayetçi. Ulaştırma Bakanlığı'nın yolunu tutan sektör temsilcileri, yeni uygulamanın hayata geçirilmesi durumunda araçların yüzde 60'ının muayeneden geçemeyeceğini, bu sebeple sistemin devreye sokulmamasını istedi. Teklifi şaşkınlıkla karşılayan bakanlık, talebi reddetti.

Güvenli seyahat konusuna büyük önem verdiklerini belirten yetkililer, uluslararası standartların sürücülerin yararına olduğunu vurguladı. Muayene istasyonlarının özelleştirilmesine ilişkin ihaleye Danıştay'ın yeşil ışık yakması yeni sistemin önünü açtı. Yılbaşından sonra bütün araçlar, mekanik, optik, elektronik cihazlarla fren, direksiyon, gürültü, gaz kaçağı, egzoz gazı, lastik dişi derinliği gibi 100 farklı teste tabi tutulacak.

Kontrolün ardından aracın durumunu gösteren bir rapor hazırlanacak. Standartların altında kalanlar tamir amacıyla geri gönderilecek. Eksiklikler 1 ayda tamamlanmazsa sürücü cezalı duruma düşecek ve trafiğe çıkması engellenecek.

Taşıtların baştan aşağı röntgeninin çekileceği kontrolden Türkiye'de araçların birçoğunun geçer not alması oldukça zor görünüyor. İstanbul'da iki yıl önce trafik polislerinin kontrol ettiği 7 bin aracın yüzde 50'sinde lastiklerin kaymasını önleyen diş derinliğinin 3 mm standardının altında olduğu tespit edilmişti.

Yeni sisteme göre lastik diş derinliği standardın altında olan araçlar muayeneden geçer not alamayacak. Bu durumda sürücüler araçlarının lastiklerini yenilemek zorunda kalacak. Eski model ve bakımsız araçlara sahip on binlerce sürücünün muayeneden geçebilmek için yüksek bakım faturalarını ödemeyi göze alması gerekiyor.

22 yaşın üzerinde 247 bin kamyonun yollarda seyrettiği Türkiye'de araçların bakımsızlığı sürekli tartışılıyor. Bakım sorununun temelinde trafik güvenliği için hayati önem taşıyan araç muayenesinin yetersizliği yatıyor. Muayeneler cihazsız ve sadece gözle yapıldığı için yılda 6,5 milyon araç yerine 3,5-4 milyon araç muayene oluyor. Birçok araç sahibi sahte muayene yaptırarak cezadan kurtuluyor.

Bakan Babacan ve Hamdi Akın

Bu işlemin göstermelik olması sebebiyle fren, lastik, gürültü ve egzoz emisyonları bakımından tehlikeli olan taşıtlara gereken müdahale yapılamıyor. Üç yıl önce AB'ye uyum kapsamında araçların teknik muayenelerinin daha sağlıklı yapılması için muayene istasyonlarını modernleştirme projesi geliştirildi. İstasyonlar 2003 yılında özelleştirme kapsamına alındı. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın yaptığı ihalede Akfen-Doğuş-TüvSüd Ortak Girişim Grubu, 613,5 milyon dolara araç muayene istasyonlarının 20 yıllık işletme hakkını kazandı.

Makine Mühendisleri Odası'nın yönetmeliğin iptali istemiyle açtığı dava sonucu başlayan yargı süreci sebebiyle uygulama 2 yıldır hayata geçirilemedi. Geçen hafta sonuçlanan kararla Danıştay iptal istemini reddetti. Özelleştirme İdaresi, imtiyaz sözleşmesini onay için Danıştay'a gönderdi. Onayın ardından İdare ihaleyi alan firmayla sözleşme imzalayacak. Yeni sistemin 2007 yılında hayata geçirilmesi planlanıyor.

Nakliyeci ve otomobilciler, sistemin bu standartlarda uygulanmaması için Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü'nün kapılarını aşındırıyor. Temsilcilerin standartların düşürülmesi talebini geri çeviren Genel Müdürlük yetkilileri, sistem devreye girdiğinde Türkiye'de araçların yüzde 60-70'inin ağır kusurlu bulunup ilk etapta muayeneden geçer not alamayacağını tahmin ediyor.

Sistemin baştan aşağı değiştiğini vurgulayan yetkililer, "Belki tepki alacağız. Vatandaş tamircilere uğramak zorunda kalacak. Ancak geri dönüş yok. Daha güvenli seyahatler için bu sistemi devreye sokmak zorundayız. Amacımız vatandaşı sıkıntıya düşürmek değil." dedi. Yetkililer yeni sistemin araç muayene fiyatlarına zam olarak yansımayacağını belirterek, "Muayene istasyonları karayollarının bünyesindeyken fiyatlar her yıl nasıl belirleniyorsa aynı şekilde belirlenecek. Sürücülerimizden fazladan ücret istenmeyecek." şeklinde konuştu.

İstanbul Motorlu Taşıtlar Kooperatifler Birliği Başkan Vekili Hanifi Oğuz, yeni muayene sisteminin ilk uygulandığı dönemde büyük sıkıntı yaşanacağını, ancak Türkiye'de yollarda seyreden araçlar için bu yeni dönemin şart olduğunu vurguladı.

Mevcut muayene sisteminin çok yetersiz olduğunu ifade eden Oğuz, "Muayene için üç gün kuyrukta bekleniyor. Bürokrasi süreci istismarların da yaşanmasına neden oluyor. Yeni sistem, muayeneleri disipline edecek." ifadelerini kullandı. Oğuz, Avrupa'da en fazla kamyonun Türkiye'de bulunduğunu, 750 bin kamyondan 500 bininin fazla olduğunu dile getirdi.

Avrupa'da özel şirketler yapıyor

Avrupa Birliği ülkelerinin tamamında araçların teknik muayeneleri elektronik, optik ve mekanik cihazlarla yapılıyor. Toplu taşıma araçlarının her 6 ayda bir muayeneden geçirildiği İngiltere'de muayene sistemi özel şirketlerin elinde. Trafiğe tescilli 9 milyon aracın bulunduğu Hollanda'da muayeneler yetkilendirilen garajlarda yapılıyor. RDW adlı kamu kuruluşu, muayenelerin kalite, güvenlik ve muayene rehberine uygun yapılıp yapılmadığını denetliyor. İspanya'da ise 10 yaşından büyük kamyonlar 6 ayda bir muayeneden geçiriliyor. 25 milyon aracın bulunduğu ülkede muayene hizmeti 50 firma tarafından veriliyor.

Amaç kazaları azaltmak

Araç muayene sistemindeki yenilik, öncelikle kazaların azaltılmasını hedefliyor. Ayrıca yakıt ve işletme giderlerinde önemli tasarruf sağlanacak. İşçilik ve yedek parça kalitesi disiplin altına alınacak. İstasyonların ihalesini alan firmalar, en az bin 600 kişiye istihdam sağlayacak. AB standartlarına uyulacağı için araçlar Avrupa ülkelerinde sorunsuz seyahat edebilecek.

20 yıllık imtiyaz sözleşmesi onay için Danıştay'a gönderildi

Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü yetkililerinin verdiği bilgiye göre, muayene istasyonlarının devreye girmesi için artık sayılı günler kaldı. Özelleştirme İdaresi, Genel Müdürlük ve ihaleyi alan firma, imtiyaz sözleşmeyi paraf ederek onay için Danıştay'a gönderdi. Danıştay'ın bu ay sonuna kadar sözleşmeye onay vermesi bekleniyor.

Onay aşamasından sonra Özelleştirme İdaresi 20 yıl süre için ihaleyi alan firmayla imtiyaz sözleşmesini imzalayacak. İstasyonları devralacak Akfen-Doğuş-TüvSüd Ortak Girişim Grubu'nun kurduğu Tüvtürk firmasının 2007'nin ilk altı ayında 189 istasyonun yarısını, ikinci altı ayda ise diğer yarısını devreye sokması bekleniyor.

Akfen Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hamdi Akın, Danıştay'ın verdiği karardan sonra yaptığı açıklamada dava sürecinde askıya aldıkları tüm projeleri ortaklarıyla birlikte 2 ayda hayata geçirmeye başlayacaklarını söyledi. İşten çıkarmak zorunda kaldıkları 40 mühendisi tekrar göreve çağıracaklarını belirten Akın, 18 ayda 200 milyon Euro yatırım yaparak Türkiye'yi yepyeni bir teknolojiyle tanıştıracaklarını kaydetti.

Akın, "Dünya standartlarında yeni istasyonlar yapacağız. Araç muayenesinde 'sil baştan' bir dönüşümü başlatacağız. Trafik kazalarında yüzde 40'a yakın azalma meydana gelecek." dedi. Akfen ve Doğuş ile eşit ortaklıkta ihaleye giren Alman Tüvsüd firması kalite kontrolü konusunda uzman. 130 yıl önce kurulan Alman firma, özellikle araçların periyodik muayene testi ve yol uygunluğuna onay verilmesi açısından dünyanın en büyük şirketlerinden biri olarak kabul ediliyor. 10 bin çalışanıyla tüm dünyada faaliyet gösteren şirketin 2003 yılı cirosu 938 milyon Euro.

Yeni sisteme göre bazı kusurlu durumlar

Ayak freni pedal mili : Yatak aşınması-oynama-ısınma

Fren hortumları: Kusur veya kırılma riski

Asgari frenleme verimliliği: Araç sınıflarına göre yüzde 40'tan az ise

Egzoz gazındaki karbonmonoksit: Karbonmonoksitin yüzde 3,5'i geçmesi (*)

(*)1986'dan sonra trafiğe tescil edilen araçlar için.