“Buz Devri” animasyon çizgi film serisinin üçüncüsü “Buz Devri 3” Temmuz ayında gösterime girdiğinde oğlum Orbay tatildeydi ve sonrasında okulu başladığı için seyredememişti. Oğlum ile birlikte geçtiğimiz hafta sonu sinemaya gittik. Eve dönünce de serinin 1 ve 2’inci filmlerini izledik. Evde oğlum “Baba biliyor musun? Küresel ısınma nedeniyle buzullar erimeye başlamış ve Dünya önemli bir tehlike ile karşı karşıya” dedi. İnternette; küresel ısınma, karbon dioksit (CO2) metan,azot oksit,Kloroflour karbon, ozon gibi sera gazlarının (greenhouse gas) küresel ısınmaya olan olumsuz etkileri ve Kyoto Sözleşmesi gibi konuları araştırdık. Atmosfere verilen sera gazlarının etkisi ile 20. yy’da sıcaklık 0.74 ± 0.18 °C derece artış göstermiştir. İklim Değişikliği Panel’ine göre ise bu artışın 21.yy’da 1.1 to 6.4 °C olması beklenmektedir. Küresel ısınmaya neden olan sera gazları içinde etki payı %50 – 60 ile en yüksek olan CO2 ’in % 85’i fosil yakıtlardan (petrol, kömür, doğal gaz), Metan gazı (etki payı % 10 – 15) pirinç tarlaları, çiftlik gübreleri, çöp yığınları ve bataklıklardan, Azot Oksit gazı (etki payı % 5) egzoz, fosil yakıtlar ve organik maddelerden ve Kloro flour karbon gazları (etki payı % 20) ise sprey, soğutucu aletler ve bilgisayar temizleyiciler gibi yapay kaynaklardan atmosfere karışmaktadır. Küresel ısınmanın temel nedeni; fosil yakıt kullanımının hızla artışı ve fotosentez için tonlarca CO2 harcayan ormanların (ve diğer bitkisel planktonların) tahribi sonucu atmosfere salınan CO2 miktarının çok yüksek miktarlara ulaşmasıdır. Önlemler alınmadığı takdirde su yüzeylerinden buharlaşmanın artması, toprakların kuruması, iklimin değişmesi, sel afetlerinin artması, buzulların erimesi ve kıyıların sular altında kalması beklenmektedir. Kyoto Protokolü küresel ısınma ve iklim değişikliğine karşı mücadeleyi sağlamak için BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında 1997’de imzalanmış ve 2005’te yürürlüğe girmiştir. Protokolü imzalayan ülkeler, CO2 ve sera etkisine neden olan diğer gazların salınımını azaltacak ve atmosfere saldıkları karbon miktarını 1990 yılındaki düzeyine çekeceklerdir.TBMM, 05.02.2009’da Kyoto’yu onaylamıştır. Protokol, 17.02.2009 tarih ve 27144 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve Türkiye, 26.08.2009 itibariyle Protokole resmen taraf olmuştur. “Türkiye`de yıllık ortalama sıcaklıklar ileriki yıllarda, 2,5-4 derece artacak, Ege ve D. Anadolu`da artış 4 derece olabilecektir. Türkiye`nin güneyinde ciddi kuraklıklar yaşanacaktır. Ege, Akdeniz ve G.Doğu Anadolu`da kış yağışları yüzde 20-50 arası azalacaktır.Kuzey’de sel riski artacaktır” (http://www.iklim.cevreorman.gov.tr/index.htm) Ulaştırma ve lojistik faaliyetlerinin küresel ısınma ve sera gazlarının oluşumunda önemli etkileri olduğu ileri sürülmektedir. Dünya toplam sera gazı salınımının % 14’ü ulaştırma kaynaklıdır (%72’si karayolu, % 5’i iç hat hava uçuşları, % 6’sı uluslar arası hava uçuşları, % 8’i uluslar arası denizyolu ve %’8’i diğer). Diğer bir ifade ile toplam gaz salınımının % 9.9’u karayolu, %1.6’sı havayolu ve %2.3’ü ise demiryolu, denizyolu ve diğer ulaştırma türleri kaynaklıdır. (Kaynak; World Resource Institute - www.wri.org ve The Climate Analysis Indicators Tool – www.cait.wri.org/figures.php) A.B.D’nin 2003 yılı toplam sera gazı salınımı CO2 eşdeğeri (CO2, Metan, Azot oksit, Kloroflour karbon toplamı) 6,900 Milyon ton olup % 27’si (1,867 Milyon ton) ulaştırma kaynaklıdır (%80’i karayolu, %12’si havayolu ve % 8.5’i demiryolu, denizyolu ve diğer). Detaylı kırılımda ise % 35’i binek otomobil, % 27’si hafif ticari araç, % 19’u ağır ticari araç (% 97’si ağır ticari araç ve % 3’ü otobüs), % 9’u uçak (% 72’si ticari, %12’si askeri, %16’sı diğer), % 3 gemi, %2’si lokomotif (% 89’u ticari ve % 11’i yolcu), %2’si boru hattı ve % 1’de motor yağı kaynaklıdır. 2007 yılında ise toplam salınımın % 28’i (2,000 Milyon ton) ulaştırma kaynaklıdır (%33’ü binek otomobil, % 28’i hafif ticari araç, % 21’i ağır ticari araç, %1’i otobüs, % 0.11’i motosiklet, % 8’i ticari ve %2’si diğer uçak, % 3’ü gemi, % 3’ü lokomotif, % 2’si boru hattı ve % 0.51’i motor yağı) (Kaynak; Greenhouse Gas Emissions from the U.S. Transportation Sector 1990–2003 ve Inventory of U.S. Greenhouse Gas Emissions 1990_2007). Türkiye’de 2006 yılı kişi başı sera gazı emisyonu değeri 4.6 ton CO2 eşdeğerdir (dünya 7,2 ton, OECD 15 ton, AB – 27 10.4 ton) (Kaynak: T.C. Ulusal İklim Değişikliği Taslak Strateji Belgesi; http://www.iklim.cevreorman.gov.tr/belgeler/id_strateji.doc) Türkiye’nin ulaştırma sektörü kaynaklı toplam CO2 salınımı, 1990 yılında 26 Milyon ton iken 2004 yılında 40.5 Milyon tona yükselmiştir (% 84’ü karayolu, % 12’si sivil havacılık, % 3’ü denizyolu, % 1 demiryolu). (Kaynak ; Çevre ve Orman Bakanlığı “Türkiye İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi- Ocak 2007; http://www.iklim.cevreorman.gov.tr/belgeler/bildirim1.pdf. Ayrıca bu raporda; Marmaray ile yılda 130,335 ve 25 yıllık dönemde ise 3.255 Milyon ton sera gazı salınımının azalması beklenmekte ve önlemler alınmaz ise ulaştırma kaynaklı CO2 emisyonunun 2010’da 60 Milyon ton, 2015’de 80 Milyon ton, 2020’de 102.5 Milyon ton olabileceği tahmini edilmektedir.) Türkiye’nin 1990 yılında 170 Milyon ton CO2 eşdeğeri olan toplam sera gazı salınımı, 2007 yılında 373 milyon tondur..373 Milyon tonun 305 Milyon tonu sadece CO2 olup bunun yaklaşık 50 Milyon tonu ise ulaştırma sektörü kaynaklıdır. (Kaynak; TÜİK “Sera gazı Emisyon Envanteri 2007” 26.06.2009). 1990 – 2007 arasında Türkiye, en çok artış gösteren ülkedir. Türkiye’ti İspanya, Portekiz, Avustralya ve Yunanistan izlemektedir (http://unfccc.int/ghg_data/ghg_data_unfccc/items/4146.php). Karbon Ayak izi; Bir şirketin ve bir kuruluşun bir mal veya hizmetin oluşumun esnasında atmosfere sera gazı salınım miktarını (hammadde, üretim, dağıtım, atık yönetimi ve iş gezileri için uçak vb kullanmak, bina ısıtması veya kağıt gibi idari operasyonlar dahil) ifade eder. Örneğin; METRO Group’un 2006 yılında faaliyetleri için toplam karbon izi 4.16 milyon ton CO2 eşdeğeri (% 59.7’si enerji, % 9.2 soğutucu, % 21’li lojistik, % 8.5’u kağıt tüketim, % 1,5’u iş gezileri) ve 406 kg / satış alanı m2’sidir. (Kaynak; http://www.metro-group.com.tr/servlet/PB/menu/1172870_l8/index.html) CO2 eşdeğeri salınımının isteğe bağlı olarak bildirilmesi için Merkezi İngiltere’de bulunan “Carbon Disclosure Project - CDP” uygulaması 2000 yılında başlatılmıştır. CDP Supply Chain Report 2009’a 2318 firma davet edilmiş ve 634 cevap vermiştir. Bazı lojistik firmalarının karbon ayak izi bilgileri; · RYDER Logistics (http://www.ryder.com/aboutus_greenctr.shtml) o 01.01. - 31.12.2008; CO2 eşdeğeri 565, 488 metrik tondur (562,661 ton A.B.D ve 2,827 ton Kanada). Bunun; 163 tonu idari işler, 541.230 tonu taşımalar ve 24,095 tonu ise kiraya verilen araçlar içindir.565,488 tonun 565,411 tonu ise sadece CO2 kaynaklıdır. o 01.01 – 31.12.2008; bina ve tesislerdeki elektrik vb. kullanımından CO2 eşdeğeri 109,728 metrik tondur (106,982 ton ABD ve 2,746 ton Kanada). Bunun 11,221 tonu idari işler, 32,469 tonu taşımalar ve 66,038 tonu kiraya verilen araçlar · Nippon Yusen Kaisha Line (NYK * Japonya, Doğu Asya, Latin Amerika, K.Amerika, Avrupa, Okyanusya ve Güney Asya dahil) (https://www.cdproject.net) o 01.04.2008 – 31.03.2009; CO2 eşdeğeri 25,529,236 ton (24,246,373 tonu gemi ve 1,083,464 tonu uçak) o 01.04.2008 – 31.03.2009; bina ve tesislerdeki elektrik vb. kullanımından CO2 eşdeğeri 82,605 metrik tondur. o Taşınan birim bazında CO2; 2002’de 64 kg, 2003’de 69 kg, 2004’de 70 kg, 2005’de 68 kg, 2006’da 57 kg ve 2007’de 57 kg’dır. TEU bazında 2006’da 18 kg ve 2007’de 16 kg’dır. · Hamburger Hafen & Logistik AG (konteyner limanı,intermodal lojistik; (https://www.cdproject.net) için 01.01 – 31.12.2007 döneminde CO2 eşdeğeri salınımı 101,902 metrik ton ve tesisler için elektrik kullanımında CO2 eşdeğeri salınımı 33,937 metrik tondur. Araç kaynaklı CO2 salınımı için formül (yakıt içindeki karbon miktarın; A.B.D Çevre Koruma Ajansı) · Benzin motorlu araçlar için 1 galondaki (3,78 litre) karbon miktarı; 2.421 gram ve Dizel motorlu araçlar için 1 galondaki (3,78 litre) karbon miktarı; 2.778 gram · Benzinli araçlarda CO2 salınımı; 2,421 gram x 0.99 x (44/12) = 8,778 gram veya 8.8 kg/gallon ve Dizel araçlardan CO2 salınımı; 2,778 gram x 0.99 x (44/12) = 10,084 gram veya 10.1 kg/galondur. küresel ısınmaya ve iklim değişimlerine yol açan CO2 salınımı için önemli tedbirlerden birisi de ağaçlanmadır. 25 yaşında 6 adet çam ağacı bir yılda 1 ton CO2 emebilmektedir. Örneğin; Türkiye’nin ulaştırma kaynaklı 2007 yılı 40.5 milyon ton CO2 salınımını dengelemek için her yıl 6.750.000 adet çam ağacı dikmek gerekmektedir. Yakın zamanda süper marketten satın aldığınız bir gıda malzemesinin veya bir içeceğin ambalajı üzerinde teknik ve kullanıma yönelik bilgilere ek olarak “üretim esnasında atmosfere toplam CO2 eşdeğeri salınımı xxx gramdır. xxx gramı lojistik operasyonlar, xxx gramı enerji vs den oluşmaktadır” ibareleri görürsek ve bu ibarelerin bir çeşit rekabetçi farkı yaratmasına (hangi marka daha az CO2 eşdeğeri salınımı veriyorsa) şaşırmayalım. Eğer buzların erimesini sadece filmlerde izlemek istiyor ve küresel ısınmanın özellikle çocuklarımıza ve torunlarımıza olumsuz etkilerini azaltmak istiyorsak lojistik firmalarımız veya diğer firmalar, lojistik kaynaklı sera gazı salınımlarını azaltmalıdır. Depolarda işlem gören her palet için veya yurt içi veya yurt dışı her sevkıyat için CO2 eşdeğeri salınımına karşılık gelecek sayıda ağaç dikilmelidir. Unutmayalım; çocuklarımızın ve torunlarımızın yarınları (sanırım benim yaşıtlarım için artık çok geç) için önemli bir karar aşamasındayız.