Günümüzde elektronik ticaret, mobil teknoloji, kişiye özel üretimi ileriye taşıyan üç boyutlu  yazıcı teknolojisi ve nesnelerin interneti (IoT) uygulamalarında önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Bu gelişmeler; tasarım, üretim ve dağıtım süreçlerinde müşterilerin hiç olmadığı kadar belirleyici olduğu, online ve offline iş modellerinin entegrasyonu sonucunda oluşan yeni  bir ticari eko sistemin varlığını işaret etmektedir. Bu eko sistemde faaliyet gösteren firmalar, müşterilerinin ihtiyaçlarına cevap veren tedarik zincirlerini hızlı, verimli ve etkin olarak çalışır bir hale getirecek dönüşüm ve değişimi gerçekleştirmek zorunda kalmaktadır. Bu gereksinim sadece firmaların kendi organizasyonel sınırlarının ötesinde tedarik zincirlerine odaklanılması, tedarik zinciri firmaları ile işbirliği yapılması ve ortaklaşa projeler gerçekleştirilmesi ile karşılanabilmektedir.

Firmalar arasında yaşanan rekabet, benzer şekilde firmaların tedarik zincirleri arasında da yaşanmakta; stratejik açıdan bakıldığında, firmaların satınalma ve birleşme kararlarında ciro ve karlılıklar ile birlikte tedarik zincirindeki performansları da göz önünde bulundurulmaktadır.

Tedarik zincirini meydana getiren  firmalar arasında işbirliği yapılmasının temel amacı; müşteri taleplerine en etkin ve verimli şekilde cevap verilmesinin sağlanmasıdır. Bu amacın yanı sıra, tedarik zincir firmaları arasında gerçekleştirilen  işbirliği faaliyetleri ile satış kayıpları azaltılmakta ve tedarik süreleri kısaltılmakta; satılan malın maliyetindeki azalma sonucunda tedarik zinciri karlılığında artış sağlanabilmektedir.

Firmaların sadece kendi  organizasyonlarına odaklanarak aldıkları stratejik, operasyonel kararlar ve uygulamalar, tedarik zinciri açısından ilave maliyetlere ve operasyonel verimsizliklere sebebiyet verebilmekte; bu durum sonucunda  firmalar arasında devam etmekte olan ticari ilişki olumsuz etkilenmektedir.

Operasyonel fayda sağlama veya maliyet düşürme amaçlı olarak alınan kararların ve hayata geçirilen iyileştirme projelerinin, firmaların kendi organizasyonel sınırları yerine tedarik zinciri boyunca  hayata geçirilmesi sağlanmalıdır. Tedarik zinciri sınırları boyunca ortaklaşa gerçekleştirilen projelerin başarıyla tamamlanması ve sürdürülebilir şekilde uygulanması sonucunda, müşteri taleplerinin etkin ve verimli bir şekilde karşılanması mümkün olmaktadır.

Tedarik zinciri ana firması liderliğinde ve paydaş firmaların katılımı ile ortaklaşa gerçekleştirilen projeler sonucunda firmalar arasındaki işbirliği güçlenecektir. Bununla birlikte; birlikte iş yapma kültürü, firmaların satınalma ve satış fonksiyonlarının ötesinde organizasyonun tüm fonksiyonları tarafından benimsenmiş  olacaktır. Tedarik zinciri içerisinde yer alan firmaların farklı fonksiyonlarında çalışan uzman, orta ve üst düzey yöneticilerin bir araya gelmesi ile tedarik zinciri çapraz fonksiyonlu proje ekipleri oluşturulmalı, bu ekipler ortaklaşa gerçekleştirilecek projelerin yönetiminden sorumlu olmalıdır.

Tedarik zinciri boyunca gerçekleştirilen projeler, firma organizasyonlarından bağımsız bir program yöneticisi ve proje yöneticilerinden oluşan bir program ofisi çatısı altında genel kabul görmüş bir proje metodolojisi kullanılarak etkin bir şekilde ve eş güdümlü olarak yönetilmelidir.

Firma üst yönetimlerinin işbirliği kültürünü sürekli olarak vurgulaması, uygulamalarda bu kültürü destekleyen kararlar alması, tedarik ziniciri boyunca gerçekleşen projelerde proje sponsoru olarak yer alması sağlanmalıdır. Tedarik zinciri boyunca ortaklaşa gerçekleştirilecek olan projelerde, firmalar arasında güçlü bir işbirliğinin sağlanması ve işbirliği kültürünün yerleşmesi konularında üst yönetim desteğinin var olması stratejik derecede önem arz etmektedir.

Tedarik zinciri proje ekipleri, uzmanlık alanlarına göre; ürün, bilgi ve para akışı ile ilişkili süreçlerde  tedarik süresinin kısaltılması, stok seviyelerinin düşürülmesi, satış kayıpları ve satılan malın maliyetinin azaltılmasına yönelik  farklı projeleri eş güdümlü olarak gerçekleştirmelidir.

Firma sınırlarının ötesinde tedarik zinciri boyunca ortaklaşa gerçekleştirilecek olan projeler; tedarik zinciri ölçeğinde satın alma, ortaklaşa depo ve dağıtım merkezi yönetimi, tedarik zinciri ve 3.PL lojistik firma işbirliği, stok optimizasyonu, ortaklaşa kullanılan tedarik zinciri yazılımları ve B2B tedarik zinciri portallarını kapsamalıdır.

1.Tedarik Zinciri Ölçeğinde Satınalma

Tedarik zinciri içerisinde yer alan firmaların hammadde, malzeme, endirekt malzeme, ekipman ve hizmet (güvenlik, taşeron personel, servis vb.) ihtiyaçları, merkezi satınalma faaliyetleri ve ölçek ekonomisinin sağlayacağı maliyet avantajı ile firmalara tedarik edilebilir.

Tedarik zinciri firmalarının satınalma ekiplerinden oluşan tedarik zinciri satınalma ekipleri, uzmanlık alanlarına göre belirlenmiş ihtiyaçları tespit ederek, firmalardan talep toplayabilir. Satınalma faaliyetini elektronik ihale yolu ile, piyasa şartlarının altındaki satınalma fiyatı ve daha uygun ödeme vadelerinde  gerçekleştirebilir. Satınalma proje ekipleri, tedarik zinciri firmalarının ortak gereksinimlerini, satınalma şartnamesinde belirlenmiş kalite standartlarında, firmaların mevcut alım şartlarına göre daha uygun satınalma fiyatı ve ödeme vadesinde tedarik ederek, firmaların satınalma maliyetlerinde tasarruf sağlayabilir.

Tedarik zinciri satınalma ekipleri; dönemsel olarak satınalma şartnamesinin hazırlanması, satınalma ihalesinin açılması ve sonlandırılması faaliyetleri sonucunda, satınalma koşullarının belirlenmesinden  sorumlu olmalıdır. Tedarik zinciri firmalarının ortaklaşa tedarik sürecinde, satınalma siparişi yönetiminin  firmaların kendi satınalma organizasyonlarına ait olması, satınalma sürecinin etkin ve hızlı bir şekilde gerçekleşmesine imkan verecektir.

2.Tedarik Zinciri Boyunca Ortaklaşa Depolama ve Dağıtım Faaliyetleri

Tedarik zinciri boyunca yer alan firmaların kullanmış oldukları merkezi  ve bölge depoları ile dağıtım merkezlerinin birleştirilerek ortaklaşa kullanılması ile, depo ve dağıtım maliyetlerinde kayda değer tasarruf sağlanacaktır.Tedarik zinciri boyunca  firmalara hizmet vermek üzere asgari sayıda merkezi ve bölgesel deponun konuşlandırılması; stok yönetiminin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi ve yalın bir ürün akışına sahip olunması açısından önem arz etmektedir.

Tedarik zinciri boyunca farklı ölçeklerde, birbirlerine yakın adreslerde hizmet veren depo ve dağıtım merkezlerinin birleştirilmesi, yalın depo ve dağıtım ağına sahip olunmasına imkan vermektedir. Yalın bir depo ve dağıtım ağı, depolama ve taşıma maliyetlerinde azalmaya, tedarik sürelerinde kısalmaya, azalan ürün hareketi nedeni ile hasar ve kayıpların azalmasına imkan verecektir. Tedarik zinciri boyunca gerçekleşen ürün depolama faaliyetlerinin, müşteri açısından değer yaratmayan, fakat operasyonel maliyet yaratan faaliyet olması nedeni ile asgari seviyeye düşürülmesi, tedaik zinciri karlılığının artmasını sağlayacaktır.

3.Tedarik Zincirleri ile 3.PL İşbirliği

Tedarik zinciri boyunca  ortaklaşa kullanılan merkez ve bölge depoları, dağıtım merkezlerinin yönetimi, hammadde, malzeme ve mamul taşıma hizmetlerini kapsayacak şekilde asgari sayıda tutulan 3.PL lojistik firmaları ve tedarik zinciri firmaları arasında uzun vadeli, geniş kapsamlı bir lojistik sözleşme yapılması sağlanmalıdır.

Tedarik zinciri firmalarının lojistik organizasyonları içerisinde görev alan üst, orta düzey yöneticiler ve lojistik uzmanlarından oluşan lojistik proje ekipleri; tedarik zincirinin lojistik gereksinimlerini karşılamak amacı ile depo, dağıtım merkezi yönetimi ve taşıma faaliyetleri hizmetlerini içeren entegre lojistik ihale şartnamesini hazırlama, ihale açma, ihale sürecini yöneterek 3.PL lojistik firmalarını seçme ve sözleşme sürecini tamamlamalıdır.

Tedarik zinciri firmalarına hizmet veren merkez depo, bölge depo ve dağıtım merkezleri yönetimi ile ihtiyaç duyulan taşıma hizmetleri, asgari sayı ile sınırlandırılmış 3.PL lojistik firmalarından alınmalıdır. Tedarik zinciri ölçeğinde hizmet veren 3.PL lojistik firmaları ile işbirliği yapılması; depo, dağıtım merkezi ve taşıma maliyetlerinin mevcut maliyetlere göre radikal bir şekilde azalmasına imkan verecektir.

Tedarik zinciri firmalarının aynı depoları kullanması, gelen ve giden lojistik ihtiyaçlarının sözleşmeli 3.PL lojistik firmaları tarafından karşılanması; taşıma araçlarının gidiş ve dönüş yüklerinin organize edilmesini ve taşıma maliyetlerininin azaltılmasını sağlayacaktır. Üretici fabrikasından perakande merkez deposuna gönderilen bir araç, merkez depoda boşaltıldıktan sonra mağaza sevk araç planına dahil edilerek, üretici fabrikasının bulunduğu şehirdeki mağazaya geri sevk edilebilir.

4.Tedarik Zinciri Boyunca Stok Optimizasyonu

Tedarik zinciri boyunca merkezi depo ve bölgesel depolarda bulunan ürünlere ait asgari stok seviyeleri; planlama, satış operasyon, tedarik zinciri uzmanları ve yöneticilerden oluşan proje ekipleri tarafından ortaklaşa alınan kararlar sonucunda belirlenmelidir. Tedarik zinciri cirosuna etkisi yüksek, hızlı hareket gören ve stratejik açıdan önem arz eden ürünlerin seçilerek, proje çalışmaları kapsamında yer alması sağlanmalıdır. Bununla birlikte; zincir boyunca hareket görmeyen stokların tespiti ve bu stokların satılması için firmalar arasında işbirliği yapılması hedeflenmelidir. Bu hedefe ulaşılması, stok tutma maliyetlerindeki azalmaya ve tedarik zinciri karlılığına olumlu etki sağlamanın ötesinde, merkezi ve bölge depolarında etkin depolama alanı yönetimine imkan verecektir.

Tedarik zinciri boyunca stok optimizasyonun sağlanabilmesi için; çoğunlukla firmaların satış hedeflerine ve geçmiş yılın satış bilgilerine dayalı olarak gerçekleştirilen stok yönetimi ve fabrikalar, bölge depoları ile satış noktaları arasında uygulanan geleneksel itme yönteminden vazgeçilmelidir. Bunun  yerine; satış noktaları ile bölge depolarının, bölge depoları ile merkezi depoların ve merkezi depolar ile fabrika depolarının birbirleri ile sistemsel olarak etkileşimde bulunduğu, entgerasyona dayalı stok yenileme faaliyetleri sonucunda oluşan ve ağırlıklı olarak çekme yönteminin kullanıldığı itme-çekme yöntemi kombinasyonları uygulanmalıdır.

5.Ortaklaşa Kullanılan Tedarik Zinciri Yazılımları

Tedarik zinciri firmaları tarafından zincir boyunca talep tahmini, üretim planlama, stok yönetimi, araç ve güzergah optimizasyonu yapmak amacı ile tedarik zinciri yazılımlarının belirlenmesi, bu yazılımların ortaklaşa kullanımı, sistem bütünlüğünün sağlanması ve etkin stok yönetimi açısından önem arz etmektedir. Bu yazılımların tedarik zinciri firmaları tarafından ortaklaşa satınalınması halinde; ilk  yatırım, kurulum, entegrasyon ve yazılım geliştirme maliyetlerinden önemli miktarda tasarruf elde edilmesi sağlanacaktır.

  Tedarik zinciri firmalarının IT organizasyonlarında yer alan yönetici ve uzmanlardan oluşan tedarik zinciri IT proje ekipleri ile; planlama, stok yönetimi ve dağıtım optimizasyonu konu başlıklarındaki gereksinimlerin belirlenmesi faaliyetleri gerçekleştirilmelidir. Bu faaliyet sonrası yazılım firmaları ile görüşülmesi, tedarik zinciri yazılımlarının seçilmesi, kurulum ve geliştirme sürecinin projelendirilmesi, proje onayının alınması ile proje zaman planına göre kurulum ve geliştirme alışmalarının etkin bir şekilde tamamlanması sağlanmalıdır.

6. Tedarik Zinciri Bilgi Paylaşım Platformları (B2B)

Tedarik zinciri içerisinde ürün akışı ile birlikte gerçekleşen bilgi akışının eş zamanlı olarak firmalar arasında sistemsel olarak paylaşımı, B2B internet portalı üzerinden sağlanmalıdır. B2B internet portalları; bilgi akışının tedarik zinciri firmaları ve tedarik zincirine hizmet veren 3.PL lojistik firmaları arasında işlenebilir data formatlarında paylaşılmasına ve dataların işlenmesine imkan vermelidir.

Satınalma ve müşteri siparişlerinin iletilmesi, sipariş teyit bilgilerinin sistemsel olarak işlenmesi, irsaliye ve fatura bilgileri, teslimat bilgisi, satış ve stok bilgilerinin sistemsel paylaşımı faaliyetleri ile zincir boyunca ürün hareketinin takibinin sağlanması faaliyetleri, B2B internet portalı üzerinden gerçekleştirilebilir.

B2B internet portalının temel kullanım amaçları; tedarik zinciri boyunca oluşan ürün akışını izlenebilir kılmak, ürün hareketi sonucunda oluşan bilgilerin firmalar arasında paylaşımını sağlamak, bu bilgileri işlenebilir data formatlarında paydaş firmaların ERP sistemlerine aktarmaktır.

Tedarik zincirlerinde işbirliği yöntemlerinin; tedarik zinciri boyunca izlenebilirlik, operasyonel maliyet, operasyonel verimlilik, stok yönetimi ve tedarik zinciri karlılıkları üzerindeki etkileri gösteren tablo aşağıda yer almaktadır.

Firma Sınırlarının Ötesinde Zincir Boyunca Gerçekleştirilen Ortaklaşa Projeler

Günümüz rekabet şartlarında, firmaların kendi organizasyonel sınırları içerisinde gerçekleştirdikleri tedarik zinciri iyileştirme ve geliştirme projelerinin; tedarik zinciri boyunca oluşan stok seviyeleri ile stok devir hızlarına, depolama ve dağıtım maliyetlerine, tedarik sürelerine, müşteri hizmet seviyesi ve tedarik zinciri karlılığı üzerindeki olumlu etkileri çok kısıtlı seviyelerde kalmaktadır.

Buna karşılık firmaların organizasyonel sınırlarını aşan, tedarik zinciri boyunca firmaların ortaklaşa gerçekleştirdiği iyileştirme ve geliştirme projeleri, tedarik zinciri karlılığına önemli katkılar sağlamakta, müşteri beklenti ve gereksinimleri daha etkin ve verimli bir şekilde karşılanabilmektedir.