Gıdaların üretim, depolama, dağıtım ve satış süreçlerinde soğuk zincirin olmaması veya kırılması dünyada ve ülkemizde ciddi ekonomik kayıplara sebep olmaktadır. Gıda kayıplarının;

• Gıda maddelerinin ticari değerini yitirmesi nedeniyle oluşan ekonomik kayıplar,
• Bu ürünlerin üretilmesi sürecindeki maliyetlerin yarattığı kayıplar,
• Üretim, depolama ve dağıtım sürecinde çevreye verilen ekzost  gazları, kimyasallar, gibi çevreyi olumsuz etkileyen etkiler dikkate alınmalıdır.

Gıda kayıpları;

• Süpermarketlerde,
• Toplu tüketim alanlarında( askeri birlik, hastahane,okul vb)
• Üretim tesislerinde en çok görülmektedir.

Ülkemiz için en önemli gıda kaybı, sebze ve meyvelerin hasattan hemen sonra “ön soğutma” yapılmayışından kaynaklanmaktadır. Ön soğutma yapılan sebze veya meyvenin raf ömrü ürün çeşidine bağlı olarak bir haftadan bir aya kadar uzayabilmektedir. Bu ticari kaybın bedelini üretici ödüyorsa da bu maliyet olarak ürüne yansıdığı için tüketiciler ürünleri alırken oluşan bu kayıpların bedelini de ödemektedir. Üretici-tüketici arasındaki süreçlerdeki oluşan kayıpların önlenmesi ,açlığın önlenmesine, fiyatların düşmesine sebep olurken taraflar arasında kazan /kazan ilişkisi yaratılacaktır.

Ön soğutma konusunda sebze/meyve üreticileri eğitilmeli, teşvik edilmeli ve hibe proğramları uygulanmalıdır.

Bir başka ürün kaybı sebebi ise ürünlerin doğasına uygun depolanmamasıdır. Ürün raf ömrünü uzatacak teknikler üreticilere tanıtılmalı ve bu konuda teşvik proğramları uygulanmalıdır.

Nakliye ve dağıtım sırasında soğuk zincirin kırılması bilinen önemli bir sebeptir. ATP konvansiyonu uyum sürecinde yerel mevzuatı kapsayacak biçimde genişletilmesi bu konuda ciddi kazanımlar yaratacaktır.

Marketlerde oluşan kayıplar ise uygun muhafaza şartlarının olmayışı ve son kullanma tarihi takibi sistemi olmamasından, çalışanların eğitim eksikliğinden kaynaklanabilmektedir.

Son kullanıcıların gerek ürünleri satın alma aşamasında, gerek bu ürünleri evlerine taşımaları sırasında ve evlerinde muhafaza edilmesi süreçleri için bilinçlendirilmeleri gerekmektedir.

Kanunen belli bir oranda giderleştirilebilen “gıda kayıpları”nın  azaltılması için şirketleri gıda kayıplarını önleyecek sistemleri kurmalarını özendirecek tedbirler, teşvikler veya vergi indirimleri getirilmeli, gıda kayıpları giderleştirilememeli, kanunen gider kabul edilmemelidir. Ancak bu radikal karar  sektörü  dünya klasmanına taşıyabilecektir.

Gıda güvenliğinin sağlanmasının en önemli unsuru “tedarik zinciridir”. Bu zincirde ürünlerin sıcaklıklarının izlenmesi ve kayıt altına alınması gıda güvenliğini sağlarken kayıpları da azaltacaktır.

Gelecekte üretimin tamamen talebe yönelik yapılacağı da göz önüne alınırsa tedarik zincirini yönetmenin önemi sadece maddi değerlerle değil, aynı zamanda sosyal sorumlulukların da yerine getirilmesiyle fark yaratacaktır.

Tüketicilerin bilinçlendirilmesi bu sorunun çözülmesindeki anahtardır. Bilinçli tüketici, farkındalık seviyesi arttıkça seçici olacak ve bu seçim doğal bir eleme işlemi yaratacaktır.

Gıda kayıplarının önlenmesi; global ısınmanın sebep olduğu kuraklık nedeniyle gelecek yılların en önemli gündem maddesi olacaktır. Bu konuda şimdiden stratejilerini planlayan ve pozisyon alan kişi, kurum ve kuruluşlar bu etkileri azalmış biçimde hissedeceklerdir.

Gelecek 15/20 yıl için soğuk tedarik zincirinizi hazırlayınız.

Taner ATLATIRLAR
Soğuk Zincir Lojistiği, Danışman
Soğuk Zincir Lojistik Derneği Başkanı.