Geçtiğimiz 25 Haziran perşembe sabahı her zamankinden azıcık daha erken bir saatte, liman römorkörlerininkini andıran düdük sesleriyle ağır uykumu istemeye istemeye terk etmek zorunda kaldım. Hem İstanbul-Ambarlı hem de İzmir-Alsancak limanlarına uzak bir bölgede konuşlandığımdan ötürü, söz konusu uyandırıcı düdük seslerini her nedense detaylarını bir türlü anımsayamadığım bir rüyada işittiğimin bilincine varmam saniyeler gerektirdi sadece. Kalkıp, soğuk sabah duşumu aldıktan ve lacivert tonlu, desensiz Bermuda şortumla kruvaziyer figürü logolu beyaz renkli tişörtümü giydikten sonra mutfağa yöneldim. Battal boy bir cam kupaya iki yemek kaşığı öğütülmüş buz koyup üzerine taze sıkılmış portakal suyu ekledim. Ardından, enfes içeceğimle beraber çalışma masama kuruldum ve laptopumu açarak, “IMO” ve “Dünya Denizciler Günü” eksenindeki şu anda okumakta olduğunuz köşe yazısını meydana getirmeye giriştim. Buzlu taze portakal suyu, yarı aralık peneceremden odama dolan sabah serinliği ve elbette denizyoluseverliğim bugünkü ilk yazı serüvenimde yolculuk arkadaşlarımla kolaylaştırıcılarım olsunlar!

İngilizce kısaltması IMO [International Maritime Organization] olan ve Türk denizcilik dünyasında, “Uluslararası Denizcilik Örgütü” ismiyle bilinen önemli kuruluş, Birleşmiş Milletler’in deniz taşımacılığını düzenlemekten sorumlu özel bir birimidir. Esas temeli Mart 1948’de Cenevre’deki Birleşmiş Milletler denizcilik konferansında atılan ve ilk resmi toplantısını Ocak 1959’da Londra’da gerçekleştiren örgüt, Mayıs 1982’de bugünkü iyi bilinen adını almıştır. Birleşmiş Milletler’in merkezinin New York’ta bulunmasına karşın, IMO kuruluşundan beri merkezi İngiltere’nin ve Birleşik Krallığın başkenti Londra olan bir kurumdur. Halen Londra’daki Thames Irmağı’na bakan modern binasında aktivitelerini sürdüren IMO bu binaya 1982 senesi ortalarında taşınmıştır. Örgütün şu anda, aralarında ülkemizin de yer aldığı, 174 üye devleti ve üç ortak üyesi vardır.

Değişik nedenlerden kaynaklı global gerginliklere ve deneyimlemeyi sürdürdüğümüz benzeri görülmemiş, zorlu COVID-19 insani sağlık krizine rağmen, ticari denizciliğin her geçen gün âdeta katlanarak, beraberindeki çözüm bekleyen çok sayıda sorunla birlikte büyümesi IMO’nun yetki, görev ve sorumluluk sularını da gün geçtikçe katlanarak büyütmektedir. Bu amaçla örgüt, işlevselliğini korumak adına bir genel kurul, bir yürütme konseyi ve beş ana komiteden (Deniz Güvenliği Komitesi; Deniz Çevresi Koruma Komitesi; Hukuk Komitesi; Teknik İşbirliği Komitesi; Kolaylaştırma Komitesi) oluşacak şekilde yapılanmıştır. Bir dizi alt komite de, ana komitelerin çalışmalarını desteklemektedir. Kuruluşun “başkan yönetici”si, genel kurul ve yürütme konseyinin ortak kararı ile dört yıllık bir görev süresi için seçilip belirlenen bir “genel sekreter”dir. IMO’nun 1 Ocak 2016’dan bu yana görev yapan genel sekreteri Güney Koreli Bay Kitack Lim’dir. Örgütün ilk genel sekreteri ise 1959-1961 arasında görev üstlenmiş Danimarkalı Bay Ove Nielsen’dir. Uluslararası anlaşmalarla sözleşmelere ek olarak, IMO resmen aktif olduğu günden bu yana hayli geniş bir hareket alanı yelpazesinde çeşitli konularla ilgili yüzlerce tavsiye kararı da almıştır.

Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün başlıca faaliyet alanları şöyle özetlenebilir: Uluslararası denizlerde seyir güvenliği yönünden gerekli teknik önlemleri almak ve buna ilişkin uluslararası standartların düzenlenmesini teşvik etmek - Deniz işletmeciliğinin en etkin ve verimli biçimde fonksiyon göstermesini sağlamak üzere, gerekli kuralların kabulünü özendirmek - Denizlerin gemiler tarafından kirletilmesinin önlenmesine yönelik olarak, ülkeler arasında iş birliği yapılmasını sağlamak. Örgüt ayrıca ticari denizcilik eğitimi konusundaki kalıcı kararlılığının bir göstergesi olarak, Mayıs 1983’te İsveç’in ünlü liman şehri Malmö’de yüzlerce öğrencinin eğitim gördüğü Dünya Denizcilik Üniversitesi'ni de kurmuştur.

IMO, son derece güç şartlarda çalışarak toplumların gelişme-ilerleme-kalkınma düzeylerini yükselten, dünya ticaretiyle ekonomisinin çok büyük bir bölümünde aktif rol oynayan, neredeyse her türden tüm yüklerin (hammadde ve bitmiş ürün halinde) yaklaşık %90’ının gemilerle naklini gerçekleştiren denizyolu sektörünün cefakâr ve fedakâr insanlarının, yerküre toplumlarının refahına sağladıkları bu eşsiz katkısını hatırlatıp dünya kamuoyuna sürekli anımsatmak için, 2010 senesinde aldığı öncü bir kararla her yıl “25 Haziran”ın “Dünya Denizciler Günü” olarak kutlanmasını uygulamaya geçirmiştir. Her senenin 25 haziranında farklı bir konunun nakliyat ve lojistik gündemine getirildiği bu anlamlı günün içinde bulunduğumuz 2020 yılındaki temel teması ise IMO tarafından "Denizciler Kilit Çalışanlardır” şeklinde belirlenmiştir.

Denizciler/Gemi çalışanları, COVID-19 pandemisinin ön cephelerinde görev alarak, gezegen genelinde gıda, ilaç ve tıbbi malzeme gibi hayati ürünlerin düzenli akışını sürdürmede göz ardı edilemez bir rol oynamaktadırlar. Bununla birlikte, COVID-19 pandemisi ve ardından ülkelerin uygulamaya soktuğu kısıtlamalarla yasaklar, ülkeler arasındaki hava ulaşımının kargo taşımacılığı dışında durdurulması gibi sebepler toplamıyla ticaret gemilerindeki mürettebatın değişimi ve memleketlerine geri dönüşü konularındaki belirsizlikler ve aksaklıklar da dahil olmak üzere, bireyin fiziksel ve ruhsal sağlığını zorlayıcı nitelikte olağanüstü çalışma şartlarına yol açmıştır. "Denizciler Kilit Çalışanlardır” temasıyla IMO, dünyamız denizcilerinin deneyimledikleri ilgili sorunların ortadan kaldırılması ve çözümünün kolaylaştırılmasına yönelik olarak yeryüzü hükümetlerinin gecikmeden gerekli girişimlerde bulunmalarını teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Yine aynı tema ile IMO özellikle COVID-19 krizi sırasında denizcilerin gösterdikleri üstün performanstan dolayı da toplumsal seviyede farkındalık yaratarak, onların hak ettikleri övgü ve saygıdan yoksun kalmamasını hedeflemekte.

Bu bağlamda, ülkelerin sektör düzenleyicisi konumundaki ulaştırma otoriteleriyle işveren konumundaki ticari denizcilik kuruluşlarının da konuya ilişkin duyarlıklarının artırılmasına çalışılması IMO’nun bu yıl 10’uncusu kutlanan “Dünya Denizciler Günü”nde vurgulamak istediği noktalar arasında olup, bu amaçla hem internet hem de en popüler sosyal medya araçlarından daha optimum derecede yararlanılması öngörülmektedir. Böylelikle yaratılacak yoğun bir iletişim ve etkileşim ağıyla denizcilerin küresel ticaret ve ekonomideki emniyetli, çevreci, özverili ve krizsavar nitelikler barındıran rolünün IMO yönetimince hemen herkese duyurulması gerçekleşebilecektir.

Dört benzersiz denize kıyısı bulunan Türkiyemizde, denizyolu ile yük ve yolcu taşımacılığının diğer nakliyat unsurlarıyla kıyaslandığında ülke genelinde ne yazık ki hâlâ hayli düşük bir paya sahip olduğuna tanıklık etmekteyiz. Öte yandan, bütün ses getirici girişimlere karşın, yük ile yolcu taşımacılığında dünyanın öncü denizci uluslarının ulaşara “Denizcilik Anayasası”nı devamlı biçimde düzenledikleri muştucu ufuklara da henüz erişebilmiş değiliz. Bununla birlikte, finansal vahşilik ve yok edicilik niteliği yüksek bir küresel krizden minimum hasarla sıyrılma rotasına girmeye var gücümüzle çabalarken, karşımızda ağır ağır beliren anlamlı ve kalıcı ataklar yapabilme şansını ülkemizin köklü ve etkin ticari denizcilik camiası olarak, geçmiştekinden ve gereğinden de daha iyi kullanmasını başarmalıyız! Bir başka deyişle, “o”nu yani denizciliği hep avcumuzun içi gibi tanıma alışkanlığımızı asla bırakmamalıyız! Bu konuda yeterli bilgi birikimi ve deneyimden yoksun olmadığımız sizce de “deniz götürmez” bir gerçek değil midir?

Denizler, okyanuslar, gemiler, limanlar yeryüzü ulaştırma geleneğinde insanlığın vazgeçilmez kılavuzları arasında yer almaya devam ederken ve edecekken, deniz ve denizcilik tutkunu bir şair-yazar sıfatıyla, başta ülkemizdekiler olmak üzere gezegenimizin tüm denizcilerini en olumsuz koşullarda bile hakkını vererek yerine getirdikleri sorumluluk düzeyi hiç eksilmeyen görevlerinden ötürü içtenlikle selamlayarak kutluyor ve meslektaşlarıyla birlikte daha nice sağlık ve başarı dolu “25 Haziran Dünya Denizciler Günü” yaşamalarını diliyorum.

Verimli günler ve gelecek pazar yine bu sütunda görüşmek üzere.