Globalleşmenin artan gücü ile dünya ticaretine engel olan korumacılık duvarlarının ortadan kalkması, ülkelerin yabancı yatırımcılara sağladığı önemli imtiyazlar, teknolojinin üssel olarak gelişimi ve dünya üzerinde internet kullanımının yaygınlaşması neticesinde firmalar yeni pazarlara  geçmiş dönemler ile kıyaslanmayacak bir şekilde çok daha hızlı ulaşabilmektedir.

Deniz yolu taşımasına bir alternatif olarak gelişmekte olan ve Asya ile Avrupa kıtaları arasında hizmet veren tren yolu taşımacılığı coğrafi olarak birbirlerine aşırı uzak konumda bulunan Doğu ve Batı pazarlarını tarihte eşi ve benzerine rastlanmadık bir şekide  yakınlaştırmaktadır. Benzer şekilde Kıta Avrupası boyunca intermodal lojistik çözümlerinin firmalar arasında gittikçe yaygın bir kullanımı söz konusudur.Bir alternatif olarak gelişen intermodal taşıma fiyatları kara taşımaları ile kıyaslandığında daha düşük nakliye maliyetleri sunar hale gelmektedir.Bu gelişmeler firmaların eskiden ulaşamadıkları farklı pazarlarlara ve potansiyel müşterilere ekonomik ve hızlı bir şekilde ulaşmasını sağlamaktadır.Firmaların coğrafi olarak komşu ülke pazarlarının çok daha uzağına ve hatta deniz aşırı kıtalarda yer alan farklı pazarlara kolay bir şekilde ulaşabilme fırsatı  tedarik zincirleri açısından aşılması gereken bir zorluğu beraberinde getirmektedir.Tedarik zincirleri bu pazarlarda başarılı olmak için ürün bulunabilirliğini sürdürülebilir şekilde sağlamak zorluğu ile karşı karşıya kalmaktadırlar.Bu pazarlarda rekabet gücü elde edilmesi açısından hayati bir önem arz eden ürün bulunabilirliğinin sağlanması doğru bir şekilde tasarlanmış bir tedarik ağının etkin ve verimli bir şekilde yönetilmesini zorunlu kılmaktadır.

Ürün bulunabilirliğini sağlama gayreti gösteren her bir tedarik zinciri bir yandan olası talep belirsizliğini bir yandan gün geçtikçe karmaşık hale gelen tedarik ağını başarı ile yönetme misyonunu edinmek durumunda kalmaktadır.Bu misyonun başarı ile yerine getirilmesi ancak tedarik zinciri boyunca arz ve talep tahmin faaliyetlerinin yüksek doğrulukta gerçekleştirilmesi, paydaşlar arasında ortaklaşa planlama faaliyetlerine imkan veren bir işbirliği kültürü oluşturulması ve entegre sistemler arasında orkestrasyonunun sağlanması halinde mümkün olmaktadır.Ayrıca tedarik zinciri boyunca stok doğruluğunun güvence altına alınması, anlık veri paylaşımı, veri güvenliği ile izlenebilirliğin sağlanması tedarik zinciri boyunca ürün bulunabilirliği açısından önemlidir.

Ortaklaşa Talep Tahmin Faaliyetleri

Tedarik zincirleri boyunca gerçekleştirilen talep tahmin faaliyetlerinin başarısı ürün bulunabilirliği sağlanması açısından kritik önem arz etmektedir.Talep tahmin öngürlerinin yüksek doğrulukta gerçekleştirilmesi sadece ürün bulunabilirliği ile sınırlı kalmayıp tedarik zincirinin esas amacı olan müşteri memnuniyetinin sağlanmasına imkan vermesi nedeni ile stratejik bir anlam ifade eder.Bununla birlikte firma bilançolarında mali bir değere konu olan stokların doğru seviyelerde tutulma ihtiyacını doğrudan etkilemesi nedeni ile öncelik verilmesi gereken bir konudur.İlaveten, satış kayıplarının ortadan kaldırılması veya atıl stok oluşması halinde müşteri açısından değer yaratmayan mal hareketlerini ve depolama ihtiyacını azaltılacak olması nedeni ile önemlidir.

Talep tahminleme faaliyetleri, geleneksel iş modellerine sahip firmaların fonksiyon bazlı yapılanmaları içinde hala satış bölümüne atfedilen bir faaliyet olarak görülmektedir.Bu geleneksel iş modelinin doğal bir sonucu olarak firmalar ürün bulunabilirliği konusunda olası talep değişkenliğine bağlı olarak stok yokluğu veya stok fazlalığı sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır.Firmalar genellikle stok yokluğunu gidermek amacı ile ilave üretim ve lojistik maliyetlerine katlanarak verimsizlik yaratma pahasına da olsa ürün bulunabilirliği sağlamaya çalışmaktadır.Firmalar stok yokluğunun tam aksi durumunu işaret eden stok fazlalığını ortadan kaldırmak için müşterilerine promosyonlar düzenlemektedir.Bu promosyonlar sonucunda azalan ürün fiyatlarının talep üzerinde ilave bir belirsizliği yaratmak ve kar kayıplarına sebebiyet vermek gibi doğal sonuçları bulunmaktadır.

Firmaların içinde bulunduğu farklı pazarlar ve rekabet şartlarında çok daha karmaşık hale gelen müşteri taleplerini öngörmek amacı ile gerçekleştirdikleri talep tahmin faaliyetlerinin başarısını sağlamak her geçen gün daha zorlaşmaktadır. Bu zorluğun üstesinde gelinmesi ve doğru öngörülere ulaşılması firma fonksiyonları veya organizasyonu ile sınırlı kalmayan zinciri boyunca yer alan paydaşlar ile birlikte ortaklaşa gerçekleştirilen talep tahmin faaliyetleri ile mümkün olmaktadır. Ortaklaşa gerçekleştirilen talep tahmin faaliyetleri sonrasında ortaya çıkan tahmin öngörülerinin tedarik zinciri boyunca hizmet veren bir Blokchain üzerinden eş zamanlı olarak paydaşlar ile paylaşılması taraflar açısından stratejik önceliğe sahip bir faaliyet olarak görülmelidir.

Günümüz pazar koşullarında  artan ürün sayıları ve azalan ürün yaşam döngüleri nedeni ile talep tahmin faaliyetlerinin sadece talep tahminleme konusunda uzmanlaşan,istatiksel modeller ve akıllı algoritmalar ile desteklenen talep tahmin  yazılımları (Forecast Management-FM) olmaksızın etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi mümkün gözükmemektedir.Kurumsal kaynak yazılım firmaları, firmaların ortaya çıkan bu ihtiyacına cevap vermek amacı ile esas faaliyet alanları içinde olmayan talep tahmin yönetimi konusunda uzmanlaşmış yazılımları kendi çözümleri içine dahil ederek sunmaya başlamışlardır.Bu yazılımlar, talep tahminleme faaliyetlerini hala en çok tercih edilen yöntem olarak kullanılmakta olan ofis yazılımları ile kıyas götürmez bir şekilde çok daha kısa sürede ve yüksek doğrulukta tamamlayabilmektedir.

Tahmin öngörüsünde doğruluğun sağlanması için tedarik zinciri içersinde bulunan müşteriler, ana firmanın tedarik zinciri ve satış ekipleri ile tedarikçilerden meydana gelen bir talep tahmin ekibinin kurulması ve ekip arasında işbirliği kültürünün oluşturulması bir iş gereksinimi olarak ortaya çıkmaktadır.Bu ekip tarafından talep tahminleme faaliyetinin bir yazılım kullanılarak düzenli olarak gerçekleştirilmesi sadece talep tahmin öngörüsünün doğruluğu açısından değil ayırca tedarik zinciri kazançları ve tutulan stok seviyeleri açısından önem arz etmektedir.

Sadece geçmiş dönem (18-24 ay) içinde gerçekleşen satış bilgileri ile sınırlı olmayacak şekilde ekonomik göstergeler, pazar ve ürün bilgisi, tüketici eğilimleri,promosyon dönemleri ile yüksek ve düşük sezon satış bilgilerini de göz önünde bulunduran bir talep tahmin faaliyetinin sonucunda elde edilen tahmin öngürüleri çok daha yüksek doğrulukta olmaktadır.

Ortaklaşa Planlama

Talep tahmin öngörülerinin yüksek doğrulukta olması tedarik zinciri boyunca müşteriye sunulan değeri ve tedarik zinciri karlılığını doğrudan etkilemesi nedeni ile tüm paydaşların sorumluluğunda olmalıdır. Bu sorumluluğun bir başka gerekçesi ise ana firma başta olmak üzere tedarik zinciri  paydaşlarının hammadde, yarı mamul ve mamul stok seviyelerinin tahmin öngörüsünden doğrudan etkileniyor olmasıdır. Her seviyede oluşan stokların mali değerleri nedeni ile tedarik zinciri boyunca konumlanmış her bir firmanın bilanço boyutundan bakıldığında stoklar ayrıca finansal bir anlam ifade etmektedir.Gelişmekte olan ülkelerin içinde bulunduğu yüksek enflasyon ortamının doğal sonucu olarak finansal maliyetlerin artması nedeni ile stok maliyetlerinin çok daha etkin bir şekilde kontrol edilmesi gerekmektedir. Firmaların ticari hayatlarını sürdürebilmesi ancak finansal kaynaklarını etkin yönetmesi ve planlaması ile  mümkün olmaktadır.Tedarik zinciri boyunca ortaklaşa olarak gerçekleştirilmesi gereken talep tahmin ve stok yönetim faaliyetleri firmaların finansal kaynaklarını ve işletme sermayelerini doğrudan etkiler boyutta olması nedeni ile hayati bir önem taşımaktadır.

Tedarik zinciri boyunca paydaşları arasında işbirliğine ihtiyaç duyulan faaliyetlerin başında ortaklaşa planlama faaliyetleri gelmektedir Talep tahmin faaliyetleri zincir boyunca ortaklaşa gerçekleştirilmesi gereken temel faaliyetlerden sadece biridir.Günümüzün gelişen teknolojileri ; dağınık bir veri yapısı ile çalışan, şifreleme (kripto) özelliği ile veri güvenliğini sağlayan Blokchain ve kurumsal kaynak planlama yazılımları(ERP) ile entegre çalışabilen talep tahmini (FM) yazılımlarının bulut tabanlı çözümlerini sunmaktadır.Tedarik zinciri boyunca ana firma konumunda bulunan bir firmanın liderliğinde kurulan ve tüm paydaşların aktif olarak katılım sağladığı bir proje ekibi tarafından Blokchain ve Talep Tahmin yazılımının seçimi ve kurulumu başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilir.Bu ekip tarafından Bulut üzerinde Blokchain ile entegre olarak çalışan bir talep tahmin yazılım (FM) sistemine sahip olma veya kiralama modellerinden biri kullanım modeli olarak seçilebilir ve bu entegre sistem uzun yıllar tedarik zincirine faydalı hizmetler sunabilir.

Teknolojinin üssel gelişimine paralel şekilde bir gelişim gösteren bulut tabanlı kurumsal kaynak planlama yazılımları(ERP),tahminleme yazılımları (FM),üretim çizelgemeleme yazılımları (APS), üretim yönetim sistemi yazılımları (MES), nakliye yönetim sistemi yazılımları (TM), depo yönetim sistem yazılımları (WMS), Blokchain, nesnelerin interneti uygulamaları (IoT) ile makine öğrenmesi ve yapay zeka çözümlerini (AI) kapsayan bir dijital tedarik zinciri yapısına geçiş mümkün olmaktadır.Dijital bir tedarik zinciri ekosisteminde paydaşların ortaklaşa planlama, anlık veri paylaşımı ve veri güvenliği ile zincir boyunca izlenebilirlik gereksinimleri geçmiş dönemlerde olmadığı kadar eş güdümlü çalışan bir yapı içinde yüksek etkinlik düzeyinde karşılanabilir durumdadır.

Dijital tedarik zinciri ekosisteminde, paydaşlar arasında kabul gören bir iş anayasası ve taraflar arasında tesis edilen işbirliği kültürü içinde ortaklaşa faaliyetlere konu olan talep tahmini, malzeme ihtiyaç planlama, satınalma,stok yönetimi,nakliye,depolama faaliyetleri ve bu faaliyetlere konu olan optimizasyonlar çok daha etkin ve verimli bir düzeyde gerçekleştirilebilir hale gelmektedir.

İzlenebilirlik ve Stok Doğruluğu Sağlanması

Ürün bulunabilirliği sağlama faaliyetleri sadece paydaşlar tarafından gerçekleştirilen ortaklaşa planlama ve talep tahmin faaliyetleri ile sınırlı değildir.Talep tahmin faaliyeti sonucunda ortaya çıkan ve belirli bir dönemi kapsayan satış tahmini öngörüsü tedarik zincirinin paydaşları açısından bakıldığında bir başka önemli sürecin başlatılmasına imkan vermektedir. Bu önemli süreç, üretim planları ile her seviyede tedarik ve stok ihtiyacını ile ürün bulunabilirliğini doğrudan etkilemekte, kısa, orta ve uzun dönemli olarak gerçekleştirilmekte ve malzeme ihtiyaç planlaması olarak adlandırılmaktadır. Malzeme ihtiyaç planlama sürecinin etkinliğinin sağlanması için sadece yüksek doğrulukta öngörülen bir satış tahminine sahip olunması yeterli olmamaktadır.Bu öngörüye ilaveten tedarik zinciri boyunca sağlanan izlenebilirlik, her bir paydaşın mülkiyetinde hareketsiz durumda olan veya hareket gören stoklar ile paydaşların emniyet stok bilgilerini içeren diğer önemli bilgilere de ihtiyaç duyulmaktadır.Sadece ana firmanın sınırları ile kısıtlanmış yüksek doğrulukta bir talep tahmin öngörüsü, güncel müşteri ve tedarikçi siparişleri ile stok verilerine sahip olunması yeterli değildir. Ayrıca zincir boyunca izlenebilirlilik ihtiyacının tamamen karşılanması halinde malzeme ihtiyaç planlama faaliyetinin başarı ile tamamlanabileceği,elde edilen bu başarının ürün bulunabilirliğine katkı sağlayacağı göz önüne alınmalıdır.

Tedarik zinciri boyunca stok doğruluğunun ve izlenebilirliğinin sağlanması, stok yönetimi açısından hareketsiz durumda olan her bir stok için stok ve adres ilişkisinin doğru bir şekilde kurulmuş olması son derece önemlidir.İzlenebilirlik ve stok doğruluğunun sağlanması ortaklaşa planlama faaliyetleri başta olmak üzere tedarik zinciri boyunca gerçekleştirilen ve nihayetinde müşteri memnuniyeti sağlayan her bir faaliyetin başarı ile sonuçlandırılmasına imkan vermektedir.İzlenebilirliğin ve stok doğruluğunun sağlanması sadece malzeme ihtiyaç planlama ve üretim planlama faaliyetleri ile sınırlı olmayan benzer şekilde stok yönetimi açısından da kritik önem arz etmektedir.Ayrıca tedarik zinciri boyunca temel faaliyetlerin  orkestrasyonun sağlanması ile birlikte gerçekleşen depolama ve nakliye maliyetlerinin üzerinde de güçlü bir etkiye sahiptir. Tedarik zinciri boyunca paydaşların ortaklaşa gerçekleştirebileceği talep tahmin ve malzeme ihtiyaç planlama faaliyetlerine konu olan temel sürecin ana firma sınırları içindeki bölümlerine ait olası iş akışları Tablo 1.1 de yer almaktadır.

                      Tablo 1.1 Birbirleri ile Eşgüdümlü Olarak Çalışan Tahmin ve Planlama İş Süreçleri

Karmaşık Tedarik Ağları

Firmaların ana pazarlarına yakın veya çok uzak deniz aşırı coğrafi lokasyonlarda bulunan farklı pazarlarda kalıcı bir şekilde bir pazar payı elde edebilmesi ancak ürün bulunabilirliğini sürdürülebilir şekilde sağlaması ile mümkündür.Bu gereksinimin ancak tedarik zinciri boyunca her bir pazarda konumlanmış artan sayıda üretim tesisi ve bu tesislere hammadde ile yarı mamul tedarik eden, çoğunlukla üretim tesislerine yakın bir şekilde konumlanmış tedarikçi ağı ile gerçekleşmektedir.

Bu ihtiyacı karşılamak üzere tasarlanmış başka bir tedarik ağında ise az sayıda fakat merkezi bir konumda bulunan üretim tesisi ve her bir pazarda konumlanmış artan sayıda depo ve dağıtım merkezleri bulunmaktadır.Bu ihtiyaçlardan ötürü farklı pazarlarda ürün bulunabilirliğini sağlamak gayesi içinde olan her bir tedarik zinciri sadece ana pazarına hizmet verdiği dönemde sahip olduğu tedarik ağı yapısı ile kıyaslandığında geçmişe göre çok daha karmaşık bir yapıya dönüşmektedir.

Tedarik zincirlerinin tek sorunu farklı pazarlarda ürün bulunabilirliği sağlamak amacı ile üretim, depo ve dağıtım merkezlerinin sayıca artmış olması veya tedarik ağının çok karmaşık bir hale gelmiş olması değildir. Globalleşmenin doğal sonucu olarak muadil ürünlerin tüm pazarlarda bollaşması, son on yıl içinde teknolojik gelişmelerin üssel gelişimi ile birlikte kısalan ürün yaşam döngüleri, ürün özelliklerinde kişiselleştirmenin yaygınlaşması ve artan ürün çeşitliliği nedeni ile tedarik zinciri boyunca gerçekleşen mal hareketlerini karmaşık ve yönetilmesi zor bir hale getirmektedir.

Firmaların, global ve yerel pazarlar fark etmeksizin rekabet ve tedarik zinciri stratejleri olarak belirledikleri ; talebe hızlı cevap vermek veya piyasa koşullarına göre düşük fiyat sağlama stratejilerinin ortak olan tek paydası ürün bulunabilirliğini sağlamaktır.Ürün bulunabilirliği, firmaların birbirlerinden farklı amaçlar için belirledikleri rekabetçi stratejilerini destekleyen yalın, çevik veya düşük maliyetli tedarik zincirleri stratejilerinin tamamında ana unsur olarak yer almakta ve firma başarısı açısından hayati bir öneme sahip konumda bulunmaktadır.