İstanbul, Bogota, Curitiba, Jakarta/Cakarta, Guangzhou, Mexico City, Buenos Aires, Brisbane, Ottawa, Eindhoven, Metz, Val-de-Marne (“Büyük Paris” Metropolü sınırları içinde) gibi yeryüzünün büyük ve kalabalık yerleşim bölgelerinde, özellikle 2000’li yıllarla birlikte hatırı sayılır bir popülerliğe ulaşan ve kısaca “Metrobus (Metrobüs)” olarak adlandırılan bir tür karayoluyla toplu ulaşım sistemi mevcuttur. Ulaştırma dünyasındaki çok sayıda terim gibi, İngilizce kökenli “metro” ve “bus (otobüs)” sözcüklerinden türetilmiş bu isim, Anglo-Amerikan taşıtlar sistemi literatüründe daha az anılan fakat belki de daha doğru tanımıyla “Bus Rapid Transit (Hızlı Otobüs Taşımacılığı)” olarak da bilinir. Metrobüs sisteminde çalışan otobüsler kendileri için özel inşa edilmiş şehir içi ve dışı karayolu şeritlerini ve bu şeritler üzerinde belli aralıklarla inşa edilmiş durak ve terminalleri kullanırlar ki, zaten sistemin süratli oluşundaki en belirgin unsur da budur.

Aslında en ekonomik, güvenli ve hızlı toplu taşımacılık biçimi olan raylı sistemlerin herhangi bir üyesinin farklı nedenlerle uygulamaya geçiril(e)mediği ya da geçirilmesinin geciktiği durumlarda, dizel motorlu “metrobüs”ler pek çevre dostu olmamalarına rağmen, elektrik enerjisiyle çalışan troleybüsleri neredeyse unutulmanın sınırına yaklaştırmış, ancak yine çevreci elektrik enerjisiyle işlev gören tramvay, hafif metro, metro gibi raylı sistemin “as oyuncuları”nın ne çelik tekerleklerini ne de çelik raylarını unutulmuşluğun damına atmayı başaramamıştır.

“Metrobüs” uygulamasının gezegenimizde nüfusu hızlı ve devamlı şekilde artan 2 önemli megapolde [İstanbul ve Bogota] göz ardı edilemeyecek bir kullanım popülaritesine sahip olduğunu belirtmek gerek. Kolombiya’nın hem başkenti hem de en büyük şehri konumundaki Bogota halen İstanbul’dan farklı olarak sadece tek körüklü (ve iki vagonlu) değil, iki körüklü (ve üç vagonlu) belediye otobüslerini de “metrobüs” hatlarında epeydir başarıyla işletmesiyle tanınıyor. Bogota ve İstanbul “metrobüs” sistemlerinin ortak yanı ise dizel motorlu modern otobüsler kullanmaları. Zaten şu anda dünya üzerindeki hemen tüm “metrobüs” hatlarında çoğunlukla tek körüklü ve dizel motorlu otobüslerin çalıştığını söylemek hiç de yanlış olmaz [Bazı özel durumlarda, söz konusu yeryüzü “metrobüs” hatlarında körüksüz normal belediye otobüslerinin de çalışabildiğine tanıklık etmek mümkün elbette]. Bogota ve İstanbul ile diğer yeryüzü megapollerindeki metrobüslerin esin kaynağı hiç şüphesiz 1974’ten beri faaliyet gösteren, dünyanın hem ilk hem de halen en uzun hat ve en fazla yolcu taşıyan metrobüs ağının yer aldığı Brezilya’nın Curitiba kentindeki kısaca RIT diye bilinen ulaştırma sistemidir.

Hangi kentin hangi bölgesi veya bölgelerinde servise konulmuş olurlarsa olsunlar, “metrobüs”ler gerek maliyet, gerek etkinlik, gerek güvenlilik, gerekse de çevre kirliliği parametreleri açısından hep büyüteç altında olup, sıklıkla tartışma konusu yaratan toplu ulaşım araçlarıdır. O nedenledir ki, ilgili işletmelerin olası en kısa sürede “metrobüs” filolarının tamamını belirli aralıklarla şarj edilebilen elektrik motorlu araçlara dönüştürme hazırlıkları, devingen toplu ulaştırma âleminin en önemli gündem maddeleri arasındadır [Bu arada, yeri gelmişken, “metrobüs” sistemi dışında ülkemiz dahil pek çok ülkedeki klasik belediye otobüslerinin de elektrik enerjisiyle çalışan tipteki araçlara dönüştürülmesi planlarının kademe kademe uygulamaya geçirildiğini sizlere belirtmek/anımsatmak isterim].

Biz tekrardan dönelim, deyim yerindeyse elektrikli “metrobüs”lere! Bu konuda, Kolombiya Hükümeti ve Kolombiya’nın başkenti Bogota ile önemli şehirlerinden Soacha’da aktif biçimde metrobüs sisteminin işleticisi devlet sermayeli TransMilenio şirketinin talebi üzerine, meşhur Çin otomotiv firması BYD tarafından “K12A” diye adlandırılan dünyanın en uzun ilk elektrikli otobüslerinin üretimi çok yakın bir zaman önce tamamlandı. Söz konusu 2 körüklü (ve 3 vagonlu) teknoloji harikası zarif metrobüslerin ilk tanıtımı da içinde bulunduğumuz nisan ayının ilk günlerinde araçların imal edildiği Çin’in Shenzhen kentinde, kalabalık bir davetli topluluğunun önünde şık bir törenle yapıldı. Bu oldukça sessiz, çevreci ve konforlu uzun otobüslerin Bogota’daki TransMilenio kuruluşunun hangi hatlarında ve hangi tarihte ilk resmi seferlerine çıkacakları henüz açıklanmadı. Ancak “fısıltı gazetesi”nden sızan haberlere göre, yaz bitmeden Bogotalıların merakla bekledikleri bu yeni elektrikli metrobüslere yolcu olarak binebileceklerinden söz ediliyor. Denilebilir ki, yaklaşık son bir senedir hemen bütün ünlü gezi dergileri ve seyahat acentaları tarafından gezegenimizdeki en popüler turistik destinasyonlar arasında gösterilen Kolombiya ve başkentine olanağı olan gezginlerin yolculukları için böylece bir sebep daha doğmuş oldu!

Dilerseniz azıcık da, elektrikli otobüs ve otomobil üreticileri arasında dünyanın en deneyimli ve yetkin firmalarından biri sayılan BYD şirketinden söz edelim. Şubat 1995’te kurulan ve adını İngilizce “Build Your Dreams (Düşlerinizi İnşa Edin)” cümlesinin kısaltılmış halinden alan Çin kökenli BYD şirketi [BYD Co Ltd], oldukça ünlü bir yüksek teknoloji firmasıdır. Özellikle ulaştırma [otomotiv-raylı sistemler], elektronik ve yenilenebilir enerji sahalarında son derece yaratıcı çözümlere sürekli biçimde başarılı imzalar atan kuruluşun dünya genel merkezi Çin’in Shenzhen kentidir. İlk kurulduğunda sadece 20 personeli varken, BYD bugün 6 kıtada faaliyet gösteren ve 240 000 çalışana sahip, hem Hong Kong hem de Shenzen Menkul Kıymetler borsası’na kayıtlı küresel bir dev şirket konumundadır. İlk şehir içi ulaşım için elektrikli otobüsünün yapımını 2010’da gerçekleştiren ve “Daha iyi bir yaşam için teknolojik yaratıcılığı” kendisine misyon edinmiş BYD’nin Çin’dekiler dışında Birleşik Amerika, Fransa, Brezilya ve Macaristan’da da tamamen elektrikli ticari taşıtların üretimi için fabrikaları bulunmaktadır. BYD şimdiye kadar, başta Çin olmak üzere farklı dünya ülkelerine farklı tiplerde (ve çoğu 10 metreden uzun) 50 000’den fazla elektrikli otobüs satarak bu alanda rakipsizliğini ilan etti. Tarafsız toplu ulaşım gözlemcileri, BYD’nin pazardaki dişli rakiplerine kıyasla en göze çarpan avantajının kusursuza yakın derecedeki Ar-Ge tesisleri olduğunu sıklıkla vurguluyorlar. Öte yandan BYD yetkilileri, her ne kadar “K12A”nın öncelikle Bogota şehrinin ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanmış olsa da, metrobüs ağına sahip tüm ülkelerin kısa sürede ilgi odağı haline gelebileceği konusunda bir hayli iyimserler.

Gerek İstanbul gerekse de de Bogota’ya bu haftaki köşe yazımda epeyce değindiğimden ötürü, bir tür trafik/ulaştırma verilerini 2005 senesinden bu yana ciddiyet ve tarafsızlık ilkeleriyle analizleyen uluslararası INRIX şirketinin Şubat 2019’da yayınladığı rapora göre, 2018 yılında dünyanın en kötü/kaotik trafik akışına sahip şehirleri arasında İstanbul’un 2’nciliği, Bogota’nın ise 3’üncülüğü kaptığı bilgisini sizlere aktarmakta fayda görüyorum. Bu hiç de gurur duyulmayacak listenin 1’inciliği ise Moskova’ya ait. Söz konusu listenin ilk 3 sırasını paylaşan metropollerden Moskova’da, İstanbul ve Bogota’ya kıyasla çok daha köklü ve yaygın bir raylı sistem şebekesinin varlığına karşın, “Beyaz Taş” lakaplı görkemli şehrin onlardan tek farkı şu an için “metrobüs”ten yoksun olması!

Konuya ilgi duyan kişi ya da kurumların bu çevreci ve işini iyi yapacağa benzeyen yeni Çin yapımı “âdeta dev bir tırtılı andıran” çift körüklü-üç vagonlu süper uzun otobüsün (yani metrobüsün) aşağıdaki satırlara sığdırmaya çalıştığım özet teknik özelliklerine bir göz atmalarında yarar olabileceği kanısındayım.

Keyifli okumalar, verimli günler ve gelecek pazar yine bu sütunda görüşmek üzere.

“Dünyanın tamamen elektrikli en uzun otobüsü: BYD K12A”

- Geliştirici ve üretici firması: BYD Co Ltd

- Yapım yeri: Shenzhen (Çin Halk Cumhuriyeti)

- İlk serinin yapım tarihi: Nisan 2019

- Temel özelliği: Dünyanın tamamen elektrik enerjisiyle çalışan, sıfır emisyonlu en uzun otobüsü

- Ekstra özelliği: Aracın trafikteki toplam enerji tüketimini düşürmek amacıyla farklı yol koşullarına bağlı olarak, iki tekerden dört teker çekişe geçiş sistemine sahip dünyanın ilk elektrikli otobüsü

- Dünyada ilk kullanıma gireceği yer: Kolombiya’nın başkenti Bogota’daki TransMilenio toplu taşımacılık ağının metrobüs hatları

- Metrobüs hatları dışında kullanımın uygun olabileceği diğer alanlar: Büyük şehir merkezleriyle havalimanları ve üniversite kampüsleri arasında seri yolcu taşımacılığı

- Dış gövde yapısı: Alüminyum alaşımlı (böylelikle aracın toplam ağırlığı daha düşük)

- Uzunluğu: 27 metre

- Tipi: Çift körüklü, üç vagonlu şehir içi ulaşımına (özellikle metrobüs sitemiyle uyumlu) uzun otobüs

- Üretici firmasınca verilen kod adı: BYD K12A

- Toplam motor gücü: 600 kilovat (816 beygir gücü)

- Maksimum hızı: Saatte 70 kilometre

- Maksimum yolcu kapasitesi: 250 kişi

- Araç motorunun yaklaşık şarj süresi: 2 saat

- Tek bir şarj işlemi sonrasında aracın gidebileceği maksimum menzil: 300 kilometre (yaklaşık bir günlük sefer aktivitesine denk)

- Yolcuların farklı elektronik cihazlarının ücretsiz şarjı için araç içi prizler: Mevcut

- Araç içinde sıcak-soğuk klima sistemi: Mevcut