Öğrencilerimden birisi yazın memleketine gitmiş. Halası “oğlum mezun olunca ne iş yapacaksın” diye sormuş. Öğrencim “ tedarik zinciri uzmanı olacağım” demiş. Halası “aferin ama doktor veya mühendis olamadın mı? Nedir bu iş” diye sormuş. Siz nasıl verirdiniz? Öğrencim, popüler bir örneği yorumlayarak cevaplamış. Öğrenci, kâğıdın sol tarafından sağa doğru uzun bir ok çizmiş. Okun başladığı yere halasının köyündeki inek besicisi Ahmet amcayı koymuş. Okun üzerine sırasıyla ve aralarında mesafe bırakarak köydeki süt kooperatifinin, kentteki süt fabrikasının, kasabadaki toptancının ve köydeki bakkalın isimlerini yazmış. Aralarındaki boşluklara da kamyon resimleri çizmiş. Son olarak da bir kadın resmi çizmiş ve üstüne “halam” diye yazmış (halası bu kadar tombul muyum? Diyerek azarlamış). Şekli çizerken, her adımı da anlatıyormuş. Sonunda bitirmiş ve “işte bu bir tedarik zinciri ve bunun gibi bir fabrikanın tedarik zinciri yönetiminde çalışmak istiyorum” demiş. Halası “aman oğlum bu ne kadar karışık, gider Ahmet amcadan alırım. Daha ucuz olur. Her gittiğimde bana özel sağılmış süt veriyor. Aslında süt bahane, hanımı ile iki laf eder ve köydeki dedikoduları yaparız. Bu muhabbet, ucuz olması veya özel olmasından daha değerli.” demiş. Tedarik zinciri (TZ) ve Tedarik Zinciri Yönetimi (TZY) için çizilen şekiller, soldan sağa doğru ok üzerinde hammadde kaynağı ile başlayan ve müşteri ile biten zincirin üyelerini gösterir ve tanımlar da “soldan sağa ok” gibi (merak edenler için tanımları gönderebilirim) yapılıyor. TZY ile hammadden başlayan ve müşteriye (veya tüketiciye) kadar olan akışın (zincirin) ve bu akışın içinde yer alan üyeleri (üreticiler, dağıtım kanalları, lojistik veya nakliye firmaları) arasındaki ilişkinin planlanması, yönetilmesi ve böylece; kesintisiz üretimin sağlanması amaçlanıyor. Neden oku sağdan sola çiziyoruz? Neden müşteriden başlayıp, sağdan sola doğru çizmiyoruz? OYSA! Her şey müşteri ile başlamıyor mu? TZ faaliyetleri, müşteri siparişi ile başlayıp tatmin olmuş müşterinin ödemesi ile bitmez mi? TZ’de içinde birçok maliyet kalemine karşın tek gelir ve nakit akış kaynağı, müşteri değil midir? Aşık Veysel “Güzelliğin on par’etmez, bendeki aşk olmasa” demiştir. Müşteri, olmadığı takdirde veya o değer biçmedikçe “mal ve hizmetimiz çok iyidir” demek nafiledir. Mal ve hizmet nasıl? İyi mi? Kötü mü? Sadece müşteri karar verebilir ve değer biçebilir. Müşteri, değeri belirler ve seçimini, mal ve hizmetlerin ona sağlayacağı değere göre yapar. Değerlendirilmeye konu olan “değer” nedir? Değer; bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, meziyet, kıymetidir (Türk Dil Kurumu) Değer; müşterinin gönül rahatlığı ile ödeyeceği veya ödemeye hazır olduğu mal ve hizmetin karşılığıdır. Müşteri, kendisine değer katmayan hiçbir şey için para ödemek istemez. Öğrencimin halası için değer; sütün kendisi veya ucuz olması değildir. Onun; direkt Ahmet Amca’ya giderek sade olan süreci seçmesidir, özel sağılmış sütü tercih etmesidir ve satıcı (pardon arkadaşı) ile yaptığı muhabbettir. Güzel bir döner veya kokoreç veya benzeri bir yemek için İstanbul’un bir ucundan bir ucuna gittiğiniz olmadı mı? İşte değer budur. Onun vereceği tat ve yerken aldığınız zevk, benzin veya zaman maliyetinizden çok daha fazladır. Değer; mal veya hizmet için ödediği fiyattan yüksektir, bazen sübjektiftir, çoğu zaman fiyattan farklı “şey”dir ve müşteri, ona olan maliyetinden daha fazla fayda kazanırsa ortaya çıkar. TZ’nin ortaya koyduğu değer; müşteri talebini karşılamak için zincir üyelerinin harcadığı çabalarla, müşterinin verdiği değer arasındaki farktır. Müşteri için değer; gönül rahatlığı ile ödeyeceği veya ödemeye hazır olduğu mal ve hizmetin, üretilmesi için kurulan iş birliklerinin bütünüdür. Bu iş birliği, değer zincirini oluşturur. Müşteri; para ödemek istemediği ve değer yaratmayan adımları, bu zincirde görmek istemez. Değer zinciri, TZY’den iyi yönetilmelidir. Çünkü işin başında (okun sonunda değil) müşteri vardır. TZY; hammadden başlar ve üretime odaklanır. Değer zinciri ise müşteriden başlar ve bir mal müşteriye "erişebildiği" zaman "değer yaratma" zinciri tamamlanır. Değer zincirinin yönetimi; tamamen ve koşulsuz (yasalara uygun) müşteri odaklı olmayı ve etkili çalışmayı amaçlar. Değer zinciri, müşterinin isteklerine ve beklentilerine göre yapılandırılır. TZY ise şirketlerin kesintisiz üretim yapabilmesi için yapılanmayı amaçlar. TZY; verimliliği, operasyonel mükemmelliğini, “sıfır envanter” hayalini ve daha fazla kar için maliyetleri düşürmeyi hedeflerken müşteri için “müşteri hizmet seviyesi” önemlidir. Yani “4 kalem sipariş verdim ve her bir kalemden 100’er adet istiyorum” dediğinde 400 adet 4 kalemi istediği zamanda teslim almak ister. “399 adet var kalanı sonra gönderilim” cevabını kabul etmez. Çünkü, ihtiyacı olan 400 adedi istemiştir. Tedarikçi, “verimlilik için yükleri birleştirelim, araç doluluk oranı % 100 olsun, biraz bekletmenin ne sakıncası olur” diye bazen düşünebilirken müşteri, bekletilmeyi veya beklemeyi kabul edemez. Değer zincirinin yönetiminde doğrular ile başlayan popüler kelimeler yoktur, çünkü müşterinin doğruları her an değişir. Değer zincirinin yönetimi pro-aktif hareket ve birkaç adım sonrasını düşünmeyi gerektir. TZ, müşterinin ve hatta müşterinin müşterisinin bakış açısıyla değer zincirine uygun şekillenmeli, yapılanmalı ve çalışmalıdır. Değer Zinciri, müşteri isteklerinin ve beklentilerinin koşulsuz karşılanmasını hedefler (TZ üyeleri para kaybetseler bile). TZ’nin bir parçası olan lojistik operasyonları ve lojistik firmaları, değer zincirinin de önemli bir parçasıdır ve müşterilerine ve müşterilerinin müşterilerine, lojistik değer kazandırmalıdır. Lojistik değer; sözleşmede olsun ya da olmasın, müşterilerin beklentilerini, onların karlarını asgariye çıkaracak şekilde karşılanmasını mümkün kılan hizmetlerden sağlanan yararlar dizisidir. Lojistik operasyonlar, değer zincirinin bir parçası olarak müşterinin daha fazla değer biçmesini sağlayacak şekilde yapılanmalı ve çalışmalıdır. Lojistik firmaları, değer zincirinin bir parçası olarak müşterilerinin onlara daha fazla değer biçmesini sağlayacak şekilde yapılandırılmalı ve çalışmalıdır (rekabet etmek istiyorlarsa). TZ ve TZY’nin bütün süreçleri ve bütün üyeleri gibi bütün gibi lojistik operasyonlar ve lojistik firmalar, müşterilerine daha fazla değer sağlayacak şekilde yapılanmalıdır. Müşterinin gönül rahatlılıkla ödemeyeceği ve onun değerlendirmeyeceği lojistik operasyonlar ve süreçler, uygulanmamalıdır. Lojistik operasyonlar ve lojistik hizmetler, müşterinin bakış açısıyla yapılandırılmalı ve müşterinin belirleyeceği ve istediği değere koşulsuz uygun olmalıdır. Döner yemek için İstanbul’u bir uçtan uca gitmenin arkasındaki tarifsiz değer nasıl ise lojistik operayonlar ve lojistik hizmetler de müşterinin ağzında aynı tadı bırakmalıdır. Nasıl mı? Sadece müşteri için değer nedir ona öğrenmek ve buna göre yapılanmak yeterlidir. Saygılarımla,