TCDD E1000 serisi elektrikli manevra lokomotifi, ülkemiz demiryolculuğunun efsanevi üretim kurumlarının başında gelen TÜLOMSAŞ tarafından imal edilen ve TÜBİTAK MAM tarafından çekiş ve kontrol sistemleri tasarlanan bir cer aracıdır. 8 Ekim 2015 tarihinde yapılan şık bir törenle ilk defa TCDD Hasanbey (Eskişehir) Lojistik Merkezi’nde raylarla buluşmuştur. Yaklaşık 1340 beygir gücünde, yüksek performanslı, alternatif akım (AC) tahrik teknolojili, rejeneratif frenleme niteliği olan, modern sürüşlü, bakımı kolay, çevre dostu bir elektrikli manevra lokomotifidir. Benzerlerine sıklıkla İsviçre Federal Demiryollarının [SBB-CFF-FFS] cer parkında rastlanılan tek makinist kabinli bu tip lokomotifler, yolcu ve yük trafiğine ait manevra hizmetlerini ilgili garlar, istasyonlar ve lojistik merkezlerde gerçekleştirdikleri gibi ayrıca hafif marşandizlerle iş trenlerinin çekilmesinde de yaygın biçimde kullanılabilmektedirler. Çekiş ve kontrol sistemleri Türkiye'de geliştirilen ilk raylı sistem aracı olma özelliğine sahip E1000 elektrikli manevra lokomotifinin prototipi TCDD Taşımacılık A.Ş.'nin müşteri olduğu, Eskişehir’deki TÜLOMSAŞ'ın yöneticiliğini ve Gebze’deki TÜBİTAK MAM’nin yürütücülüğünü yaptığı “E1000 Tipi Elektrikli Lokomotif Geliştirilmesi" isimli proje sonucunda hayata geçirilmiştir.

Kökeni ta 1894 senesine dek uzanan ve bugünkü ismine 1986’da kavuşan TÜLOMSAŞ, 1968 yılında o zamanki adı ESKİŞEHİR DEMİRYOLU FABRİKASI iken, Alman MAK firmasının lisansıyla yaklaşık 350 beygir gücündeki ilk Türk dizel-hidrolik manevra lokomotifinin [TCDD DH3600] de üretimini gerçekleştirmiş ve söz konusu lokomotiflerden 1975 senesine kadar 24 adet imal edilmiştir. Bu emektar lokomotiflerden 11 tanesi 1970’te ismi ELMS olarak değiştirilen TÜLOMSAŞ bünyesinde, 1980-1981 yılları arasında modernize edilerek, 450 beygir gücündeki Cummins Diesel KT1150L modeli motorlar ile donatılmışlardır. Biz yeniden E1000’e dönecek olursak; artık yazmaktan benim, okumaktan da sizlerin yorulduğunuzu düşündüğüm nedenler toplamından ötürü, 1950-2004 arası uzun mu uzun zaman dilimini kapsayan demiryollarımızın duraklama dönemi sonrasındaki gerçekleşebilmiş en dikkat çekici ulusal raylı sistem projelerinden biri olarak değerlendirilen E1000 tipi elektrikli lokomotifin tasarlanıp üretilmesi, hiç şüphesiz TÜLOMSAŞ ile TÜBİTAK MAM’ın örnek teşkil edici bir işbirliğinin meyvesi. 18 bilim insanının görev aldığı söz konusu ulusal cer aracı imali projesi 4 senelik yoğun bir çalışma temposunun ardından tamamlandı. İlk ulusal elektrikli manevra lokomotifi E1000 ile Türkiye, dünyada sadece gelişmiş demiryolu ülkelerinin sahip olduğu ve raylı araçlar sektöründe katma değeri en yüksek bileşenlerden oluşan cer konverteri, cer kontrol ünitesi, tren kontrol ve yönetim sisteminin hem tasarımcısı hem de üreticisi konumuna ulaştı.

Test sürüşlerini başarıyla tamamlayan TCDD E1000 serisi manevra lokomotifinin temel teknik özelliklerini aşağıdaki şekilde özetlemek mümkün:

Güç: 1000 KW / 1341 BG

Ağırlık: 72 ton

Dingil yükü: 18 ton

Dingil düzeni: Bo-Bo

Ray açıklığı: Standart (1435 mm)

Uzunluk: 13250 mm

Maksimum hız: 80 km/saat

Kalkış cer kuvveti: 230 kN

Katener: AC 25 kV - 50 Hz

Konvertör: TÜBİTAK MAM (TRACS-AC1800)

Cer trafosu: SÖNMEZ (HTYBB2K-188710)

Fren sistemi: KNORR

Toplam yerlilik oranının %90’ın üzerinde olduğu, çeşitli ülkelerin demiryolu pazarlarında rahatlıkla rekabet edebilme şansının yüksekliğine inanılan E1000 projesiyle ilgili benim elimdeki sınırlı veri kaynaklarında ne yazık ki 2017’den sonra dikkate şayan herhangi bir bilgi bulunmuyor. En son ulaştırma not defterlerime 2016 senesi bitiminde, “E1000 serisi lokolardan 2016-2023 yılları arasında TÜLOMSAŞ tarafından TCDD TAŞIMACILIK A.Ş. için toplam 70 adet seri üretim yapılacağının planlandığı” bilgisini düşmüşüm, hepsi o kadar!

Bu yeni nesil, değerli demiryolu taşıtının geleceği hakkında nihai karar elbette TCDD TAŞIMACILIK A.Ş. ve TÜLOMSAŞ’ın vizyon sahibi yöneticilerinindir. Ben yalnızca, raysever bir şair-yazar sıfatıyla, büyük emekler harcanarak geliştirilip vücuda getirildiğine inandığım sevgili E1000 elektrikli manevra lokomotifi kardeşim hem ülke hem de gezegen olarak içinden sağ salim geçmeye çabaladığımız bu beklenmedik zorluktaki COVID-19 pandemisi zamanlarında, “aman unutulmasın ve mümkünse süratle seri üretimine geçilerek, TCDD şebekesinde kendisini bekleyen önemli görevleri hakkıyla üstlensin” istedim.                                              

Verimli günler ve gelecek pazar yine bu sütunda görüşmek üzere.